Инфляция және Жұсмссыздық

 

          

 

 

 

 

      

 

      

 

 

          Инфляция және Жұсмссыздық                         

 

                              

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  Жоспар:                                                              

Кіріспе

1.Инфляцияның жалпы экономикалық  мәні мен мазмұны.

1.1 Инфляцияның түрлері.

1.2.Инфляцияның негізгі себептері.

2. Инфляцияның экономикалық және әлеуметтік зардаптары.

2.1. Инфляцияның альтернативті көздері.

2.2. Филлипстің қисық сызығы.

3.Инфляцияның қалыптасуына қарсы  жасалатын шаралар негізі.

3.1. Инфляция, оның Қазақстандағы  ерекшелігі.

3.2.Инфляцияға қарсы саясат.

3.3. Қазастан жағдайындағы инфляция  ерекшелігі және инфляцияға қарсы

        саясат

Қорытынды.

Қолданылған әдебиеттер.

 

 

 

                           Кіріспе

  Экономикалық құбылыс ретінде инфляция, ұзақ уақыт  өмір сүруде.Оның  пайда болуын ақша ның шығуымен, қызметімен байланыстырады.Инфляция  термині латын сөзі inplatio –(вздутие)-қампаю, туңғыш рет  Солтүстік Америкада 1861-1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып,айналымдағы қағаз ақшалардың тым көбейіп кету процесін білдірген. 20-ғасасырда 1-дүниежүзлік соғыстан кейін жиі қолданылып,кеңес өкіметінің экономикалық әдебиеттерінде 20-жылдардың орта кездерінде көрінді.

     Инфляцияның жалпы, әдеттегі анықтамасы-айналымдағы ақша массасының қажеттіліктен тыс артып кетуі.

      Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердін экономикалық өміріндегі ең өткір проблемаларының бірі.

     Инфляция бағаның көтерілуіне байланысты ақшаның құнсыздануын көрсетеді.Ол айналымға ақшаның қажеттен артық түсуіне де байланысты.Мұндай жағдайда ұлттық валюта тауарлар бағасымен шет елдердің валюталарымен салыстырғанда құнсыз болады.Баға кейбір тауарларға сұраныстың өсуіне байланысты көтерілуі мүмкін,дегенмен бағаның бұлайша өсуі инфляция соқпайды.Инфляция тауар бағаларының жалпы дәрежесінің көтерілуіне байланысты болады.Басқаша айтқанда , инфляция  жиынтық сұраныс пен жиынтық ұсыныстың арасындағы сәйкессіздікті көрсетеді.

    Инфляцияның  себептеріне мынадай жағдайларды  жатқызуға бодады:

    1.Мемлекеттік бюджеттің тапшылығы,яғни шығындардың кірістерден асып жатуы.Егер мемлекет мұндай тапшылықты ақша эмиссиясы арқылы жоятын бодса,айналымдағы ақша көлемі молаяды.

   2.Оындай әдіспен  мемлекет экономиканы каржыландырған  жағдай да, баға инфляциялық жолмен  өседі.Инфляциялық қауіп әсіресе  экономикалық қорғаныс саласын  тамытуға байланысты төнеді.

  3.бағаның жалпы дәрежесінің көтерілуі нарық қурлымының  өзгеруіне де байланысты. Қазіргі замаға нарықты олигополистік, яғни баға белгілеуде үстемдік жүргізетін нарық деп атайды.

4.Елдің экономикасының ашықтығы, оның әлемдік байланыстарының  өсуі инфляцияны шеттен әкелу молайтады. Осыған байланысты  инфляцияны өзін өзі өріштетін жағдай да қалыптасады.

     Бұрынғы уақытта  инфляция негізінен төтенше жағдайларға  байланысты болса / мысал, соғыс  жылдары мемлекет тауармен қамтамасыз  етілмеген қағаз ақшаны көп  басып шығарды /қазіргі кезде  көп елдер инфляция созылмалы түрге көшті. Инфляция қоңыржай қалыпты , аздап қана өсетін болуы мүмкін, ондай жағдайда бағалар жылына 10 процент дейін көтеріледі.  Кейнсиандықтар инфляцияның мұндай түрін елдің экономикалық дамуына  зиянсыз деп санайды.  Ал бағалар жылына 20 проценттен артық өскенде, инфляция шоқытып өседі, оны орысша галопирующая инфляция деп аталады. Гиперинфляция /аса зор деген маңызды / айналымдағы ақша көлемі мен баға дәрежесінің шамадан артық өсуін көрсетеді. Мұндай жағдайда тауар бағалары айналымдағы ақша көлемінен артық өседі.

