Ақпараттық қауіпсіздік және компьютерлік жүйелерде ақпаратты қорғау

Автобөлшек дүкенінің компьютерлерін желі арқылы байланыстырып, сол компьютер ішіндегі бір компьютерді сервер деп санап, ол компьютерге базаны қоямын. База администратордың сервер компьютерінде орнатылады. Қалған  компьютерлер желі арқылы байланысқандықтан, базаны серверден тартып алуға болады. Яғни, барлық компьютерлерге бұл программаға жалпы қолжетімділік беріледі. Сонда кез келген компьютерден оператор мен менеджер программаға қолжетімділігі болады. Кез келген адам программаны ашып, білгенін істемес үшін программаны қорғаймыз. Ол үшін программаға пароль қойылады. Парольді қойып, оператор немесе менеджер батырманы басқанда, сол оператор немесе менеджерге   қажетті терезе ашылады да, керек емесіне қолжетімділік болмайды. Әр операторт немесе менеджерге  тек өзіне қатысты автобөлшек мәлімет түріне  ғана қолжетімділігі бар. Ал, бір қызметкерді мәліметтер қорының администраторы ретінде кез келген уақытта өзінің компьютерінде отырып – ақ, программаның барлық бөліміне қолжетімділігі болады. Программаға бір пароль қойылады. Администратор серверде отырып, барлық мәліметтер қорына ақпаратты енгізе алады, қолжетімділікке ие, сонымен қатар өзгертеді және жояды. Есеп берулерді қарап шығады, оны басып шығарады.

 

5.2 Мекемедегі еңбекті қорғау шаралары

 

Еңбекті қорғау – бұл еңбек процесінде адамның қауіпсіздігін, денсаулығының сақтығын, еңбек қабілеттілігін қамтамасыз ететін жағдайлар жасау бойынша заңнамалық, әлеуметтік – экономикалық, ұйымдық, техникалық, санитарлы – гигиеналық іс – шаралар жүйесі болып табылады.

Әрбір жұмыс орнында қауіпсіз еңбек жағдайын жасау барлық басшылық және инженерлі – техникалық жұмысшылардың және еңбекті қорғау бойынша профилактикалық басты міндеті болып табылады. Әкімшілік еңбекті қорғау бойынша еңбек заңнамасы, мемлекеттік стандарттар, нормалар мен ережелердегі талаптарды сақтауға, өндірістік санитария бойынша ісшараларды жүзеге асыруға, аяқ асты жағдайларды ескерту бойынша қажетті шараларды қабылдауға міндетті.

Еңбекті қорғау өзіне еңбек заңнамасы, техника қауіпсіздігі, өндірістік санитария еңбек тазалығы, еңбек психологиясы, техникалық эстетика, өрт қауіпсіздігі сұрақтарын кірістіреді, сондай – ақ еңбек қорғау бойынша талаптарды, нормалар мен ережелерді орындауда бақылауды жүзеге асырады.

Еңбек заңнамасы өзіне келесі сұрақтарды кірістіреді:

• еңбек туралы заңнаманың негізгі принциптері
• ҚР нормативті актілері мен үкіметінің қаулылары;
• еңбек уақыты және демалыс уақыты;
• еңбек қорғау бойынша әкімшіліктің міндеті;
• жұмысшылар, қызметкерлер және ИТ – н келтірілген залал және олардың денсаулығына қатерде кәсіпорын материалды жауапкершілікте болады;
• еңбектің дұрыс және қауіпсіз шарттарын қамтамасыз ету;
• еңбек туралы заңнаманы бұзғаны үшін жауапкершілік.

Еліміздің негізгі заңы – ҚР Конституциясы еңбек қорғау және денсаулық құқығын кепілдендіреді. Бұл құқық техника қауіпсіздігін және өндірістік санитарияны дамыту, жетілдірумен, кеңейтілген профилактика жүргізумен, қоршаған ортаны тазарту бойынша шаралармен, ауру мен өндірістік жарақаттарды төмендетуге бағытталған кеңейтілген ғылыми зерттеулерді қамтамасыз етеді.

ҚР Конституциясы бойынша мемлекет жағдай жақсаруы мен еңбекті қорғау оның ғылыми ұйымдасуы мен қысқаруына жәрдемдеседі, ал кейінгі уақытта өндірістік процестерді кешенді механизациялау, автоматизациялау негізінде ауыр физикалық еңбегін толық ығыстыруды көздейді.

