Экология саласындағы халықаралық байланыс

халықтың денсаулығын  және тұрмысын жақсарту.

Республикамыздағы алуантүрлілікті  сақтау саласында да БҰҰДБ қалыптасқан  жағдайға талдау жасап, оны жақсарту үшін өткізілетін іс-шараларды айқындады. Осы мәселе бойынша қоғамда кеңінен  ақпарат таратылып, есептер дайындалды. Қоршаған ортаны қорғау министрлігі  тарапынан биоалуантүрлілікті сақтау мен тұрақты пайдаланудың Ұлттық стратегиясы мен әрекеттер жоспары  мақұлданды. Ендігі жедел атқарылар  мәндеттемелердің бірі – биологиялық  алуантүрлілікті сақтау шеңберінде өтетін Халықаралық конвенцияға  арналған ұлттық есеп дайындау және тарату.

 

 

«ХХІ ғасыр күн тәртібі» экологиялық бағдарламасы қабылданды. Бұл конференцияда тұрақты дамудың  қоршаған ортаны сақтау тұрғысындағы бағыттары жан-жақты көрсетілді:

1 мәселе – кедейшілікпен  күрес.

2 мәселе – тұтынудың  құрылымын өзгерту.

3 мәселе  - халық және тұрақтылық.

4 мәселе – адамдардың  денсаулығын сақтау мен жақсарту.

5 мәселе – тұрақты  тұрғын жерлер, урбанизация. Қоғамның  урбанизациясы, экономикалық даму  процесінің бір бөлігі болып  табылады.

6 мәселе – Атмосфераны  қорғау – атмосфераға қалдықтарды  шығарудың негізгі көзі – энергия  өндіру мен тұтыну.

7 мәселе – Жер ресурстарын  тиімді пайдалану.

8 мәселе – ормандарды  жоюмен күрес.

9 мәселе – шөлдену  мен құрғақшылықпен күрес.

10 мәселе – мұхиттарды  қорғау мен тиімді пайдалану.

11 мәселе – тұщы су  қорғау және тиімді пайдалану.

12 мәселе – Улы химиялық  заттарды қолданудың қауіпсіздігін  арттыру.

13 мәселе – қатты қалдықтар  мен шайынды суларды жою.

14 мәселе – радиоактивті  қалдықтар жою.

15 мәселе – балалар  мен жастардың тұрақты дамуды  қамтамасыз ету рөлі.

16 мәселе – тұрақты  даму мақсаттарындағы білім мен  ғылым беру.

Осы конвенцияға қатысушы жақтар.

Жер климаттың өзгеруі  және оның қолайсыз нәтижелері адамзатты  алаңдатып отырған мәселе екенін мойындай отырып, атмосферада адамзат  іс-әрекетінің нәтижесінде буланған газдар концентрациясының айтарлықтай  дәрежеде көбейіп отырғанына, мұндай көбею табиғи булануды күшейтетіне, сөйтіп бұл жағдай орта есеппен алғанда  Жер бетін және атмосфераны қосымша  жылытатынына, оның адамзат пен табиғат  экожүйесіне қолайсыз әсер етуі мүмкін екеніне алаңдай отырып, буланған газдардың ауқымды ең көп бөліну мөлшері бұрын да және қазір де дамыған елдердің үлесіне тиетіндігін, салыстырмалы түрде дамушы елдерде  жан басына шаққанда мұндай бөлінудің  төмен екендігін, бірақ дамушы елдерде  әлеуметтік қажеттілік пен тұтынушылықтың өсуіне байланысты мұндай орасан зор  бөлінудің мөлшерін арта беретінін  белгілей отырып,

жер бетінде және теңіз  экожүйесінде буланған газдарды жұтытындырдың  және жинайтындардың рөлі мен маңызын  ескере отырып,

климаттың өзгеруін, анығырақ айтқанда, оның мерзімі, ауқымы және аймақтық ерекшеліктері бойынша болжам жасаудың мәлім емес сәттерінің көптігін біле отырып,

