Еңбекақы есебі және аудиті

Еңбекақы айына бір  рет жеке және ұжымдық шартта белгіленген  күнде төленеді. Егер төлеу күні демалыс немесе мереке күніне сәйкес келетін болса, онда алдын ала бір күн бұрын төленеді. Жұмыс берушінің кінәсі бойынша ақшаны беру кешіктірілген кезде, ол міндеттемені орындау күні бойынша Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қайта қаржыландыру мөлшерлемесі бойынша әрбір мерзімі өткен күнге өсімпұл төлейді.

Еңбекақы мөлшері еңбек  шартында белгіленеді және заң актілерімен  белгіленген минимумнан төмен болмайды.

«Адитекс ЛТД» ЖШС  – нде қызметкерлерге еңбекақыдан  басқа, қосымша келесілер төленеді:

-    демалу уақытына төлем,  пайдаланбаған демалыс уақытына жәрдемақы;

-   жұмыс  сипатының   өзгеруіне   немесе   көлемінің   қысқаруына (ұйым жабылып қалған  кезде, құрамның, штаттың және  т.с.с. қысқаруы   кезінде,  сондай-ақ  өндірісте  жазатайым  уақиғаға  байланысты  жұмыстан  босату)  байланысты  босатылған  қызметкерлерге демалыс жәрдемақысы;

-   қызметкерлердің  саны немесе штаттың қысқаруымен,  ұйымның қайта ұйымдастырылуы  немесе жойылуына байланысты  жұмыстан босатылған  қызметкерлер  жұмысқа  қабылданған уақытқа  дейін төленетін сома;

- қызметкердің орындаған жұмысына байланыссыз белгілі бір жағдайларда қызметкерлерге көрсетілетін материалдық көмек, мысалы,   баланың  өмірге   келуінде,   ақылы   операция  жасау кезінде және құжатпен расталған басқа да жиынтық емес сипаттағы төлемдер; өндірістік жарақат нәтижесінен еңбек қабілеттілігін жоғалтумен байланысты жәрдемақы, еңбек міндеттемелерін орындау кезінде зиян шеккен адамдарға зиянның орнын толтыру;

-   ұйымның қаражаты  есебінен төленетін жоғары және  арнайы орта оқу орындарында  оқу үшін мекеменің жіберген студенттері мен оқушыларына төленетін шәкіртақы;

-   құрылыс, тұрғын  үй сатып алуға, тұрмыс жағдайын  жақсартуға, қарызды өтеу шығындары  (оның ішінде ипотекалық) және  осы мақсаттарға жету үшін  қызметкерлерге берілетін материалдық  көмек, субсидиялар;

-   әлеуметтік сақтандыру  қорларынан және басқа да бюджеттік  емес қорлардан жәрдемақы;

-   уақытша еңбекке  жарамсыз, екіқабат және баланы  дүниеге әкелуге байланысты және  т.с.с., жұмысшының денсаулығына зиян  тигізу немесе   жарақат алу  жағдайындағы табыстың немесе басқа да шығынның орнын толтыру;

-   қызмет бабымен  жасалған іс-сапарларға заңды  нормада бекітілген шекте іс-сапар  шығындары;

- басқа тұрғылықты  жерлерге жұмысқа жіберу, бағытгау  және қабылдаумен байланысты  шығындардың орнын толтыру; Қазақстан    Республикасының    бекітілген    заңды    нормасының шегінде   іс-сапарға   шығу   үшін   жеке   көлікті   пайдаланғаны үшін жәрдемақы.

Демалыс уақытына төленетін төлем

Жеке еңбек шарты  бойынша жұмыс істейтін қызметкерлерге жұмыс орны мен орташа жалақысын сақтай отырып жыл сайынғы төленетін еңбек демалысы беріледі.

Жылдың басында ағымдағы жылға еңбек демалысының графигі бекітіледі.

Қызметкер 12 ай үздіксіз жұмыс істегеннен кейін кезекті  демалысқа шығуға құқылы. Еңбек демалысына төленетін төлем демалыс басталғанға дейін үш күн бұрын төленуі қажет. Демалыс мерзімі ұжымдық келісімшарттар мен ережелерге сәйкес белгіленеді, бірақ ол 24 күнтізбелік күннен аз болмауы керек. Жұмыскердің қалауы бойынша еңбек демалысы бөлініп берілуі мүмкін.

Демалыс есебін есептеу (кесте 8) жүргізіледі, соның негізінде демалыс үшін немесе қолданылмаған демалыс үшін өтемақы сомасы беріледі.

