Delphi ортасында тестілеу бағдарламасын құру жобасы

 

Сурет 1.3 Компоненттер палитрасы

 

• Standard – Delphi-гі басқарудың стандарттық компоненттері, олар  алдыңғы Массивтықтық мүмкіндіктерін кеңейтеді; 
• Additional – Delphi-гі басқарудың  қосымша компоненттері, олар алдыңғы жзиынтық мүмкіндіктерін кеңейтеді;
• Win32 – өзінде  windows-тың  (9x/NT) 32 дәрежелі Массивтығы бар компоненті ;
• System –  Delphi-дің спецификалық жүйелі көрнекі емес компоненті ;
• Data Access – мәліметтер қорына шығу үшін;
• Data Controls – мәліметтер қорындағы ақпараттарды көрсету үшін компоненттер;
• ADO –  ActiveX Data Objects (ADO) қолдану арқылы мәліметтер қорына қосылуға мүмкіндігі бар компоненттер;
• InterBase –Borland Database Engine (BDE) немесе ActiveX Date Objects (ADO) қолданбаусыз, InterBase  мәліметтер қорына қосыла алатын компоненттер ;
• MIDAS – мәліметтер қорының көп буынды технологиялары үшін компоненттер;
• InternetExpress –Web Server application (Internet–тіркемелер), жұмыс істей алатын тіркемелерді және де multi–tiered database (көп буынды тіркемелер) жұмыс істейтін  тіркемені құра алатын компоненттер;
• Internet – Internet-пен жұмыс істей  алатын компоненттер;
• FastNet components –  оның  көмегімен тіркемелер әртүрлі  Internet – протоколдары  қолдана алатын компоненттер;
• Decision Cube –мәліметтер қорындағы көп өлшемді ақтараттар анализі компоненті  (тек Delphi Client/Server);
• QReport – жазбаша есептерді көрнекі жобалау компоненті;
• Dialogs –  өзіне Windows-тың  стандарттық диалогтық терезелерін кіргізетін компоненттер;
• Win 3.1 - Windows 3.1  басқару компоненттері (тіркемелердің кері сиымдылығы үшін);
• Samples – құжаттамаларда үлгі ретінде қолданылатын компоненттер ( олардың  мәндері /DELPHI/SOURCE/SAMPLES/ папкасында орналасқан);
• ActiveX –басқа да фирмалармен дайындалған  ActiveX,  компоненттері;
• Servers page components –  танымал  COM- серверлер  үшін  VCL «белгісін» көрсететін компоненттер.

Компоненттер палитрасы Delphi құралдар панелінде көрінуі де мүмкін

немесе көрінбеуі мүмкін. Осы опцияны басқару View => Component Palette мәзірі бөлімінің көмегімен жүзеге асырылады. 

Терезенің негізгі өрісінен сіз терезенің сол жағынан объектілер инспекторын  (Object Inspector)   көре аласыз, оның көмегімен  сіз компоненттерге қасиет бере аласыз және жағдайларды жөндейді. Бұл бетті 2 бағаннан тұрады: сол бағанда қасиеттер аты бар, ал оң жағында қасиеттердің нақты мәні бар.   

Пиктограммалық батырмалар арқылы негізгі меню жүйесінің маңызды операцияларына (мүмкіндіктеріне) тез арада жеткізуге болады.

Атқаратын жұмыстарына байланысты пиктограммалық батырмалар 6 топқа бөлінген, әр топ жеке тақташада орналасады және олардың атқаратын жұмысы төменде келтірілген.