Еңбек туралы заңнама барлық жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбек қатынастарын, еңбек өнімділігін жоғарылату, қоғамдық өндірістің тиімділігін жоғарылатуды реттеп отырады және осы негізде еңбекшілердің материалды және мәдени деңгейін жоғарылату, еңбек тәртібін нығайту реттеп отырады.Еңбек заңнамасы жұмысшылар мен қызметкерлердің негізгі еңбек құқықтарын, міндеттері, ұйымдық келісімді бекіту тәртібін, оның мазмұны мен әрекетін, жұмысқа қабылдау, еңбек тәртібін, еңбек жағдайының қауіпсіздігін қамтамасыз ету, техника қауіпсіздігі бойынша инструктаж жүргізуді өндірістік санитария, өрт қауіпсіздігі және және басқа да ережелерді, кепілдіктер мен өтем ақы, жұмысты оқумен үйлестіретін жұмысшылар мен қызметкерлер үшін льготтар, еңбек таластарын қарастыру тәртібі, өндірісті басқаруда жұмысшылар мен қызметкерлердің қатысуы, еңбек туралы заңнаманың сақталуын қадағалау мен бақылауды бекітеді.

Жұмыс орнында жұмыс істеп жатқан жағдайда компьютерлік және Бағдарламалердің құралдарын, есептеуіш техника мен оргтехника  құралдарының эксплуатациясын, компьютерлік және ақпараттық  жүйелердің  жабдықтарының істен шығуының  диагностикасын  білуі керек.

Еңбек қорғанысының шарттарын және  қауіпсіздік техникасын еңбекті қорғауда  пайдалану немесе ұстану.

Мекемеде жұмыс істеу барысында қауіпсіздік техникасының инструктажымен танысып, оны тіршілік қауіпсіздігі мен еңбекті қорғануда орынды пайдалана білу әр жұмыскердің қызмет орнындағы бірінші атқаратын міндеті десек те болады. Еңбек қорғанысының шарттарын және қауіпсіздік техникасын ұстану Жамбыл облысы әкімиятының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар департаменті бойынша бұйрықпен бекітілген. Техникалық қауіпсіздікке байланысты қиыншылықтар көбінесе  қосымша қызығушылықтан туындауы мүмкін. Мұндай келеңсіз жағдайды болдырмау үшін Жамбыл облысы әкімиятының жұмыспен қамтуды үйлестіру және әлеуметтік бағдарламалар департаментінің әрбір қызметкері жұмыс орнындағы өзінің қызметіне талдау жасай білуі керек, сонымен қатар техникалық құрал-жабдықтар мен жұмыс істеуде қауіпсіздік ережелерін  білуі тиіс және оларды орындауы қажет.

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

Ақпаратты басқару компюьтерлерді қолданудың негізгі сферасы болып табылады және де, болашақта үлкен роль атқарады. Мәліметтер қорын басқару жүйесі компьютерлік техниканың даму жолдарына байланысты жетілдендіріліп тұрды, пайдаланушының қойған барлық күрделі деңгейдегі талаптарын орындауға бейімделді, сондай-ақ глобальды желі бойында орналасқан және де телекоммуникациялық жүйелерді пайдаланатын компоненттердің бір-бірімен байланыс жасауын қамтамасыз етті.

Қазіргі заманғы ақпараттық жүйелер басқарудың кез-келген сатысында  ақпаратты тапсыру және өңдеуге мүмкіндік береді.

Ақпараттық технологияларды игеріп, ақпаратты пайдалануға қол жеткізген әрбір адам  өзінің күнделікті ақпараттық  қажеттілігін қанағаттандыра алады, әлеуметтік өмірге белсенді түрде қатысады және билік қабылдаған орындары шешімдердің қабылдануына ықпалын тигізеді. Мемлекетте ашық демократиялық қоғам орнату үшін осындай  деңгейде дамудың маңызы ерекше. 

Технологиялық және басқаратын процестердің автоматтандырусыз мемлекет құрылымын, оқу мекемесін, банк, сауда және өнеркәсіп кәсіпорнын басқару есебін тиімді шешу мүмкін емес. 