Есептеу: Орташа күндік еңбекақы: 960000/248=3871тг

3871тг *18 ж.күн=69678 тг Өтемақы сомасы: 69678 (Алпыс тоғыз мың алты жүз жетпіс сегіз) теңге

 

 

Кесте 8 - Пайдаланылмаған еңбек демалысына төленетін өтемақының есебі

 

Есеп 2008-2009ж. аралығы үшін
Жылдар	Айлар	Еңбекақы    сомасы, тг	Жұмыс күндері	Күнтізбелік күндер
2008	қазан	80,000	22	31
2008	қараша	80,000	20	30
2008	желтоқсан	80,000	20	31
2009	қаңтар	80,000	19	31
2009	ақпан	80,000	20	28
2009	наурыз	80,000	20	31
2009	сәуір	80,000	22	30
2009	мамыр	80,000	19	31
2009	маусым	80,000	22	30
2009	шілде	80,000	22	31
2009	тамыз	80,000	20	31
2009	қыркүйек	80,000	22	30
	Жиыны	960,000	248
Еңбек демалысы мен пайдаланылмаған  демалыс күндеріне өтемақы төлеу  үшін орташа жалақы мөлшері 12 күнтізбелік  айға сәйкес жалақы есебінен анықталады. Егер қызметкер демалысқа шығар  алдында ұйымда бір жылдан аз уақыт  еңбек еткен болса, онда еңбек  демалысы кезінде сақталатын орташа жалақысы демалысқа шығар алдындағы айдан бастап жұмыс істеген күнгізбелік айларына байланысты анықталады. Егер барлық есептік  кезең толығымен орындалған болса, онда еңбек демалысы мен пайдаланылмаған  демалыс күндеріне өтемақы төлеу үшін орташа күндік жалақы есептік кезеңде есептелген жалақы сомасын 12-ге және жұмыс күні мен белгіленген еңбек демалысын төлеу кезінде өндірістік күнтізбе бойынша жұмыс уақытының жыл сайынғы балансына сәйкес жұмыс күндерінің орташа айлық санына бөлу аркылы есептеледі. Егер есептік кезеңдегі 12 ай толығымен орындалмаған болса, онда еңбек демалысы мен пайдаланылмаған  демалыс күндеріне өтемақы төлеу  үшін орташа күндік жалақы істелген жұмыс  уақытына есептелген жалақы сомасын  жұмыс істелген уақытқа (еңбек демалысын жұмыс күніне сәйкес беретін болса) немесе жұмыс істелген уақытқа (еңбек демалысын күнтізбелік күнге сәйкес беретін болса) сәйкес алты күндік жұмыс аптасы күнтізбесіндегі жұмыс күндерінің санына бөлу арқылы анықталады. Еңбек демалысын есептеу  үшін қабылданған еңбекке төленетін сома 12-ге (бір жылдағы айлардың саны) және жұмыс уақытының балансына сәйкес анықталатын бір айдағы жұмыс күнінің орташа санына бөлінеді. Ол алты күндік жұмыс аптасы үшін 25,67, ал бес күндік жұмыс аптасы үшін - 21,42 құрайды. Орташа жалақы есебіне уакытша жұмысқа қабілетсіздік жәрдемақысы да қосылады. Жәрдемакы теленетін уақыт өтелген жұмыс деп саналады. Алынған орташа күндік жалақыны еңбек демалысының күніне көбейтеді. Пайдаланылмаған еңбек  демалысына төленетін өтемақы жеке еңбек   келісімшартының   қандай   негізде   бұзылғанына байланыссыз жыл сайынғы еңбек демалысын пайдаланбаған немесе толық пайдаланбаған жұмысшыға өтемақы төленеді.

Уақытша еңбекке  жарамсыздық кезінде төленетін  жәрдемақы 

Жәрдемақы қызметкердің сырқаттануына байланысты уақытша еңбекке жарамсыз кезінде, протездеу, жанұя мүшелерінің біреуі ауырған кезде қарауға кеткенде, карантин және туберкулез ауруына шалдығуына немесе кәсіптік сырқатқа байланысты басқа жұмысқа уақытша аудару кезінде, баска жағдайларда үкімет белгілеген тәртіпте төленеді. Уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы төлеудің және есептеудің негізі еңбекке жарамсыздық парақшасы немесе анықтамалар болып табылады.

Еңбекке жарамсыздық парақшасы  - еңбекке жарамсыздығын растайтын құжат, жұмыстан босату және уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша, екі қабат және босану кезінде жәрдемақы алу үшін негіз болып табылады. Еңбекке жарамсыздық парақшасы мемлекеттік әлеуметтік сактандыруға жататын жұмыста істейтін тұлғаларға беріледі. Жұмыстан шығарылған тұлғаларға еңбекке жарамсыздық парақшасы берілмейді.

Еңбекке жарамсыздық парақшасы  мен уақытша еңбекке жарамсыздық  туралы анықтама бланкілері катаң есептілік  құжаттары болып табылады. Еңбек  жарақаты немесе кәсіптік сырқатқа байланысты уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы еңбекке жарамсыз болған күннен бастап жұмысқа шыққан уақытқа дейін орташа жалақының 100% көлемінде немесе жұмыс берушінің әлеуметтік сақтандыру қорына төлеген сомасының келешекте орнын толтыру негізінде мүгедекті анықтау кезінде төленеді.