 

Standard парағы

 

- Объектілер репозитариясын ашу  (File/new)

 

 

- бұрыннан құрылған файлды ашу (File / open file)

 

   -файлды дискіде сақтау (File / Save as….) (Ctrl+S)

 

            -  дискіге жазып барлық файлдарды сақтау (File / Save all)

 
                      - бұрыннан құрылған программаның жобасын ашу (File / open)  

                   (Ctrl+F11)

 

                     -  жобаға жаңа файлды қосу (Project / Add to Рroject)  (Shift+F11)

 

 

             - жобадағы файлды жою (Project / Remove from Project)

 

 

View қарап шығу тобы

 

        - екпінді жобаның құрамындағы модульдер тізімінен қажетті                          

           модульді  таңдау (View / Units) (Shift+F12)

 

         -екпінді жобаның құрамындағы формалардың тізімінен керекті                                                                      форманы         таңдау (View / Form) (Ctrl+F12)

 

         -форманың терезесінен программа кодының терезесіне және одан                                      

           кері      өту (View / Toggle Form Unit) (F12)

     -жаңа форманы құру (View / New Form)

 

 

Debug  (түзету ) тобы

- программаны компиляциялау және орындау

   - түзету енгізіп жатқан  программаның жұмысын уақытша  тоқтату

(Run / Program Pause)

-қадамдық тексеру ішкі пограмманың  жұмысын бақылау тәртібінде 

               орындайды.

Custome (баптау) тобы

-Delphi ортасының құрамындағы анықтама жүйесін іске қосу.

                (Help / Cоntents)

 

 - Delphi ортасының екпінді күйін  сақтау.

 

Компоненттер жинағы – Delphi-дің негізгі ерекшелігі. Ол негізгі терезенің оң жағында орналасып, қажетті компонентті тез табуға арналған белгішелерден тұрады.

Компонент деп – белгілі бір қасиеттері бар және форма терезесінде кез-келген объектіні орналастыру мүмкіндігін туғызатын функционалды элементті атайды. Delphi ортасының компоненттері 19 топқа бөлінген, ол топтарды парақтар деп атайды. Компоненттер  көмегімен программаның негізі – қаңқасы құрылады (терезелер, батырмалар, таңдау тізімдері және т.с.с.)

Батырмалар тақташасы сияқты компоненттер палитрасын икемдеуге болады. Ол үшін компоненттер палитрасына кіретін кез-келген пиктограммада тышқан тетігінің оң батырмасын таңдау арқылы арнайы редакторды іске қосу қажет.

Ашылған менюдегі Рroperties (қасиеттер) пунктін таңдағанда оның терезесі шығады.

Delphi ортасының компоненттері бағдарлама  орындалғандағы көріністің пішімін  анықтайтын бөлек элементтері  ретінде қолданылады. Сонымен қатар, Delphi ортасының көрініспен жұмыс атқармайтын, яғни визуалды емес көптеген маңызды компоненттері бар. Дәлірек айтсақ, компонент алдын-ала даярланған бағдарламаның үзіндісі, оны қажет болғанда құрылып жатқан бағдарламаға ендіруге болады деп түсіну керек.

Delphi ортасының құрамына бірнеше  компоненттер кіреді. Солардың кейбір  маңыздыларын қарастырайық. Standard парағы.

 

 

Сурет 1.4 Standard парағы

 

Standard  парағының құрамына келесі компоненттер кіреді. Төмендегі «Кесте 3» - де командалар мен олардың функцияларына сипаттама бберілген.

 

Кесте 3  Standard  парағы компоненттері

 