климат өзгерістерінің орасан зор мөлшері барлық елдердің мейлінше жан-жақты қарым-қатынас жасауын, олардың іс-әрекетін және икемдігін  халықаралық көлемде ортақ іске жұмылдырып, бірақ олардың жеке жауапкершілігі мен нақты мүмкіндіктерінің, сондай-ақ әлеуметтік және экономикалық жағдайларын  ескерудің қажеттілігін мойындай отырып,

1972 жылы 16 маусымда Стокгольмде  қабылданған адамды қоршаған  ортаның мәселелері туралы Біріккен  Ұлттар Ұйымы (БҰҰ) Конференциясының  Декларациясындағы ережелеріне  сүйене отырып,

БҰҰ-ның Жарғысына және халықаралық құқық принциптеріне  сәйкес мемлекеттер қоршаған орта және даму бойынша өз саясатына лайық  өзінің  ресурстарын игеруге тәуелсіз құқы бар екенін және өз юрисдикциясындағы немесе ұлттық юрисдикция қызметінен тыс жерлердің қоршаған ортасына зиянын тигізуге болмайтынын ескере отырып, қоршаған орта бойынша мемлекеттердің тиімді заңдарды іске қосуын, басқару саласындағы қалыпты орта мен дамудың жақтарына сай болуын, кейбір елдерде қолданылатын қалыпты өлшемдердің басқа елдердің, әсіресе, дамушы елдердің экономикасы мен әлеуметтік жағдайы тұрғысынан қарағанда орынсыздығын және негізсіздігін мойындай отырып, қоршаған орта және даму бойынша БҰҰ-ның Конференциясы туралы 1989 жылғы 22 желтоқсанда Бас Ассамблеяның 44/228 қаулысына және адамзаттың қазіргі және болашақ ұрпағының мүддесі үшін орасан зор климатты қорғау туралы 1988 жылғы 6  желтоқсандағы 43/53 қаулысына, 1989 жылғы 22 желтоқсандағы 44/207 қаулысына және 1991 жылғы 19 желтоқсанындағы 46/169 қаулысына сүйене отырып, 1989 жылы 22 желтоқсандағы Бас Ассамблеясының аралдар мен жағадаудағы аймақтар, әсіресе төмен орналасқан  жағалаудағы аймақтарда теңіз көтерілгенде болуы мүмкін қолайсыз жағдайлар туралы 44/206 қаулысына, 1989 жылғы 19 желтоқсандағы Бас Ассамблеяның Қуаңшылыққа қарсы күресу бойынша әрекет етудің жоспарын жүзеге асыру туралы 44/172 қаулысына сүйенді.

Сол қаулыға байланысты озон қабаттарын қорғау туралы 1985 жылғы  Вена конвенциясына және озон қабаттарын бұзатын заттар туралы 1987 жылғы Монреаль хаттамасына, оның 1990 жылғы 29 маусымдағы өзгертілген және толықтырылған  нұсқасына сүйене отырып, 1990 жылы 7 қарашада Дүниежүзілік климаттық конференцияда  қабылданған министрлердің Декларациясын  қаперге ала отырып, климаттық  өзгерісі бойынша көптеген мемлекеттердің іске асырып отырған аналитикалық жұмыстарының жұмыстарының бағасын, Дүниежүзілік метеорологиялық  ұйымдардың, қоршаған орта бойынша  БҰҰ Бағдарламасының және басқа  мекемелердің, БҰҰ-ның органдары  мен ұйымдарының, сондай-ақ басқа  да халықаралық және мемлекетаралық органдардың ғылыми зерттеуінің  нәтижелерін алмасу және зерттеулерді үйлестіру процесінде қосқан маңызды  үлестерін сезінді.

Климаттық өзгеру мәселелерін  түсіну және шешу іс-шараларының экологиялық, әлеуметтік және экономикалық көзқарас тұрғысынан алғанда тиімді болуы  үшін тек қана соған лайықты ғылыми, технологиялық және экономикалық ізденістердің  негізінде, әрі осы салада қол  жеткізген жаңа нәтижелердің барысында  әрдайым қайта қаралғанда іске асатынын мойындай отырып,

Климаттық өзгеру мәселелерін  шешу бойынша сол іс-шаралардың өз экономикасының мүмкіндігіне негізделгендіктен, сондай-ақ олардың басқа экономикалық мәселелерді шешуге ықпал ету  қасиетін мойындайды.

