Маркетингтің туристік саясаты

 

       Халықаралық  туризм нарығы түрлі елдер  арасындағы қатаң бәсекелестіктің  аренасы. Олардың көпшілігі үшін  туризм – ұлттық экспорттың  маңызды бабы. Бәсекелестік күрес нәтижелері түрлі елде туристік саясат қалыптасуының нақты күшіне тікелей байланысты.       

 Маркетингтің  туристік маңыздылығы – туризмнің  экономикалық тиімділігінің артуына, туристік ресурстарды тиімді  пайдалануды, туристік іс-шаралардың  жиынтығынан біліп байқауымызға болады.       

 Туристік саясат  мемлекеттің жалпы саясатына  тән барлық белгіге ие. Алайда  ол қалыптасатын бірқатар өзгеше факторлар да бар:

• елдің табиғи жағдайы (рельеф, климат, географиялық жағдай, флора, фауна және т.б.);
• туристік қызығушылық объектілеріне жетуді анықтайтын транспорттық жағдайы;
• туризмді дамытудың әлеуметтік, экономикалық және құқықтық жағдайы.

 

      Маркетингтік ақпараттың ішкі жүйесі. Туристік өзіндік кәсіпорынның ішінде ішкі хабар жүйесі жоғарылаудың және қажетті мәлімдеулердің ізденуінен мүмкіндік туғызады. Осымен орайлас кәсіпорын қызметінің және әр уақытта нәтижесінде өзгереді. Ішкі хабар жүйесі ағымдағы қызмет толық тойтарысына тиісті бағытталған болу және шапшаң мәләмдеулердің беруін, кәсіпорын істерінің күй жағдайын сипаттайды. Ішкі қайнарлар арасында қажетті ерекшелеу:

• ішкі статистикалық;
• материалдық өткізілген зерттеулер;
• статистикалық есептілік;
• келісім шарттар;
• тексерулердің актілері және тексерулер;
• мәлімет әртүрлі болу есебінің нәтижелері және т.б.

 

 

1.2 Маркетингтік ақпараттың сыртқы жүйесі     

 Маркетингтік  ақпараттың сыртқы жүйесі - өзінің  жұмысын және нұсқасын маркетингтік  ортада ақпараттық болып жатқан жағдайларды ақпараттандырып отырады.     

 Сыртқы ақпараттық мәлімдемені жинау төмендегідей жағдайда болады:

• жұмыс істейтін ұйымның нарықтық жағдайда ескеріп болжау;
• нарықтық жағдайдың күшін бағдарлау (бәсекелестердің барлығын, тұтынушылардың аудиториясын білу);
• макро ортаның жағдайы және оның дамуы;

Сыртқы ақпараттық жүйеде қайнар көзінің бөлінуі:

• экономикалық бағыттағы кітаптар;
• статистикалық басылымдар;
• жалпы жарнамалық қызметтер;
• өкіметтің және басқарманың нормативтік және заңдылық актілері;
• көрмелер, конференция, мәжіліс және презинтация;
• мемлекеттік, қоғамдық қызметтеркерлердің, саясаткерлердің баяндамалары.

 

    Қысқа профильді маркетингтік ақпараттың қайнар көзі болып төмендегідей болып бөлінеді:

• ұжымның финанс және бухгалтерлік есеп;
• туристік ұжымның бастықтарының және мамандарының есебі және интервью;
• газет журнал бюллетендері және коммерциялық басылымдар есебі;
• туризмнің маркетингтік анықтамасы, кітаптар, оқулықтар, оқу құралы;
• туристік экономикалық шолу;
• кәсіпорынның жарнама баспасы (каталогтар, проспектер, буклеттер);
• мамандырылған көрмелер мен жәрменкелер;
• туристік мәлімдеме, фирмалардың туристер жайлы ақпараттық мәлімдемені баспа түрінде және интернетте;
• коммерциялық базасы және банкісі;
• жеке коммуникациялық каналдар (тұтынушылар мен жеке қатынасы, басқа фирмалармен ақпараттық қарым-қатынас, кәсіпорындарда болу, көрмеде және жәрменкеде фирмаларды қадағалау).

 

       Ресми түрде  хабарландыру, барлығына түсінікті  болу үшін синдикаттық, көп көрерменге бірдей емес, келісім шарт бойынша. Ақпараттық консультациялық ақпараттық тартудың синдикативтік ақпараттың мүмкіншіліктері өте мол.      

