Топинамбур гүлінің құрамынның химиялық құрамын зерттеу нәтижесінде алынған мәліметтерді талдау

 

 

 

 

 

 

2. Ташкент обылысы топинамбур гүлінен бөлініп алынған эфир майының шығым 2,14% құрайды. Ал тығыздығы 0,925 г/см3, сыну көрсеткіші  1,2090 болды. Эфир майының компоненттік құрамы Қызылорда қаласында Agilent 7890 ⁄ 5975 (АҚШ) газды – хромотографиялық әдіспен анықталды.

  4-сурет. Ташкент обылысы Топинамбур гүліндегі эфир майының химиялық құрамының хроматограммасы

 

          Бөлінген эфир майының химиялық құрамында 20 компонент бар екені анықталды. Оның негізгі компоненттер құрамына: Фталь қышқылы, ди (3,5 - диметилфенил) эфирі, Фумар қышқылы, 3,5 – дифторфенил унденцил эфирі, Силан, диметил (1 - фенилпропокси) гексадецилокси, метанон, (4 - метоксифенил) – 2 – перединил. Құрылыс формулалары 7 –кестеде көрсетілген.

 

 

 

 

 

7-кесте. Ташкент обылысы топинамбур гүлінен алынған эфир майының  компененттік құрамы

 

№	Ұстау уақыты, TR мин	Мөлшері, %	Компененттің атауы	Құрылысы	Брутто формуласы
1	12.040	36.55	Төрт – бутил – (2 – этоксиэтокси) диметил силан		C12H28O3  Si
2			Дл – глицеральдегид диметил ацеталь		C7H16O4
3			Силан,этоксиүшметил		C5H14O Si
4	15.364	17.77	4 – этилбензой қышқылы, циклопентил эфирі		С14H8O2
5			4 – метилбензиламид		C9H11NO
6			Дисилоксан,пентаметил		C5H16Si2O
7	18.036	17.22	2 – гексан қышқылы, 5-[[( 1,1 – диметил этил ) диметилсилил] окси] – метил эфирі		C13H26O3 Si
8			Силан,үшметилметокси -		C4H12O     Si
9			4 – хлор – 6 – аминопиримидин		C4H4Cl N3
10	31.798	7.65	Фумар қышқылы, 3,5-дифторфенил унденцил эфирі		C21H28 F2O4
11			1,5 – дифенил – 2Н – 1,2,4 – үшазолин – 3 – тион		C15H12 N3O
12			Фталь қышқылы, ди (3,5 - диметилфенил) эфирі		C24H22O4
13	31.866	2.75	Бензимидазол – 5 – амин, 1 – (4 – этоксифенил)		C15H15 N3O
14	32.787	3.66	Силан, диметил (1 - фенилпропокси) гексадецилокси			C27H50O2Si
15			Силан, диметил (2,3,5 –   үшхлорфенокси) пентилокси			C13H19Cl3O2 Si
16	32.828	5.72	3 – (6 – метил – 3 - пиридил) – 1 –  фенил – 5 – (р -толил) - 2 -   перазолин			C22H21N3
17			6 – (2 - аминофенил) – 1,2,4 – үшазин – 3,5 (2Н, 4Н) - дион			C9 H14 N4O2
18			Фосфин оксиді, бис              (пентаметилфенил)			C22 H30O P+
19	43.727	8.67	Метанон, (4 – метоксифенил) – 2- перединил			C14H12N O2
20			N-[7-(2-хлор-фенил)-5-окси-5,6,7,8-тетрагидро – хиназолин – 2]-ил]пропионамид			C17H16ClN3 O2

3. Алматы  обылысы топинамбур гүлінде эфир майының мөлшері 2,53% құрайды. Эфир майының тығыздығы 0,950 г/см3, сыну көрсеткіші  1,2090 болды. Эфир майының компоненттік құрамы Қызылорда қаласында Agilent 7890 ⁄ 5975 (АҚШ) газды – хромотографиялық әдіспен анықталды.

 

 

5-сурет. Алматы обылысы Топинамбур гүліндегі эфир майының химиялық құрамының хроматограммасы

 

           Бөлінген  эфир майының химиялық құрамында 11 компонент бар екені анықталды. Оның негізгі компоненттер құрамына: 1,3,4 - Гексатриен,3- метаокси - , 2 метил-3-нитроаналин, триметилсилан, 1,2-Дихлор(Z)-2,4-дигидроокси-2,5диметил-3(2Н)-фуран-3-он. Құрылыс формулалары 8 – кестеде көрсетілген.

