Застылая гісторыя ў помніках і памятных знаках, прысвечаных Айчыннай вайне 1812 г

 

2. Магіла генерала ад інфатэрыі Міхаіла Лявіцкага (1769-1831) на старых могілках Слоніма.

Ён ураджэнец Магілёўшчыны, удзельнік войнаў атынапалеонаўскай кааліцыі (1805-1807 г.г.). З 19 кастрычніка 1810 па сакавік 1812 Лявіцкі быў камандзірам 3-й брыгады 7-й пяхотнай дывізіі, здаўшы брыгаду генерал-маёру А. І. Бала, Лявіцкі застаўся ў званні шэфа 36-га егерскага палка. У гэтай якасці ён у 1812 годзе прыняў удзел у адлюстраванні нашэсця Напалеона ў Расію. Незадоўга да Барадзінскай бітвы Лявіцкі быў прызначаны камендантам Мажайска, а пры адступленні рускай арміі да Масквы складаўся ў ар'ергардзе. Пасля замежнага паходу (1813-1814 г. г.) быў камендантам Варшавы. Сярод узнагарод Лявіцкі меў ордэна св. Уладзіміра 3-й ступені, св. Станіслава 1-й ступені і св. Ганны 1-й ступені, а таксама залаты шпагу з надпісам «За адвагу». Апошнія 2 гады жыў у Слоніме, дзе і памёр. Пахаваны на старых могілках у Слоніме па вул. П. Лумумбы. Да сённяшняга дня захавалася магіла генерала.

 

3. Помнік на магіле Ермалая Ермалаевіча Гампера (1780-1814) у Дзярэчыне.

Падчас Айчыннай вайны 1812 г. Смаленскі Драгунскі полк, шэфам  якога быў Гампер, лічыўся ў 21-й  брыгадзе 7-й кавалерыйскай дывізіі  і ў пачатку 1812 уваходзіў у  склад 2-га корпуса Эсэна Дунайскай  арміі. Ад напалеонаўскіх войскаў Гамперу  давялося вызваляць беларускія гарады Мінск, Слонім, Зэльву. Узнагароды: рас. ордэна Святога Георгія 4-га кл., Св. Уладзіміра 2-й ст., Св. Ганны 1-й ст. з дыяментамі; залаты крыж за Прагу; залатая шпага «За адвагу» з дыяментамі. Магіла Гампера знаходзіцца на мясцовых могілках вёскі Дзярэчын Зеэльвенскага раёна Гродзенскай вобласці заходняй Беларусі. Надпіс на надмагільнай пліце абвяшчае: " Его превосходительству господину генерал-майору Гамперу, бывшему шефу Смоленского драгунского полка 25 ноября 1814 г. Деречин. Не пышный мавзолей, любовь – монумент твой. Почий, великий муж, бессмертие с тобой". Мясцовыя жыхары кажуць, што з прыходам савецкай улады магіла Гампера была выкрытая. Сярод выяўленых рэчаў была і шпага "За адвагу".

 

 

4. Помнік на месцы гібелі генерал-маёра Кульнева.

        З 1811 Кульнёў камандаваў у Гродзенскім гусарскім палку, а з пачаткам Айчыннай вайны 1812 г. яму было даручана ўзначаліць 5000 Кавалерыйскі атрад у складзе корпуса П. X. Вітгенштэйна. Корпус прыкрываў шлях да Пецярбургу, і атраду Кульнева нязменна даручалася самая складаная задача - дзейнічаць у авангардзе або ар'ергардзе, першым атакаваць і апошнім адыходзіць. Умела дзейнічаючы супраць насядалі французаў, Кульнёў нанёс ім шэраг адчувальных паражэнняў. 18 - 19 ліпеня ў Клясціцы і Якубава ён разграміў авангард французскага корпуса маршала Удзіно, захапіўшы 900 палонных і вялікі абоз суперніка. 20 ліпеня Кульнёў пераправіўся праз Дрыса, зноў атакаваў французаў і перакуліў іх. Захапіўшыся пераследам, ён не заўважыў падыходу галоўных сіл французскага корпуса, якія абваліліся на яго атрад моцны артылерыйскі агонь. Прарываючыся назад, Якаў Пятровіч замыкаў адступленне свайго атрада, і ў гэты момант няпрыяцельскае ядро ​​разбіла яго, карцеччу яму адарвала абедзве нагі вышэй каленяў. Апошнімі словамі паміраючага героя былі: "Сябры, не саступайце ворагу ні кроку роднай зямлі. Перамога вас чакае!" 
         Так, не дажыўшы ўсяго некалькі дзён да свайго саракадзевяцілецця, загінуў слаўны воін сувораўскай школы Якаў Пятровіч Кульнёў. Ён быў пахаваны на месцы гібелі каля вёскі Сівошына. На месцы гібелі Якава Пятровіча ў  1830 г.  быў пастаўлены помнік.  На пярэднім яго баку выгравіравана эпітафія - урывак з верша В. А. Жукоўскага  «Певец во стане русских воинов»:

 

Где Кульнев наш, рушитель сил,

Свирепый пламень брани?