Жәрдемақыны есептеу  үшін нақты жалақыға сол объектіде  бекітілген еңбекақы төлеу жүйесімен  қарастырылған жалақының, ақшалай  сыйакылардың барлық түрлері, үстемеақы  және қосымша төлем, еңбек сіңірген жылдар үшін және жыл нәтижесі бойынша  сыйақылар кіреді.

Азаматтарға мынадай  жағдайларда жәрдемақы берілмейді: қылмыс жасау нәтижесінде жарақат  алған кезде, ішімдік, нашақорлык және т.с.с. пайдалану кезінде өз денсаулығына қасақана қастандық жасаған кезде. Сонымен қатар соттың шешімі бойынша  мәжбүрлі емделуге тартылған (психикалық аурумен ауыратындардан басқа), олардын кінәлары анықталған кезде сот-медициналық сараптамасынан өтетін, сондай-ақ қамалудағы тұлғаларға берілмейді.

Жүкті әйелдерге  және дүниеге сәби әкелуіне байланысты берілетін жәрдемақы

Әйелдерге жүкті болуына және бала босануына байланысты 70 күнтізбелік күн көлемінде және бала туылғаннан кейін елу алты күнтізбелік күн көлемінде демалыс беріледі. Жәрдемақы босанғанға дейінгі және босанғаннан кейінгі демалыс кезінде жалакының 100 пайыз көлемінде белгіленеді және төленеді. Сонымен қатар, қанша уақыт жұмыс істегеніне байланыссыз беріледі.

Демалыс және мереке күндерінде істелген жұмысқа  төленетін төлем

Егер қызметкер оған белгіленген демалыс және мереке күндерінде жұмыс істейтін болса, онда екі апта ішінде демалыс берілуі қажет. Егер кәсіпорын демалыс бере алмайтын болса, онда сол күнге еңбекақы екі есе көлемінде төленуі қажет.

Еңбек жарақаты немесе кәсіптік сырқатқа байланысты уақытша еңбекке жарамсыздық  бойынша жәрдемақы

Еңбек жарақаты немесе кәсіптік сырқатқа байланысты уақытша еңбекке жарамсыздық бойынша жәрдемақы еңбекке жарамсыз болған күннен бастап жұмысқа шыққан уақытқа дейін орташа жалақының 100% көлемінде немесе жұмыс берушінің әлеуметтік сақтандыру қорына төлеген сомасының келешекте орнын толтыру негізінде мүгедекті анықтау кезінде төленеді.

Қызметкерлер  санының немесе штаттардың қысқартылуына  байланысты берілетін жәрдемақы

Қызметкерлер санының (штаттың) қысқаруы бойынша шараларды  жүзеге асырумен байланысты еңбек келісімшартын  бұзу немесе кәсіпорынды қайта құру және жою кезінде кәсіпорынннан қысқартылатын қызметкерлерге орташа жалақы көлемінде жәрдемақы төленеді.

Еңбекақы төлемі.

“Адитекс ЛТД” ЖШС-нде  еңбекақы бойынша есеп айырысуды  еңбекақы беру үшін бір мезгілде пайдаланатын есеп айырысу-төлем тізімдемесімен жүргізеді.

Бастық пен бас бухгалтердің бекіткі қол таңбасынан кейін, яғни тізімдемені ресімдеуден кейін  төлемді жүзеге асыру үшін кассаға береді.

Ағымдағы айдың еңбекақысы бойынша есеп айырысу үшін және өткен  кезеңнің еңбекақысы туралы мәліметтерді алу үшін бухгалтерия әр жұмысшыға есеп парағын толтырады. Есеп парағы есепті кезеңнің еңбекақысы туралы мәліметтерді көрсету үшін қолданылады.

Үш күнде берілмеген еңбекақы қайтадан қайтарылады –  кәсіпорын оны сақтауға қабылдап алады. Бұл келесідей рәсімделеді. Еңбекақының берілу мерзімі аяқталғанда кассир алынған ақша бойынша қол қойылған есеп айырысу-төлем тізімдемесін тексереді және берілген еңбекақыны жиынтықтайды. Еңбекақысын алмаған адамның аты-жөні жазылған бағанға «Алғандығы жөніндегі қолхат» мөртаңбасы басылады немесе «алмаған» деп қолмен жазылады. Бұл жағдайда есеп айырысу-төлем тізімдемесі мынадай сомалармен жабылады – қолда бар сомамен беріледі және қайта қайтарылады. Қайтарылған еңбекақының талдамалық есебі берілмеген еңбекақы тізіліміндегі талап етілмеген әр сома бойынша, берілмеген еңбекақының арнайы кітабымен немесе депоненттік карточкамен ұйымдастырылады.

Берілмеген еңбекақының  сомасын к