   Жоғарыда аталған инфляция түрлері ашық инфляцияға жатады.Оларға қарағанда «басылған инфляция»кезінде тауар бағаларының өсуі байқалмауы мүмкін.Мұндай ақшаның құнсыздануы тауарлардың тапшылығынан ккөрінеді.Мысалы,ССРО-ның ыдырай бастаған жылдары мемлекеттік саудада сататын тауар қалмай,керегімізді қолда бар ақшаға ала алмадық.

    Инфляцияның  экомикалық және әлеуметтік салдары  күрделі және әртүрлі болады.Оның аздаған қарқыны баға мен пайда шамасын көтеруге әсер етеді,де,экономикалық коньюктураны уақытша жақсартуға жағдай жасайды.Ал инфляция тереңдеген сайын,ұдайы өндіріске маңызды кедергіге айналады және қоғамда экономикалық және әлеуметтік шиеленісті  күшейте түседі. Шоқытып өсетін инфляция шаруащылықтың шырын бұзса, гиперинфляция кезінде ақша жүйесінің қызметі бұзылып, ел бартерге оралы бастайды.

Инфляция жағдайында халықтың сақтаған ақша қорлры құнсызданады ,сондай- ақ несие берген банктер мен мен  кәсіпорындар ұтылатын болады. Инфляция бір елден екінші елге тарап, халықаралық валюта және несие қатнастарын шиеленістіруге әкеліп соғады.

Инфляцияның әлеуметтік зардаптары мол, ол  елдің ұлттық табысын қайта беліске салып, халықтың Инфляция ойынына түскен қосымша салық болып көрінеді.Инфляция кезінде жалақыны қанша өсірсе де,оның қарқыны баға мен тарифтердің өсуінен кейін қалады да, тұтынушы қауымның тұрмыс дәрежесін төмендетеді.Инфляция әсіресе зинеткерлер мен студенттердің,басқа да жәрдем алушылардың қал-жағдайын төмендетуге әсерін тигізеді.

   Мемлекет инфляциямен  күресетін саясат жүргізу қажет.Ондай  саясатпен қатар инфляцияға бейімделу  саясатын да жүргізуге болады.Бұлардың  қайсын қолдану елдің сол кездегі  ерекше жағдайына байланысты.Нарықты  экономика жағдайында инфляцияны  түгелдей жоюға болмайды,өйткені себептері нарыққа байланысты.Сондықтан мемлекеттің міндеті инфляцияны қоңырқай түрінде сақтап отыру.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         

 

1 ТАРАУ ИНФЛЯЦИА МӘНІ, ПАЙДА БОЛУ СЕБЕБІ

Инфляцияның мәні,тарихы және пайда болу себептері.

     Экономикалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруіне.Оның пайда                    болуын ақшаның шығуымен,қызметімен байланыстырады.Инфляция термині латын сөзі inflation –«кампаю,үрілу» мағынасын береді, тұңғыш рет Солтүстік Америкада  1861-1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып, айналымдағы қағаз ақшалардың тым көбейіп кетуі процесін білдірген.XIX- ғасырда қолданыла бастады.Экономикалық әдебиеттерде инфляция түсінігі XX-ғасырларда бірінші дүние жүзілік соғыстан кейін жиі қолданылып,кеңес – өкіметінің экономикалық әдебиеттерінде XX-жылдардың орта кезінде көрінді.

     Инфляцияның  жалпы, әдеттегі анықтамасы-айналымдағы  ақша массасының қажеттіліктен  тыс артып кетуі. Бұл ақша  өнімінің құнсыздануына және  тауар бағаларының соғұрлым өсуіне әкеледі.Бірақ бұл анықтамамен шектелуге бодмайды.Ақшаның тауарға шетел валютасына байланысты қарастырсақ, бір тек алтын ақшаның эквиваленті ретінде қарастырамыз.

     Инфляция  –сұранымға қатысты ұзақ уақыт  теңсіздік нәтижесінде елдегі  жалпы баға деңгейінің өсуі. Яғни инфляция жиынтық ұсынымның сәйкес келмеуі.

Инфляция дүние жүзіндегі  көптеген елдердің экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі.