Он пал - главу на щит  склонил

И стиснул меч во длани...

 

ЗАКЛЮЧЭННЕ

        

         Грандыёзная перамога рускага народа ў Айчыннай вайне 1812 года знайшла адлюстраванне ў не менш грандыёзных помніках.

        Пра важнасць гэтай вайны нам кажуць усе помнікі беларускім героям. Тым героям, якія ў 1812 г. ахвяравалі сабой для Айчыны. Гэты помнік будзе аднолькава блізкі як сівому ветэрану апошняй вайны, так і маленькаму школьніку, які толькі пачаў вывучаць гісторыю роднага краю.

          Непарыўная патрыятычная сувязь пакаленняў нараджае ў сэрцах тых, хто жыве імкненне быць годнымі пераемнікамі баявой славы бацькоў і прадзедаў. 
        "Герой, службовец Айчыне, ніколі не памірае, і ажывае ў патомстве ", - пісаў Я. П. Кульнёў, адзін з удзельнікаў вайны 1812 года. І тыя, хто са зброяй у руках устаў на абарону Радзімы ў дні Айчыннай вайны, не могуць быць забытыя, як і не могуць загладзіцца з народнай памяці іх справы... 
        Нас і сёння хвалюе кожны лёс, кожнае імя, звязанае з дванаццатым годам, бо яны даюць адчуць веліч гістарычнага шляху, пройдзенага нашым народам, фарміруюць ў гэтым пакаленні высокую грамадзянскую і патрыятычную самасвядомасць.

                      Грандыёзная перамога, дасягнутая ў дванаццатым годзе ў выніку тытанічных намаганняў усіх народаў Расіі патрабавала свайго адлюстравання ў не менш грандыёзных і разнастайных помніках. І няхай гэта будзе назва вуліцы, абеліск, камень, мемарыяльная надпіс на доме ці царкве, які нагадвае пра подзвігі герояў Айчыннай вайны 1812 года, - гэта цудоўнае ўвасабленне пераемнасці традыцый пакаленняў, гэта адлюстраванне ўдзячнасці нашчадкаў. Гэта тая нітка, якая цягнецца ад далёкага мінулага да сённяшніх дней, да розуму і сэрца нашага пакалення, робячы чалавека духоўна багацейшым. 
         У пераемнасці слаўных спраў пакаленняў - залог росту культуры і патрыятызму чалавека. Гэта пацвярджэнне таго, што заўтрашняя гісторыя бярэ пачатак сёння. Толькі чалавек, які вырас ва ўмовах нашай рэчаіснасці, чалавек з шырокім кругаглядам, здольны па-сапраўднаму зразумець і ацаніць вялікі подзвіг сваіх продкаў, увекавечыўшы яго ў камяні, у метале, падняў усе новыя і новыя сведчанні бязмежнай павагі людзей да памяці герояў, якія аддалі жыццё за Радзіму .

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ВЫКАРЫСТАНАЯ ЛІТАРАТУРА:

1. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т.4. Кадэты – Ляшчэня/ Беларус. Энцыкл.; Г. П. Пашкоў (гал. рэд.)  і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. – Мн.: БелЭн, 1997. -432 с.: іл. – С. 219-220.
2. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 1. А – Беліца/ Беларус. Энцыкл.; М. В. Біч і інш.: Прадм. М. Ткачова; Маст. Э. Э. Жакевіч. – Мн.: БелЭн, 1993. – 494с., іл. – С. 237-238, 224.
3. Памяць: Гіст. Дакум. хроніка Гродна (Беларус. Энцыкл.; Г. П. Пашкоў, Я. М. Жабрун, І. П. Крэнь і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. – Мн.: БелЭн, 1999. – 712 с.: іл. – С. 172-174.)
4. Швед В. В. По следам Гродненской старины. – Гродно, 1993. С. 24.
5. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5., Беларус. Энцыкл.; Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Жакевіч. – Мн.: БелЭн, 1999. – 592 с: іл. – С. 225, 520, 541.
6. Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская область/ ААН  БССР, Ин-т искусствоведения, этнографии и фольклора, Белорус. Сов. Энцикл.; Редкол.: С.В. Марцелев (гл. ред.) и др. – Мн.: БелСЭ, 1990. – 434 с.: ил. – С. 365.
7. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн.1: Пузыны – Усая/ Беларус. Эныкл.; Г. П. Пашкоў (гал. рэд) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. – Мн.: БелЭн, 2001. – 592 с.: іл. – С. 213-215, 434-436.
8. Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 2. Беліцк – Гімн/ Беларус. Энцыкл.; Б. І. Санчанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. – Мн.: БелЭн, 1994. – 537 с.: іл. – С. 172-174, 472, 313.
9. Русско-французская война 1812 г. [Электронный ресурс]. – Режим доступа: http://globus.tut.by/type_tn_war1812.htm Дата доступа 02.06.2012