Белгісі	Аты	Атқаратын жұмысы
	Frame	Жиектері бар форма тәрізді аумақ, басқа компоненттерді контейнері ретінде қолданылады
	Main Menu	Бағдарламаның негізгі меню жүйесі. Компонент арқылы күрделі меню құрып, жұмыс атқаруға болады.
	Popup Menu	Көмекші немесе локалды меню. Әдетте бұл меню тышқанның оң батырмасын басқанда пайда болады.
	Label	Белгі. Компонентке шағын жазу орналастыру мақсатында қолданылады.
	Edit	Енгізу қатары. Бір мәтіндік жолды енгізу, көрсету және түзету амалдарын орындауға қолданылады.
	Memo	Көпжолдық мәтін редакторы. Енгізу және шығару амалдарын орындауға қолданылады.
	Button	Нұсқаулық батырма. OnClick оқиғасын өңдеуші үзінді  кейбір нұсқауларды орындайды.
Кесте 3 жалғасы
	Check Box	Тәуелсіз ауыстырғыш. Бағдарламаны орындалу барысында тышқанды басқанда енгізілетін ауыстырғыштың Checked мәні өзгертіледі.
	Radio Button	Тәуелді ауыстырғыш. Әдетте ол осындай тағы да бір компонентпен бір топқа біріктіріледі. Тышқанмен сырт еткізгенде алдыңғы таңдалған компоненттің босатылуына себеп болады.
	List Box	Таңдау тізімі. Опциялар варианттарының тізімін ұсынады және таңдалған бір опцияны бақылауға мүкіндік туғызады.
	Combo Box	Қиыстырылған таңдау тізімі. Таңдау тізімінен және мәтін редакторынан тұрады.
	ScrollBar	Басқару белдеулері. Windows терезелері сияқты тік және көлденең белдеулерін ұсынады.
	GroupBox	Элементтер тобы. Бір мағыналық компоненттерді біріктіру.
	RadioGroup	Тәуелді ауыстырғыштар тобы. Бір-бірімен байланысқан бірнеше ауыстырғыштармен жұмыс атқаруға мүмкіндік туғызады.
	Panel	Тақташа. Бірнеше компоненттерді біріктіру үшін қолданылады. Ішкі және сыртқы жиектері бар, жаншылған және дөңесті эффектілерін көрсетуге болады.
	ActionList	Әрекеттер тізімі. Пайдаланушының бір тектес элементтер тобындағы басқару элементін таңдау әрекетіне, бағдарламаны сезіндіру амалдарын орындатуға арналған.

Additional парағының құрамына сұхбаттасу  терезелерін орналастыру үшін қолданылатын келесі компоненттер кіреді.

 

 

Сурет 1.5 Additional парағы

 

 

Төменде Additional парағы компоненттері мен олардың функциялары келітірген «Кесте 4».

 

Кесте 4 Additional парағы компоненттері

 

Белгі	Аты	Атқаратын жұмысы
	BitBtn	Бетінде суреті және жазуы бар нұсқаулық батырма
	SpeedButton	Пиктограммалық батырма. Әдетте негізгі менюдің опцияларына қол жеткізу үшін қолданылады.
	MaskEdit	Арнайы мәтіндік редактор. Енгізілетін мәтінді сүзу үшін қолданылады.
	StringGrid	Жолдар кестесі. Осы компонент мәтіндік мәліметті кесте түрінде көрсетуге мүмкіндік туғызады.
	DrawGrid	Кез келген түрдегі мәліметтерден тұратын кесте (тіпті сурет те болуы мүмкін)
	Image	Сурет. Осы компоненттің көмегімен суреттерді, пиктограммалар мен метофайлдарды шығаруға болады.
	Shape	Фигура. Осы компоненттің көмегімен әр түрлі фигураларды (төртбұрыш, эллипс, шеңбер т.с.с.) формаға оналастыруға болады.
	Bevel	Жиектеу. Терезенің бір аумағын үш өлшемді жиекпен немесе белдеулермен жиектеу.
Кесте 4 жалғасы
	ScrollBox	Қарап шығу белдеулермен қамтылған тақташа. Егер тақташадағы орналастырылған компоненттер ашылған терезеде толығымен  көрсетілмесе, онда белдеулер автоматты түрде орнатылады.
	CheckListBox	Ұсынылған тізімнен бірнеше опцияларды таңдауға мүмкіндік береді (әр опция CheckBox ауыстырғышымен қамтылған )
	Srlitter	Шек. Бұл компонент формадағы екі көрінетін компоненттер аралығында орналасады және бағдарламаның орындалу барысында компоненттердің арасындағы шегін жылжытуға мүмкіндік туғызады.
	StaticText	Статистикалық мәтін, Label – ден айырмашылығы - өзіндік  Windows терезесімен қамтылған. Сондықтан бұл терезедегі мәтінді жиектеуге болады.
	ControlBar	Басқару белдеулері. Drag$Dock технологиясындағы компоненттерді «айлақтату» жабдығы – контейнері.
	Application Events	Егер бұл компонент формаға орналастырылса, онда  Windows-тің бағдарламаға арналған хабарлары сол терезеге шығарылады.
	Chart	Диаграмма. Берілгендердің графикалық көрінісін шығаратын арнайы тақташаларды құруды жеңілдетеді.