Климаттық өзгеру  нәтижесінде қолайсыз жағдайларға айрықша сезімтал жерлер, ойпаттар мен шағын аралдағы елдер және төмен орналасқан жағалаулар, қуаң және жартылай қуаң аймақтар, сондай-ақ су тасқынына, қуаңшылыққа, шөлге бейім жерлер мен құбылмалы таулы экожүйесі бар дамушы елдер екенін мойындап келді.

Буланған газдардың бөлінуін шектеу шаралары бойынша бірқатар елдердің, нақтылай айтқанда, экономикалық негізінен  қазба отынның түрлерін экспортқа  шығаратын және тұтынатын өндіріс  әсіресе, соған байланысты дамушы елдердің айрықша қиын жағдайын мойындай келді.

Климаттың өзгеруіне сезімтал болу шаралары әлеуметтік-экономикалық дамуы бойынша жалпы комплексті шаралармен үйлестіріліп отырылуы тиіс екенін, оған қолайсыз жағдай тудырмаудың  қажеттігін, қайыршылықты жойып, орнықты  экономикалық өркендеуге қол жеткізу  ісінде дамушы елдердің аса маңызды  заңды қажеттілктерін есепке ала  отырып, барлық елдердің, әсіресе, дамушы елдердің орнықты әлеуметтік-экономикалық дамуға қол жеткізу үшін ресурстарды  алуға зәру екенін, дамушы елдердің осы мақсатқа қарай бағытталуын, олардың отынды пайдалануда қажеттіліктерінің  артып, жоғары тиімділікке жету мүмкіндігін  және уланған газдардың бөлінуіне  қарсы күрестің күшейетінін, әлеуметтік және экономикалық тұрғыдан алғанда  жаңа технология пайдаланудың ұтымды болатынын мойындай отырып, қазіргі  болашақ ұрпақтың мүддесі үшін климат жүйесін қорғауға белді келісімге  келді. 

 

1-бап. Анықтама

Бұл конвенцияның мақсаты:

«Климаттық өзгерудің  қолайсыз нәтижелері» дегеніміз  климаттың өзгеруінен пайда болған физикалық орта мен биоортадағы  өзгерістер: бұлар табиғи және реттеуге болатын экожүйенің қалпына келу өзгешелігіне және құрамына, әлеуметтік-экономикалық жүйелердің қызметіне немесе адамның  денсаулығы мен әл-ауқатына елеулі түрде нұсқан келтіреді.

«Климаттың өзгеруі» дегеніміз  адамдардың тікелей немесе жанама түрдегі  іс-әрекеттің нәтижесінде пайда  болған климаттағы өзгерістер: бұлар  орасан зор атмосферадағы өзгерістер, оны салыстыруға болатын уақыт  аралығындағы табиғи және антропогендік  өзгерістерден байқаймыз.

«Бөліну» дегеніміз нақтылы  бір уақытта, нақтылы бір аймақтың үстіне уланған газдардың төніп  баруы немесе олардың атмосфераға  тасталынуы.

«Буланған газдар» дегеніміз  табиғи да, антропогендік жолмен де пайда болған атмосферадағы газ  тәрізді құрамалар, олар инфрақызылсәулені  жұтады және шағылдырады.

«Экономикалық интеграцияның  аймақтық ұйымы» дегеніміз тәуелсіз мемлекеттік белгілі бір аумақта  құрған ұйымы; оның ауқымына осы Конвенцияның немесе хаттамаларының реттеп отырған  мәселелері де енеді және ол ішкі әрекетіне  лайықты құжаттарға қол қоюға, ратификация  жасауға және бекітуге немесе сол  құжаттарға қосылуға өкілетті.

«Жинағыш» дегеніміз климат жүйесінің құрамы немесе құрамдастары, оларда буланған газдар шоғырланады  немесе буланған газдар жиналады.

«Жұтқыш» дегеніміз атмосферадағы  буланған газдардың шоғырын немесе аэрозолды, буланған газдарды сіңіріп  алатын кез-келген процесс, іс-әрекеттің  түрі немесе механизмі.

