Экономикалық теорияның қоғам дамуындағы орны мен ролі

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 12 Марта 2014 в 20:46, реферат

Краткое описание

Қоғамның экономикалық жүйесі «экономикалық теория негіздері» курсының зерттеу объектісі болады. Тарихи және логикалық әдістер бірлігі, жүйелік көзқарас, экономиканың үлгілерін жасау, оларды графикалық және математикалық талдау экономикалық теорияның әдістері болады. Экономикалық теорияның ғылым ретінде ұзақ даму тарихы бар. Оның түп тамыры саяси экономия классиктерінің еңбектерінде жатыр. XVIII-XIX ғасырларда экономикалық теория ғылыми пән ретінде «саяси экономия» деп аталған.XIX ғасырдың соңғы отыз жылдарында саяси экономия «экономикс» курсымен ауыстырылды. Ағылшын тілді елдерде бұл пән осы атпен дамуда. Бүгінгі жағдайда ТМД елдерінде «Экономикалық теория» курсы оқытылады.

Вложенные файлы: 1 файл

ЭТН о_у-_дістемелік жиынты_.doc

— 2.84 Мб (Скачать файл)

(амортизация),

 

v + m- жаңа құрылған құн, таза өнім немесе табыс.

 Түпкі қоғамдық өнім жиынтық  қоғамдық өнімнен шикізат пен  материал айналымын алып тастау  жолымен құрылды, яғни олардың  қайталану есеп - шотын болдырмайды. Қоғамның экономикалық дамуының  ең маңызы - жиынтық көрсеткішке ұлттық табыс жатады. Ол барлық өндіріс факторлары игерген табысының қосындысын (рента, жалақы, капиталға пайыз (%), меншіктен табыс, корпорация пайдасы) құрайды. Шетелдік тәжірибеде ұлттық табыс таза ұлттық өнім (ТҰӨ) мен бизнеске деген жанама салық айырмасы ретінде анықталады:

 

                                   ҰТ=ТҰӨ - жанама салықтар

 

Дәстүрлі тәсіл бойынша, ұлттық табысты жиынтық қоғамдық өнімнің бір бөлігі ретінде өндіріс процесінде тұтынылған материалдық ресурстары қайтаруды шегеру арқылы анықтаймыз.

                                             ҰТ=ЖҚӨ - МШ

      мұндағы:       ҰТ – ұлттық табыс,

                             ЖҚӨ - жиынтық қоғамдық өнім,

                             МШ – материалдық шығындар.

Өзінің қозғалысында ұлттық табыс төрт сатыдан өтеді: өндіріс, бөлу, айырбас және қолдану (тұтыну мен қорлану). Өндіріс сатысында ұлттық табыс барлық салада құрылатын   таза өнім түрінде болады; бөлу     сатысында

(және қайта бөлу немесе үлестіру) - әртүрлі бірінші және екінші  табыс түрінде болады; айырбас сатысында – тауардың өндіріс құрал - жабдығы мен тұтыныс заттары түрінің жиынтығын құрайды; қолдану сатысында – қорлану мен резерв түрінде болып келеді.

Қолданудың түпкілікті фазасында ұлттық табыс екі қордан тұрады: а) тұтыну қоры; ә) қорлану қоры.Ұлттық табыс мөлшері тұрғындардың тұтыну деңгейі мен өсуі, сондай - ақ өндіріс аумағы мен оның өсу қарқынына байланысты. Ұлттық табыс жиынтық қоғамдық өнімнің шамамен 50%-ын құрайды. Ұлттық табыс қоғамның түпкілікті өнімінен амортизация сомасына кем, шамамен 8-10% болады.

Егер ұлттық табыс көлемін елдегі тұрғындар санына бөлсек, онда өте маңызды экономикалық көрсеткішті табамыз: тұрғындар өмір деңгейінің айнасы – жан басына шаққандағы ұлттық табыс.