Қазіргі жағдайда мекемені компьютерсіз басқару мүмкін емес. Олардың ақпаратын өңдеу үшін қолданбалы автоматтандырылған ақпараттық жүйелер  құрылады. Мәліметтер базасының программалық қамсыздандыру облысында пайда болуы өте негізгі бөлігі болып табылады. Практикалық мәселелерді шешуде мұндағы ақпараттар ағымын өңдеуді жеңілдету және тездету үшін автоматтандырылған ақпараттық жүйелер қолданылады.

Қазіргі заманның талабына сай тиімді жұмыс істеу үшін автоматтандырылған компьютерлік жүйесі негізінде ақпараттық құралдармен жабдықталуы қарастырылады. Бұл жерде автоматтандыру және жұмысты рационалдау құралы ретінде деректер қорын және басқа да программалық жабдықтауды қолдану ерекше орын алады. Оларды қолдану құжаттары, есеп берулерді дайындау уақытын қысқартуға, барлық құжаттарды, барлық құжаттар түрін дайындау процесінде қате жібермеуді қамтамасыз ету.

Жұмыста қарастырылған мәліметтер қорының физикалық ұйымдастырылуында Delphi 7 программалық ортасының ішкі компоненттері қолданылды. Құрылған бағдарламада базадан қажетті ақпаратты іздеу мүмкіндігі қарастырылған.

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

1. Баженова И. Ю. Delphi 5 : Самоучитель программиста. Учебно-справочное пособие/ И. Ю. Баженова. -М.: КУДИЦ-ОБРАЗ, 2000.
2. Бобровский С.Бобровский С. Delphi 5 : Учебный курс/ С. Бобровский. -СПб.: Питер, 2002.
3. Кандзюба С.П.Кандзюба С.П. Delphi 6. Базы данных и приложения  : Лекции и упражнения/ С.П. Кандзюба, В.Н. Громов. -М.: "ДиаСофт", 2001.
4. Козлов А.В.Козлов А.В. Программирование в Delphi 5/ А.В. Козлов. -М.: ЗАО Изд. Бином, 2001.
5. Кэнту МаркоКэнту Марко Delphi 5 для профессионалов/ Марко Кэнту. -СПб.: Питер, 2001.
6. Тейксейра СТейксейра С Delphi 5 .Руководство разработчика : Т.2: Разработка компонентов и программирование баз данных. Учеб. пособие/ С Тейксейра, К. Пачеко; Пер. с англ.. -М.: Изд. дом "Вильямс", 2000.
7. Фаронов В. В.Фаронов В. В. Delphi 5 : Руководство разработчика баз данных/ В. В. Фаронов, П. В. Шумаков. -М.: "Нолидж", 2000.
8. Фаронов В.В.Фаронов В.В. Delphi 5 Учебный курс/ В.В. Фаронов. -М.: "Нолидж", 2001.
9. Базы данных / Т.А.Гаврилова, В.Ф.Хорошевский – СПб:Питер, 2000. - 384с.
10. Информатика: Учеб. для вузов. – М.:Высш. шк., 2000. – 511с.
11. А.Зубов «Программирование на  Delphi» Питер, 2005ж.
12. В.Гофман, А.Хомоненко «Delphi 5» Санкт-Петербург, 1999ж.
13. С.В.Симонович, Г.А.Евсеев «Занимательное программирование: Delphi»  М: Аст-Пресс книга, 2001ж.
14. Информатика и образование журналдары, 1999-2002ж.
15. В.Гофман, А.Хомоненко «Delphi 6»
16. М.М. Ерекешова, Т.А.Әмірғалиева «Delphi  ортасында программалау негіздері» Ақтөбе, 2004 ж.

 

 

 

Қосымша А

 

Программа листингі:

unit Unit1;

 

interface

 

uses

  Windows, Messages, SysUtils, Classes, Graphics, Controls, Forms, Dialogs,

  Db, DBTables, StdCtrls, ComCtrls, ExtCtrls, DBCtrls, Grids, DBGrids, unit2, unit3,unit5,

  Menus, CheckLst,IBSQL;

type

  TForm1 = class(TForm)

    PageControl1: TPageControl;

    TabSheet1: TTabSheet;

        SpisokT: TTable;

    SpisokS: TDataSource;

    DBGrid1: TDBGrid;

    DBNavigator1: TDBNavigator;

    Button1: TButton;

    Button2: TButton;

    Button3: TButton;

    Button4: TButton;

    Button5: TButton;

    Button6: TButton;

    TabSheet2: TTabSheet;

    Button7: TButton;

    LichS: TDataSource;

    LichT: TTable;

