Бастауыш мектеп білім мазмұнындағы Абай шығармаларындағы құлықтық тәрбие мәселелері

Абай – қазақтың  ұлттық   санасының  озық  үрдістерінің  насихатшысы. Сол үшін  Абайды  алдымен  өзіміз  терең  біліп, тәлімін  алуымыз  керек.

  Абай – халқымыздың  ұлы  ұстазы,  тәлімгер  педагогі.  Оның  өлеңдері  мен  қарасөздерінің  ең  басты  объектісі – адам,  басты  мақсаты – адам тәрбиесі. Адам  болғанда  да  «өзі  үшін  оттаған   хайуанның» бірі  емес,  адамдар  үшін  еңбек  етемін,  «ақыл,  қайрат,  нұрлы  жүректі  тең  ұстайтын»,  жан – жақты  жетілген  адам.  Абайша  айтқанда,  «толық  адам».  Ал «толық  адам»,  «жетілген адам» дегендердің  мағанасы – терең  философиялық  ұғымдар.  Адамды  адамгершілік  тұрғысынан,  кісілік  тұрғысынан  жетілдіруді көздейтін  үлкен  даналық  ойлармен  ұштасып  жатқан  күрделі  мәселе.

Абайдың  мұраты – адамды  адамгершілік,  кісілік  жағынан  жетілдіру  арқылы  қоғамдық  жетілдіру,  қазақ  қоғамын ілгері  дамыған  мәдениетті  елдер  қатарына  қосу.  Оның  өлеңдері  мен  қарасөздеріндегі  дүниетанымдық,  философиялық,  әлеуметтік,  қоғамдық,  этикалық,  педагогикалық,  психологиялық  ой – пікірлері  осыны  дәлелдейді.

Ұлы  Абайдың «ұлы» екендігін оның  тек  поэзиясы - өлеңдері  ғана  емес,  «қарасөздер» атты   прозалық  шығармалары  да  танытады. 

Мұхтар   Әуезовтің  сөзімен  айтсақ,  «Абайдың  қарасөздері – бұл сыншылдық,  ойшылдық,  көбіне  адамгершілік  мораль  мәселелеріне  арналған өсиет,  толғау  тәрізді».

Зерттеу  жұмысымыздың  нәтижесінде  Абай  шығармаларының  жас ұрпақты  адамгершілікке, имандылыққа, әдептілікке  тәрбиелеудегі  маңызы ешуақытта жойылмайтынын  айта  келе,  бастауышта “Ана  тілі” оқулықтарында  оның  қарасөздері молырақ  берілсе  екен  деген ұсыныс  айтамыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Пайдаланылған  әдебиеттер:

 

1. Абай энциклопедиясы.- Алматы: Атамұра, 1995.- 367 б.
2. Абай шығармалары. І,ІІ том.  Алматы, 1995 ж.
3. Абай.  Қара  сөздері. – Алматы:  Жазушы, 1986. 113б.
4. «Абай  тәлімгерлік  тағылымы» (конференция  материалдары). Алматы,  1996 ж.
5. «Абайдың өмірі  мен творчествосыц» Алматы, 1956 ж.
6. Рахметова С. Жаманқұл П.  Қабатаева  Б. «Ана  тілі» (оқулық) ІІ  сынып, Алматы, 1996 ж.
7. Әбдікәрімова Т. Рахметова С. Қабатаева Б. «Ана  тілі» (оқулық) ІІІ сынып,  Алматы, 1999 ж.
8. Рахметова С.  Әбдікәрімова Т.  Қабатаевва Б. «Ана тілі» (оқулық) ІV сынып,  Алматы, 2000ж
9. Әбдікәрімова  Т. Бастауыш  кластарда  текспен  жұмыс  істеу  әдістемесі, Алматы, 1992ж.
10. Әуезов М. Әдебиеттану  кітабында. – Алматы: Мектеп, 2003.-139 б.
11. Әуезов М. Абай  еңбектерінің  биік  нысанасы. Алматы, 1964 ж.
12. Әуезов М. Абайтануға жариаланбаған материалдар. Алматы, 1988 ж.
13. Бержанов Қ. Мусин Қ. Педагогика  тарихы,  Алматы, 1975ж.
14. Дербісалин  Ә.  Әдебиет туралы  толғаныстар. Алматы, 1990ж.
15. Есімов Ғ. Кәкім  Абай.  Алматы, 1994ж.
16. Жарықбаев Қ. Психология. Алматы, 1992 ж.
17. жиреншин Ә.  Абай  және  орыстың  ұлы  революцияшыл демократтары.  Алматы, 1956 ж.
18. Қоянбаев Р. Оқыту  теориясы. Алматы, 1991 ж.
19. Қоянбаев Р. Қысқаша  педагогикалық  сөздік.  Алматы, 1993 ж.
20. Қараев М. «Қазақ  әдебиетіндегі  реализмнің  дамуы  жолдары». Алматы, 1986 ж.
21. Қазыбаева С. Қазақ  тілін  оқыту  методикасы.  Алматы, 1985 ж.
22. М.Мырзахметов. абайтану  тарихы. Алматы, 1994 ж.
23. Рахметова С. Қазақ тілін  оқыту  методикасы. Алматы,  1992 ж.
24. Сабыров Т.С.  Оқушылардың  оқу  белсенділігін  арттыру.
25. Тұрманжанов Ө. Қазақ  мақал – мәтелдері. Алматы, 1993 ж
26. Ушинский К.Д. Таңдамалы  шығармалары. 1том.  Алматы, 1951 ж.
27. Өмірәлиев Қ. Абай  афоризмі.  Алматы, 1993 ж.