Ақша тауарларды сатып алу қабілеті күшті валютамен салыстырғанда құнсызданады. Инфляцияны бұлай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты қунсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпылама эквивалент деп қарастырауда жатыр. Ең алдымен бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның ұсынысынан артық болуымен  байланысты. Белгілі тауар рыногында сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігінең бұзылуы әлі инфляция емес. Инфляция елдегі баға деңгейінің өсуі. Бағаның көтеріуіне нақтылы экономиккалық жағдайлары да әсер етеді, ақша әсерінен тыс, тауар бағаларының өзгеруі еңбек өнімділігінің артуына, циклдық және маусымдық толқуларға, ұдайы өндірістегі құрылымдық өзгерістерег, бағаның монополиялануы мен экономикааны мемлекеттік реттуге, ақша өлшемінің девальвациялануы мен ревальвациялануына, рынок коньюктурасының өзгеруі мен сыртқы эканомикалық байланыстардың ықпалына және т.б байланысты. Демек, бағаның сәйкес өсуіне көптеген несие түрлі себептердің әсері болады.

      Сонымен,  баға өсуінің инфляцияалық себептеріне  нені  жатқызамыз ?

Инфляция сәйкессіздіктермен байлнысыты екенін еске ұстап, оның ішіндегі ең бастыларын атайық.

      Біріншіден, мемлекеттік шығыстар мен кірістердің  тепе-теңдігінің бұзылуы, баланыстың болмауы. Ол мемлекеттік бюджеттің тапшылығынанкөрінеді.

      Екіншіден,  осындай жолмен, әдіспен инвстицияны  қаржыландыру жүргізілген жагыдайда да бағаның инфляциялық өсуі болады. Әсіресе экономиканы милитариландырумен байланысты инвестиция   инфляцианы өршітеді. Ұлдттық табысты әскери мақсатқа пайдалану, өндірістік емес шығындар-өмір қоғамдық байлықты текке рәсуа етеді. Әскери ассигпациялар бір сәтке ғана қосымша төлем қабілеті бар сұранысы туғызып, тауармен қамтамасыз етілмеген ақша массасының өсуіне әкеледі. Әскери шыгындардың өсуі мемлекеттік бюджетті тұрақты тапшылық жағыдайына және мемлекеттік қарыздың ұдайы өсуіне  апарады.

     Үшіншіден,  баға денгейінің жалпы өсуі, қазіргі нарықтық экономиканың ерекшелігінен байланысты. Бұл кезең жетілген бәсекес кезіндегі рынокта көптеген өндірушілер болып, өтімдердің түрі аз капитал ауысуы оңай, уақытқа мүлдем ұқсамайды. Қазіргі рынок белгілі дәрежеде олигополиялық рынок. Ал олигополист жетілмеген бәсекелес едәуір бағаны билейді. Олигополиялар бағаны өсіруді бірінші болып бастамасы да, олар оны қолдауға ынталы.

    Төртінішіден, елдің  экономикасының ашық болуы оның бірте-бірте әлемдік шаруашылық байланыстарға тартылуы барысында «импортты»  инфляцияның қаупі туады.

    Бесіншіден, инфляция өзіне-өзі дем беретін сипат алады,  ол «инфляцияны күту» нәтижесінде орын алады. Батыс елдерінің көптеген экономистері және біздің елімізде де осы факторды  ерекше көрсетуде.

 

 

   

 