8-кесте. Алматы обылысы топинамбур гүлінен алынған эфир майының  компененттік құрамы

 

№	Ұстау уақыты, TR мин	Мөлшері, %	Компененттің атауы	Құрылысы	Брутто формуласы
1	12.840	34.55	1,3,4-Гексатриен,3-метаокси-		С7H10O
2			2метил-3-нитроаналин		C7H8N2O2
3	13.374	15.67	триметилсилан		C5H14OSi
4			Триметилсилометанол		C4H12OSiииииииииииииииииииииии
5			4 – метилбензиламид
6	19.336	17.23	1,2-Дихлор(Z)-2,4-дигидроокси-2,5-диметил-3(2Н)-фуран-3-он		C11H13NO2
7			4Н-пиран-4-он 2,3-дигидро-3, 5-дигидроокси-6-метил-		C6H8O4
8			1,3,5-тиразин-2,4,6(1Н,3Н,5Н)-тритон		СN3Na3S
9	33.543	6.35	1,2-дибутил гидразин		C6H8O4
10			4,4-диметил-,(E)-2 пентен		C7H14c
11			3,4-диметил-(Е)-2-пентанон		C7H14

 

4. Ташкент обылысы топинамбур гүлінен бөлініп алынған эфир майының шығымы 2,3% құрайды. Ал тығыздығы 0,945 г/см3, сыну көрсеткіші  1,3390 болды. Эфир майының компоненттік құрамы Қызылорда қаласында Agilent 7890 ⁄ 5975 (АҚШ) газды – хромотографиялық әдіспен анықталды.

 

 

 

 6-сурет. Ташкент обылысы Топинамбур гүліндегі эфир майының химиялық құрамының хроматограммасы

         

            Бөлінген эфир майының химиялық құрамында 11 компонент бар екені анықталды. Оның негізгі компоненттер құрамына: Фуран қышқылы, 2-децил ундецил эфирі, Бензамид, N-(2-актил-4,5-диметоксифенил)-4-метокси, Саркозин,N-(3-метоксибензоил) – дедоксил эфирі, н- Үшдекан қышқылы. Құрылыс формулалары 9 –кестеде көрсетілген.

9-кесте. Ташкент обылысы топинамбур гүлінен алынған эфир майының  компененттік құрамы

 

№	Ұстау уақыты, TR мин	Мөлшері, %	Компененттің атауы	Құрылысы	Брутто формуласы
1	31.866	21.19	Фуран қышқылы, 2-децил ундецил эфирі		C25H46O4
2			1,5-дифенил-2Н-1,2,4-үшазонил-3-		C14H11N3
3			Бензидиазол – 5 – амин,1- (4-этоксифенол)		C15H15N3O
4	32.833	20.75	7-метокси-2,3-дифенил-4Н-хром-4- бір		C22H16O3
5			Силан, диметил  (1 -  фенилпропокси ) экадекилокси-		C27H50O2Si
6			4-[4-[р-[n-гексилоксифенил] бутиламино-1,2 нафтохинон		C5H16Si2O
7	34.750	11.10	Бензамид, N-(2-актил-4,5-диметоксифенил)-4-метокси		C18H19NO5
8			1-диазин,1-(4метокси-2,6-диметилфенил) -2-{7-[2-(4-метокси -2,6-диметилфенил)-1-диазинил]-3,6- диметил-2-нафтил)		C30H32N4O2
9			Саркозин,N-(3-метоксибензоил) – дедоксил эфирі		C23H37NO4
10	35.242	46.96	н- Гексадекан қышқылы		C16H32O2
11			н- Үшдекан     қышқылы		CH3(CH2)12COOH

 

 

 

 

 

 

 

ҚОРЫТЫНДЫ

 

1. Ташкент облысы мен Алматы облсының топинамбур гүлдерінің – химиялық құрамы анықталды.
2. Топинамбур гүлдерінің құрамындағы макро және микро элементтерінің мөлшері анықталды.
3. Екі аймақтан алынған топинамбур гүлінің амин қышқылдарының мөлшері анықталды. Нәтижесінде 20 амин қышқылы кездесті.
4. Алматы топинамбур гүлінен гексанмен айдау әдісі арқылы эфир майы бөлініп, оның  құрамында 14 компонент, ал Ташкент топинамбур гүлінде 21 компонент болатындығы анықталды.
5. Алматы топинамбур гүлінен эфир майы пейтролейн эфирімен айдау әдісі арқылы бөлініп, оның  құрамында 11 компоненттердің болатындығы анықталды. Ташкент топинамбур гүлінен пейтролейн эфирімен айдау әдісі арқылы бөлініп алынған эфир майында 12  компоненттердің болатындығы анықталды.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕ

 

1. Сағындықов Ж.А. Топинамбур өсімдігі және оның емдік қасиеттері.              – Алматы: Ы.Алтынсарин атындағы білім академиясының баспалық кабинеті, 1999. - Б. 4-19 .

2. Голубев, В.Н. Топинамбур. Состав, свойства, способы переработки, области применения / Голубев В.Н., Волкова Н.В., Кушалаков Х.М.-М., 1995.-81 с.

3. Багаутдинова Р.И.,  Федосеева Г.П., Оконешникова Т.Ф. Новые инулиносодержащие растения из семейства астровых, интродуцированные на Среднем Урале. Материалы международной научно-практической конференции: // Топинамбур и другие инулиносодержащие растения – проблемы возделывания и использования. Т.1. – Тверь, 2006. - С. 89-94. статья 0,35.