    DBText1: TDBText;

    DBText2: TDBText;

    DBText3: TDBText;

    DBText4: TDBText;

    DBText5: TDBText;

    DBText6: TDBText;

    DBText7: TDBText;

    DBText8: TDBText;

    DBText9: TDBText;

    DBText10: TDBText;

    Label2: TLabel;

    Label3: TLabel;

    Label4: TLabel;

    Label5: TLabel;

    Label6: TLabel;

    Label7: TLabel;

    Label8: TLabel;

    Label9: TLabel;

    Label10: TLabel;

    Label11: TLabel;

    Label12: TLabel;

    Label13: TLabel;

    Label14: TLabel;

    Label15: TLabel;

    DBText11: TDBText;

    DBText12: TDBText;

    TabSheet3: TTabSheet;

    RabS: TDataSource;

    RabT: TTable;

    Button8: TButton;

    TabSheet4: TTabSheet;

    Button9: TButton;

    TabSheet5: TTabSheet;

    ObrS: TDataSource;

    LangS: TDataSource;

    LangT: TTable;

    DBGrid2: TDBGrid;

    DBGrid3: TDBGrid;

    Button10: TButton;

    TabSheet6: TTabSheet;

    SemS: TDataSource;

    SemT: TTable;

    DBGrid4: TDBGrid;

    Button11: TButton;

    TabSheet7: TTabSheet;

    DBGrid5: TDBGrid;

    GranS: TDataSource;

    GranT: TTable;

    Button12: TButton;

    DBGrid6: TDBGrid;

    DBGrid7: TDBGrid;

    ObrT: TTable;

    MainMenu1: TMainMenu;

    N671: TMenuItem;

    Button13: TButton;

    DBText13: TDBText;

    DBText14: TDBText;

    DBText15: TDBText;

    DBText16: TDBText;

    Label16: TLabel;

    Label17: TLabel;

    Label19: TLabel;

    Label20: TLabel;

    Label21: TLabel;

    DBText17: TDBText;

    Label18: TLabel;

    DBText18: TDBText;

    Label22: TLabel;

    Label23: TLabel;

    DBText19: TDBText;

    DBText20: TDBText;

    DBText21: TDBText;

    ObrazS: TDataSource;

    obrazT: TTable;

    SupS: TDataSource;

    SupT: TTable;

    VoinT: TTable;

    VoinS: TDataSource;

    Label24: TLabel;

    DBText22: TDBText;

    DBMemo1: TDBMemo;

    Label25: TLabel;

    KvaliS: TDataSource;

    KvaliT: TTable;

    Query1: TQuery;

    DataSource1: TDataSource;

    Button14: TButton;

    Query1Otdel: TStringField;

    Query1Fam: TStringField;

    Query1Name: TStringField;

    Query1Otch: TStringField;

    Query1Dolzhnost: TStringField;

    Query1TekKval: TStringField;

    Query1Color: TStringField;

    Label26: TLabel;

    N2: TMenuItem;

    N3: TMenuItem;

    N4: TMenuItem;

    N5: TMenuItem;

    N6: TMenuItem;

    N7: TMenuItem;

    N8: TMenuItem;

    N9: TMenuItem;

    N10: TMenuItem;

    N11: TMenuItem;

    N13: TMenuItem;

    N14: TMenuItem;

    N15: TMenuItem;

    N16: TMenuItem;

    N17: TMenuItem;

    N18: TMenuItem;

    N22: TMenuItem;

    N23: TMenuItem;

    Label27: TLabel;

    Label28: TLabel;

    Label30: TLabel;

    Label31: TLabel;

    Label32: TLabel;

    Label35: TLabel;

    Label36: TLabel;

    SpisokTN: TAutoIncField;

    SpisokTN1: TIntegerField;

    SpisokTOtdel: TStringField;

    SpisokTFam: TStringField;

    SpisokTName: TStringField;

    SpisokTOtch: TStringField;

    SpisokTDolzhnost: TStringField;

    SpisokTTekKval: TStringField;

    SpisokTColor: TStringField;

    LichTN: TIntegerField;

    LichTPasNum: TStringField;

    LichTPasSer: TStringField;

    LichTPasVid: TStringField;

    LichTPasData: TStringField;

    LichTINN: TStringField;

    LichTDomAdrUl: TStringField;

    LichTDomAdrDom: TStringField;

    LichTDomAdpKv: TStringField;