 

Кейбір дамыған елдердегі басына шаққандағы ЖІӨ көлемі

Ең кедейлік деңгей

Кедейлік деңгейі

Орташа деңгей

Орташадан жоғары деңгей

Бай деңгей

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Бай деңгей

725 дейін $

726-1395 $

1396-2895 $

2896-5055 $

Жан басына шаққанда 5055 $ жоғары

Жан басына шаққанды 5055 $жоғары

Индия – 0,4

Қытай – 0,6

Мозамбик – 80

Танзания – 0,1

Қырғыз-стан - 30

Гренада – 1,3

Өзбекстан – 960

Индонезия – 1,0

Қазақстан - 30

Суринам

(Оңтүстік Америка) – 2,3

Венесуэла -2,2

Турция – 2,7

Ресей – 2,5

Чили – 4,4

Польша – 3,0 Малайзия – 4,2

Бразилия – 4,3

Иран -3,5

Біріккен Араб Әмірлігі–16,7

Сингапур–28,4

Кувейт–15,8

Израиль-15,4

Оңтүстік Корея-10,2

 

Әлемдік қауымдастыққа енетін елдер бойынша  өмір деңгейін анықтау үшін жан басына шаққандағы жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) көлемін қолдануға болады. Біз көрсетіп отырған мәлімет шартты әрі өзгермелі болғанымен, тартымды екендігіне дау жоқ. Осы көрсеткіш қарастырып отырған елдердегі тұрғындардың өмір деңгейімен ғана шектелмей, қоғамдық өндірістің тиімділігін де байқатады.

Дамыған елдерде ЖІӨ өндірісі жан басына шаққанда 21 мың доллардан асып кетеді

 

9.3. Жалпы ішкі өнім және өзара байланысқан

көрсеткіштер жүйесі

 

        Ұлттық өндіріс  көлемін өлшеу үшін жалпы ішкі  өнім көрсеткіші қолданылады. Ол барлық жылдық өнім құнының сомасын құрайды, сондай - ақ Қазақстандағы шет ел және өзінің өндіріс факторларын қолдану арқылы құралады. Оны жалпы ұлттық өнімнен (ЖҰӨ) ажырата білген жөн. Жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) жалпы ішкі өнімнен (ЖІӨ) осы елдегі қолданылған ресурстар табысы сомасының шет елдегіден (пайыз, дивиденд, жалақы және т.б.) артық болады.

        ЖІӨ=ЖҰӨ- сыртқы экономика операция бойынша сальдо.

        ЖІӨ өзіне  тікелей сол елде өндірген  өнім мен қызмет көрсетуді  және бұл елдегі өндіріс факторын  қолданғанда ғана енгізеді. Егер  жапондықтарға жататын өндіріс  факторын АҚШ-та қолданса, онда олардың құны ЖІӨ - ге енгізілмейді.

        Бұл жағдай  мұндай кезде де ескеріледі: американдық  өндіріс факторы басқа елде  қолданылса, олардың құны да ЖІӨ- ге енбейді (енгізілмейді). Елдегі  барлық фирмалардың қосарланған  құн сомасы ЖІӨ-ді құрайды. Жалпы ішкі өнім мемлекеттің барлық аумағында өндірілетін болғандықтан, сондай - ақ ол өзіне тұтыну мен инвестицияны енгізеді.

        Қазақстан  Республикасында ЖІӨ-нің ағымдағы бағасы 1995 жылы 992,5 млрд. теңге мөлшерінде бағаланды немесе бір тұрғынға 60,2 мың теңгеден тиді. Өзінің экономикасының ауқымы бойынша Қазақстанның ЖІӨ 1990-шы жылы 53-ші орынды алды және ол Греция, Норвегия, Венгрия, Сирия, Марокконың ЖІӨ-мен пара- пар келді. ЖІӨ-ді өндіруде Қазақстан жан басына шаққанда 1990-шы жылы Польша, Аргентина, Колумбия, Тайланд деңгейінде болды, ал АҚШ деңгейімен салыстырғанда -18,7%, бұрынғы Одақпен салыстырғанда-69,3% деңгейіді құрады.

                                                                                  

 

 

 

   9.1 кесте

Жалпы ішкі өнімнің ресурстары және қолданылуы (цифрлар шартты түрде)

 

 

Қолданылуы

Ресурстары

 
 

Кәсіпорын

Үй шаруашылығы

Басқа агенттер

Барлығы

<span class=



Информация о работе Экономикалық теорияның қоғам дамуындағы орны мен ролі