4. Применеие субстратов из вегететативной части топинамбура в биотехнологии / Т. Н. Емелина, Т. В. Рязанова, Т.Н. Волова // «Растительные ресурсы для здоровья человека»: Материалы 1 междунар. науч.- практич. конф. 23-27 сент. 2002 г.- М.; Сергиев – Посад, 2002. – С. 351-354.

  5.   Налеев О.Н., Каржаубаев Е.К. Топинамбур. – Алматы: Апейрон, 2006.  –219 с.

  6.   Пасько Н.М. Биологические особенности  топинамбура // Тр. по прикл. бот., ген. и селек. –Л.: ВИР, 1973. -Т.50, вып.2. – С.102-122.

 7.   Бобровник Л.Д., Ремесло Н.В., Степанец Л.Ф., Ковальчук М., Ребокрис А.В. Исследования углеводных комплексов топинамбура // Тезисы докл. 6-ой международ. научно-практ. конф. Топинамбур и другие инулинсодержащие растения – проблемы возделывания и использования. – Тверь, 2006. - С 61-63.

8. Зеленков В Н., Шаин C.С . Многоликий топинамбур в прошлом и настоящем // Химия и компьютерное моделирование. Бутлеровские сообщения. – 2001. – № 5. – С. 16.

          9.  Азимбаева Г. Е., Бутин Б.М., Құдайбергенова Г.Н. Топинамбур-табиғи қосылыстардың аса маңызды шикізат көзі // Вестник КазНУ. – 2008. - №1(36). –Б. 104.

 10. Бутин Б.М., Азимбаева Г.Е., Құдайбергенова Г.Н. Топинамбур мен георгин-пайдалы қанттар көзі // Химия және химиялық технология бойынша VI халықаралық Бірімжанов съезі. - Қарағанды, 2008, қазан - 2-3. – Б.279-281.

          11.  Налеев О.Н., Каржаубаев К.Е., «Топинамбур», Алматы 2006г, изд. «Алейрон» - 265 с.

         12.  Электрондық ресурс: http:// www. topinambure/ 2008.

       13. Ильина Е.Я. Подснежник: Экскурсии в природу. Урал. гос. ун-т им. Горького А.М.; Ботанический сад. – Екатеринбург, 2001. Учебное пособие, 2,4 – 39 с.

      14. Федосеева Г.П. Растения нуждаются в охране. Специализированный журнал

// Экономика и экология  Екатеринбург. Изд. Высшая школа № 2 (2) , 2006.,

- С. 20-21.

15. Чиков П.С. Лекарственные растения. – М., Изд. Высшая школа, 2008. – 56с.

16. Кирпичников М. Э. Семейство сложноцветные (Asteraceae, или Compositae) // Жизнь растений. В 6-ти т. Т. 5. Ч. 2. Цветковые растения / Под ред. А. Л. Тахтаджяна. — М.: Просвещение, 2001. — С. 462—476.

17. Руководство к практическим занятиям по фармакогнозии: Учебное пособие / Под ред. И.А. Самылиной, А.А. Сорокиной. – М.: ООО «Медицинское информационное агентство», 2007. – 672 с.

18. Гурвич Н.Л. Опыт классификации эфирномасличных растений // Тр.БИН АН СССР. Сер 5. Растительное сырье. –М.-Л., 1960. Вып.6. –С.7-126.

19.  Самылина И.А., Аносова О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас в 2 т. – М., 2007. – Т.1. – 192 с.; Т.2. – 384 с. 
20.  Зауралов О.А. О физиологическом значении эфирных масел в растении // Растительные ресурсы. Т.11,вып.2,1975. – С. 289-304.

21. Государственная фармкопея СССР.-М.,1968.-1077 с.

22.Самылина И.А., Ермакова В.А., Бобкова Н.В., Потанина О.Г. Фармакогнозия: учебное пособие: Атлас. – Т.3. – М., 2009. – 488 с.

23. Танасиенко Ф.С. Эфирные масла. Содержание и состав в растениях.                –Киев: Наукова- Думка,1985. –С.5-7.

24. Туманова (Естафъева) Е.Л., Кучин А.В., Пунегоа В.В.Выделение монотерпеноидов эфирного масла Origanum vulgare L методом твердофазной экстракции // Лесохимия и органический синтез: Тез.докл.ІІІ Всерос. совещ.-Сыктывкар,1998. –С.57.

25. Абизова Е.В., Абизов Е.А., Толкачёв О.Н. Изучение влияния масла из плодов лоха узколистного на стрессорный эрозивно-язвенный процесс // XIV Российский национальный конгресс «Человек и лекарство». Тезисы докл. 16–20 апреля 2007. – М., 2007. – С. 789 – 790.

26. Джуля Лоулесс. Энциклопедия ароматических масел.-М.: Крон-пресс,2000. –12-59с.

27. Тыныбеков Б.М.  Дәрілік өсімдіктер: оқу құралы. - Алматы: Қазақ университеті, 2009. – 158 б,  ISBN 9965-30-912-4

28. Аринштейн А.И., Радченко Н.М., Петровская К.М., Серкова А.А. Мир душистых растений.-М: Мир,2003. –С. 23-46.

29. В.С.Ягодка. Лекарственные растения в дерматологии и косметологии. — М,2008. - 98 с.