 

          Баспасөз  беттерінен:

 

28. Қазмағамбетова З. Абай – сөз  зергері. «Бастауыш  мектеп» журналы,  1995 ж. № 7,8
29. Қабатай Б.Т. Абай  шығармалары  арқылы  бастауыш  сынып оқушыларын шығармашылыққа баулу жолдары. «Хабаршы – Вестник » журналы, Алматы, 2004ж. № 1
30. Ошақбаева Ж.  Ана  тілі  сабағы. «Бастауыш  мектеп»

     журналы, 2000 ж. №1

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қосымша

Бастауыш  білім  мазмұнындағы  Абай                         шығармалары.

 

№	Оқулық	Авторлар	Берілген Абай       шығармаларының  тақырыптары.
1	«Ана  тілі» 1-сыныпқа  арналған Алматы, «Атамұра»	Әуелбаев Ш. Наурызбаева Ә. Ізғұттынова Р. Тәжімбаев  С.	«Қыс»  «Адам  болам десеңіз»
2	«Ана- тілі» 2- сыныпқа арналған. Алматы, «Атамұра»	Рахметова С. Жаманқұлов П. Қабатаева Б.	«Күз» «Ғылым таппай мақтанба» «Желсіз  түнде  жарық  ай»
3	«Ана тілі» 3-сыныпқа  арналған. Алматы, «Атамұра» 1999ж	Әбдікәрімова Т. Рахметова  С. Қабатаева  Б.	Абайдың  Крыловтан  аудармасы – «Шегіртке  мен  құмырсқа» «Қыс»,  «Жазғытұры»,  «Жаз»,  «Адам болам  десеңіз»
4	«Ана  тілі» 4-сыныпқа арналған. Алматы, «Атамұра» 2002 ж.	Рахметова  С. Әбдікәрімова  Т. Қабатаева Б.	«Абайдың  қара  сөзі»

 

 

 

    Абай  шығармаларындағы  адамгершілік  мәселесі.

«Ғылым  таппай мақтанба»		Ғылым  таппай  мақтанба,  Орын таппай  баптанба Дүние де мал  да  өзі Ғылымға  көңіл  бөлсеңіз.	Ғылымға, өнерге  шақыру
Қара  сөзінен		Күллі адам  баласын  қор қылатын  үш  нәрсе  бар.  Сонан  қашпақ  керек: Әуелі – надандық, екінші – еріншектік,  үшінші – залымдық.
И.Крыловтан аударма «Шегіртке мен құмырсқа»		Ала  жаздай  ән салсаң селкілде  де  билей  бер.	Еңбекке  шақыру
«Қыс», «Жазғытұры»,  «Жаз»,  «Күз», «Желсіз түнде жарық  ай»		Табиғат  лирикасы,  сұлулықты  сезінуге баулу.

  СӨЗ  ЖҰМБАҚ

 

 

Қ

А

Р

А

Ғ

А

Н

Д

Ы

А

Б

А

Й

С

Е

Р

П

Е

Р

Т

А

У

А

Қ

С

Ү

Й

Е

К

К

Ө

К

Е

К

Н

А

З

А

Р

Б

А

Е

В

 

 

1.Республикадағы “көмір  кені” аталған  қала.(Қарағанды)

2. Қазақтың  ұлы ақыны.(Абай)

3. Құрманғазының күйі.(Серпер)

4. Биік  төбелердің  атауы.(тау)

5. Қазақтың  ұлттық  ойыны. (Ақсүйек)

6. Сәуір  айының  екінші  аты. (көкек)

7. Қазақтың  Тұңғыш  президенті(Назарбаев)

 Сөз  жұмбақ  шешуі: “Қара  сөз”.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

АҚЫЛ,  ҚАЙРАТ,  ЖҮРЕКТІ  БІРДАЙ  ҰСТА,

 

СОНДА  ТОЛЫҚ  БОЛАСЫҢ  ЕЛДЕН  БӨЛЕК.

 

 

 

 

АДАМ БОЛАМ  ДЕСЕҢІЗ:
		ЖҮРЕК

 

 

 

 

 

БЕС АСЫЛ  ІС				БЕС  ДҰШПАН		АҚЫЛ		ҚАЙРАТ

 

ТАЛАП ЕҢБЕК ТЕРЕҢ  ОЙ ҚАНАҒАТ РАҚЫМ

ӨСЕК ӨТІРІК МАҚТАНШАҚ ЕРІНШЕК МАЛ  ШАШПАҚ

 

 

                                   2-кесте.