«Шығу көздері» дегеніміз  кез-келген процестің немесе әрекеттің  нәтижесінде буланған газдардың  шоғыры немесе аэрозолдың, буланған газдардың  атмосфераға бөлініп шығуы. 

 

2-бап.Мақсаты

Бұл Конвенцияның түпкі мақсаты  және Қатысушы жақтар Конференциясы  қабылдай алатын барлық құжаттардың  мәні климат жүйесіне қауіпті антропогендік  әсер етуге жол бермейтіндей деңгейде атмосферадағы буланған газдардың  шоғырлануынан тұрақтандыратын  жағдайға жету үшін Конвенцияның осыған сәйкес ережелерін орындауға қол  жеткізу. 

 

3-бап.Принциптері

Конвенция мақсатыга жету жолында, оның ережелерін іске асыруда  қатысушы жақтар өз қызметіне мыналарды  басшылыққа алады:

1.     Қатысушы жақтар негізде және әмбеге ортақ, бірақ салаланған жауапкершілігіне және қолда бар мүмкіндігін орай климат жүйесін қоорғауы тиіс.

2.     Қатысушы жақтар алдын ала болжау мақсатында немесе климаттың өзгеру себебін мейлінше залалсыздандыруды және оның зиянды нәтижелерін азайтуды алдын ала ескерту шараларын жүргізу керек.

3.     Халықаралық экономикалық жүйенің ашық және игілікті жағдайын қалыптастыруға ықпал ету үшін Қатысушы жақтар өзара қарым-қатынас жасау керек. Бұл жағдай қатысушы жақтарды, әсіресе, оның ішінде дамушы елдер орнықты өсіп-өркендеуге және дамуға алып келер еді де, сөйтіп климаттың өзгеру проблемаларына олардың жауап қатуына оңтайлы мүмкіндік жасар еді. 

 

4-бап. Міндеттемелер

1.     Барлық Қатысушы жақтардың ортақ, бірақ жекелеген жаупкершіліктерін және өзінің нақтылы ұлттық, әр аймақтық басты қажеттіліктерін ескере отырып, белгіленген мақсаттары мен даму жағдайлары;

Б) Монреаль хаттамасымен реттелмейтін буланған газдардың антропогендік  бөлінуін шектеуге, азайтуға немесе тоқтатуға  әкелетін процестер мен әдістерді, технологияны беруді қоса отырып, барлық салаларда, энергетикада, тасымалдауда, ауыл шаруашылығында, орман шаруашылығында және қалдықтарды жоюда, оларды жасауға, қолдануға және таратуға ықпал етеді;

В) Климаттың өзгеру нәтижелеріне ыңғайлану мақсатында дайындық шараларын  жүргізу үшін қарым-қатынас жасайды; жағалау аймақтарында, су ресурстары бойынша және ауыл шаруашылығында жұмыс  жүргізу үшін, құрғақшылықтан, шөлге  айналудан, су тасқынына ұшыраудан  қорғау және қалпына келтіру жұмыстары  бойынша тиісті кешенді жоспарлар  құрады және дамытады;

Г) Өзінің тиісті әлеуметтік-экономикалық және экологиялық саясатын жүргізуде, соған лайық шаралар қабылдауда климаттың өзгеруіне байланысты ой-пікірлерді тиістіәдістерді, мүмкіндігіне қарай ескереді. Мысалы, ұлттық деңгейде жасалған;

Д) Климат жүйесімен және климаттың өзгеруімен, сондай-ақ оған жауап қатудың түрлі стратегиялық экономикалық және әлеуметтік нәтижелерімен  байланысты ғылыми, технологиялық, техникалық, әлеуметтік-экономикалық, заң бойынша  деректерді толығымен ашық және жедел  алмасуға ықпал етеді, қарым-қатынастар жасайды.

2. Дамыған елдерге жататын  Қатысушы жақтар және ІІ қосымша  мен Қатысушы жақтар өзге Қатысушы  жақтарға, әсіресе, дамушы елдердің  қатарына жататындарына олардың  Конвенция ережелерін орындау  үшін экологиялық таза технологияны  алуына және оған жіктеуіне  байланысты қолдау көрсету, жеңілдету  сондай-ақ қаржыландыру үшін нақтылы  іс-шаралар жүргізеді.