1.2.  Инфлятцияның жалпы

экономикалық  мәні мен мазмуны

          Экономиқалық құбылыс ретінде инфляция ұзақ уақыт өмір сүруде.Оның пайда болуына ақшаның шығуымен,қызметімен байланстырады.Инфляция термині латын сөзі latio-қамқаю, тұнғыш рет Солтүстік Америкада 1861-1865 жылдардағы азамат соғысы кезінде пайда болып,айналымдағы қағаз ақшалардың тым кқбейіп кету процессін білдірген. 20- ғасырда бірінші әдебиеттерінде 20-жылдардың орта кезінде көрінеді. Инфляция жалпы әдеттегі анықтамасы- айналымдағы ақша массасының қажеттіліктен тыс артып кетуі. Бұл ақша қлшемінің құнсыздануына және тауар бағаларының соғұрлым өсуне алып келеді. Алайда инфяция айналыс процесін құнсызданған ақшамен толтыра беру деп түсіндіру жеткіліксіз. Инфяция тауар бағаларының өсуінен көрінгенімен,ол тек ақшаға тән құбылыс емес. Ол- күрделі әлуметтік – экономикалық құбылыс, оны тудырушы нарық шаруашылығының түрлі саласындағы ұдайы өндіріс сәйкестігінің бұзылуы. Инфляция дүние жүзіндегі көптеген елдердің экономикалық өміріндегі ең өткір проблемалардың бірі. Ақша, тауарды сатып алу қабілеті, кұшті валютамен салыстырғанда құнсызданады. Инфяцияны былай түсіндіру, яғни ақшаның алтынға қатысты құнсыздануы, алтынды бұрынғыша ақша сияқты жалпы эквивалентдеп қарастыруда жатыр. Ең алдымен, бағаның өсуі тауарға сұраныстың оның ұсынысынан артық болуымен байланысты.Белгілі тауар нарығында сұраныс пен ұсыныстың сәйкестігінің бұзылуы, Әлі инфяция емес. Инфяция- елдегі баға денгейінің өсуі. Бағаның көтерілуіне нақтылы экономикалық жағдайлар да әсер етеді. Бағаның көтеріліне нақтылы экономикалық жағдайларда әсер етеді. Мысалы, 70-ші жылдарда энергетикалық дағдарыс тек мұнай бағасының өсуімен де байланысты.

        Демек, бағаның өсуіне көптеген неше түрлі себептердің әсері болады.Коньюнктураның циклдык толқуынан болатын бағаның өсуін,инфляцияға жатқызуға болмайды.Циклдің түрлі базаларынан өту барысында бағалардың динамикасы өзгеріп отырады. Еңбек өнімділігін арттыру-бағаның төмендеуіне әкелуі тиіс.Циклдық толқулардың тағы бір көрінісі- жалақының өсуі еңбек өнімділігіненартып  кетуінде. Мұндай құбылыс-шығынның инфляциясы деп аталады., ол кезегінде баға деңгейінің жалпы өсуіне алып келеді. Кездейсоқ апаттар да бағалық инфляцияға көп әсеретеді. Айталық,су басып кеткен аймақты құрылыс материалдарының бағалалары  өседі. Бұл құрылыс материалдарын шығаратын өндірісті ұлғайтады, ал олар нарықты тоқырау барысында баға төмендеуі тиіс.Сонымен баға өсуінің инфляциялық себептеріне нені жатқызамыз?

               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

         1.3. Инфляцияның түрлері.   

          Соңғы кездерде дейін дүниежүзілік  шаруашылықта инфляция әдетте,төтенше  жағдайларға байланысты байланысты  пайда болатын еді.Мысалы,соғыс  жылдарында мемлекеттер әскери  шығындарын жабу үшін,көп көлемде  қағаз ақшаларды шығаруға мәжбүр болды.Соңғы жылдары бірқатар елдердің экономикасы үшін,ол айықпас ауруға, ұдайы өндірістің тұрақты факторына айналды.

    Ифляция қарқынының  жай,орташа жүруі кезінде бағаның  өсуі 10% -нан аспайды.

        Жоғары  қарқынды [галопирующая] инфляция тұсында бағаның өсуі  20-дан 200 пайызға жетеді.Ал бұл-экономика үшін үлкен салмақ.Бірақ,көптеген контракт,келісімдер бағаның мұндай өсу қарқынын есепке алады.

     Аса зор,  шексіз инфляция [гиперинфляция]  айналымдағы ақша мөлшері мен  тауар бағасы деңгейінің тым  шарықтап,шектен тыс өсуін білдіреді.Мысалы,Никаракгуада  азамат соғысы жылдарында бағаның  жылдық өсуі жылдық өсуі 3300%-ға  дейін жетті.Мұндай жағдайда халық үлкен зиян шегеді,тңпті қоғамның ауқатты тобына да  қиын болады.Ұлттық шаруашылық бүлінеді.Гиперинфляцияны басынан өткізген бірқатар елдерде бағалардың өсу қарқыны айналымдағы ақша мөлшерінің  өсу қарқынынан  әлдеқайда жоғары болады.Шаруашылық субьектілері ұлттық валютаға деген сенім жоғалған кезде, қолдағы құнсызданған ақшадан құтылуға тырысады.Нәтижесінде айналымдағы ақша айтарлықтай өсіп,ол оның санының көбеюіне тең болады.Салдарында баға қауіпті шектерге дейін шарықтайды.Гиперинфляцияның басталуына инфляциялық уүтудің де үлкен әсері болатындыған атап өту орынды.Басыңқы инфляция кезінде бағаның өсуі байқалмай қалады.