 

Dialogs парағы.  Dialogs парағында Windows ортасының  стандартты сұхбаттасу элементтерін  ұйымдастыру үшін қолданылатын компоненттері орналасқан «Сурет 1.6». Осы парақтың объектілері орындалғанда көрінбейді және сұхбаттасу жұмыстары бағдарламалы орындалады.

Сурет 1.6 Dialogs парағы

 

Мысалы, if Open Dialog1.Execute then Image1.Picture.LoadFromFile (OpenDialog1. FileName);

Windows–тің сұхбаттасу терезелерінің Dialogs парғында пайда болуларының реті: Open Dialog – сұхбаттасуды таңдау; SaveDialog – файлдарды сақтау; FontDialog – қаріпін орнату; ColorDialog – түсті таңдау; PrintDialog – баспаға шығару; PrinterSetupDialog – принтерді орнату; FinDialog – жолды іздеу; ReplaceDialog – іздеу және алмастыру.

System парағы. Бұл парақты компоненттері DDE, OLE таймер және т.с.с. жүйелі сервистік элементтеріне қол жеткізуге мүмкіндік туғызады «Сурет 1.7».

Сурет  1.7 System парағы

 

 

System парағы компоненттері төмендегі  компоненттер тұрады. Бұл командалар функциясын төмендегі «Кесте 5» көруге болады.

 

Кесте 5  System парағы компоненттері

Белгі	Аты	Атқаратын жұмысы
	Timer	Таймер, OnTimer оқиғасы Interval (аралығы) қасиетінде анықталған уақыт аралығы бойынша шақырылады. Уақыт аралығы 1...65535 мс.
	PaintBox	Сурет салуға арналған аумақ. Тышқанмен байланысты оқиғаны өңдеу үзіндісінің  TРaintBox-пен салыстырмалы координаттарымен анықталады.
	FileListBox	Арнайы тізімді ListBox, Мұндағы көрсетілген деректориядағы (Directory қасиеті) файлдардың тізімін шығаруға болады. Файлдар атына Mask қасиеті арқылы олардың түрін анықтауға болады.Сонымен қатар, FileEdit қасиеті арқылы файл түрін редакциялауға мүмкіндік туғызатын редакторды анықтауға болады.
Кесте 5 жалғасы
		Арнайы тізімді ListBox, Мұндағы ағымдағы табақшаның деректориялар құрылымы көрсетіледі.
	DriveComВox	Арнайы ағымды табақшаны таңдау ComboВoxDirlist қасиеті арқылы  TdirextoryListBox элементі басқа табақшаларға өту әрекеттерін қадағалап отырады.
	Filter ComboВox	Арнайы файлдар атын таңдауға мүмкіндік туғызатын ComboВox. Файлдар тізімі Filter - фильтр сүзгіш қасиеті арқылы анықталады. Ол үшін (файл) FileList қасиетінде файл түрінің үлгісі анықталған TFileListBox элементі орнатылады.
	Media Player	Мультимедиалық құрылғыларды (CD-ROM, MIDI т.с.с.) басқару жұмыстарын атқарады. Play, Stop, Record батырмаларымен қамтылған. Ал аталған құрылғылармен жұмыс істеу үшін қосымша арнайы құрылғылар және бағдарламалар қажет болуы мүмкін.
	Ole Container	Ole – объектілерін орналастыруға болатын жабдық (контейнер).
	DDEClientConv,	DDE байланысын ұйымдастыру  үшін қолданылатын 4 компонент. компоненттер  арқылы DDE – сервер. Осы (шығар көзі) және DDE -  клиент                                  (қабылдаушы) қосымшаларынан құрастыруға болады.
	DDEClientItem,
	DDEServerConv,
	DDEServerItem,