 Осы интеграциядан, көп уақыт бойы жақын достықта болатын генералдық мақсатта интеграциялайтын және интеграцияланатын кәсіпорындарға, келесі артықшылықтарды өзіне қосатын ұйымдарда өзара қарым-қатынас болатынын және бәсекелестік шектеулігімен түсіндіріледі.       

 Интеграция түсінігінде  көбіне бірігу принциптері жатады - өзінділіктік, ресурстар іс-әрекет сферасы. Ұйымдар бірігу формалары әртүрлі, сол және басқа елдің ұлттың спецификациялық басқаруына байланысты. Бірақ барлық әртүрліформадағы бірігулердің басты моментті түрлі бөліктердегі - өзіндік және өндіруші келісім-шарттың кооперациясымен байланысты.      

 Соңғы жылдары  туризм индустриясы шаруа бірігулерде, стратегиялық альянс тәрізді келесі себептермен түсіндірілетін қысқаша таратылады:

• технологиялық база мен әсер етуші нарықта құжаттар толтырылуы;
• пайда үшін өнімнің жақсы өндірілуіне назар аудару;
• тәуекел мен шығынның төмендеуі, жаңа нарыққа шығатын өніммен байланысты;
• жаңа өнім өндіру басында жаңартулар жасау;
• өнім өндіру масштабында үнемдеулер жасау;
• заңды және сауда бартеріне ыңғайлануы;
• операция диапазонының кеңеюі;
• операцияны шектеуде үстемақылардың төмендеуі.

 

 

1.3 Маркетинг ақпараттарының классификациясы 

Туризмді тиімді пайдалану үшін, туристік ұйымдарда туристік ақпарат жақсы жұмыс істеуі керек. Сондықтан туристік ақпаратты төмендегідей классификациялау қажет.

Маркетинг ақпараттарының классификациясы

Классификацияның түрі	Маркетинг ақпараттарының түрі
Уақыт түрі және оның мәлімдемесі	Тарихтың Күнделікті Болашақта
Маркетингтің шешімі және оның этапқа қатынасы	Шешім қабылдайтын маркетинг Түсініктеме беретін маркетинг

 

 

Маркетинг классификациясының жаңалығы мен құндылығы сонда, ол экомиканың негізгі құрамы: өндірісті, сауданы және адам тіршілігінің мұқтажын өзара ынталы әрі біртұтас қарым-қатынаста қарастыруға саяды.

Ал маркетингтің мақсаты: нарықтық экономикалық және шаруашылық коньюктураны зерттеу, тұтынушылардың нақты сұранысын анықтау мен оларды материалдық тұрғыдан ынталандыру, басқару саласына қатысты қабылданатын шешімдерімен қамтамасыз ету, кәсіпорындарындардың жұмыс бағдарламаларының дұрыстығын дәлелдеу. Қысқа айтқанда, маркетинг-тауарға деген мұқтаждықты тауар алмасу арқылы қанағаттандыруға бағытталған қызметтің өмірлік маңызды түрі. Маркетингтің әлеуметтік негізі-халықтың төлеу қабілетіне қарай сұранысын қтеу болғандықтан, оның қалайда адам мүддесіне қатысты екендігі байқалады.

Өндіріс пен тауар сатуды және ғылыми-техникалық жетістіктерді пайдалануды маркетингтің басқару әдісі өндірілген тауарды өндірудің тиімділігіне баса назар аударады. Олай болса, тауар өндірудің өзі жеке-дара кәсіп қана емес, тағы да ол өндіріс сауда тұтыну шеңберіндегі айналымға қызмет етуге арналған әрекет. Сонымен, тауар өндіру оны сату жағдайын алдын-алаойластыруға, ал сауда өз кезегінде- тауарға деген сұраныстың барлығына байланысты туындайды. 

Үздіксіз өзгеріс үстіндегі әрбір саланың (өндіріс, сауда жүйесі, сұраныс) өзіндік ерекшеліктері мен мүмкіндіктеріне және табиғи немесе материялдық жағдайларына қарай олардың даму деңгейлері біркелкі бола бермейді. Міне, сол себепті келешек тенденцияларға да стратегиялық болжаулар мен бағдарламалар жасау маркетинг қызметінің аса мәнді жағы болын табылады.

Техналогиялық жеделдету адам ой-санасы мен еңбек құралдарын үздіксіз жетілдірудің жемісі екені рас. Әйтсе де техналогия қарқынды күшке айналып, материялдық өндірісті жедел дамытуға айрықша атсалысып отырған шақта адамзат өз қолымен жасаған игіліктерден туындаған проблемалардыңқоршауында қалып отырғаны шындық. өйткені тауар өндірудің қарыштап өсуі жекеленген елдердің әкімшілік шеңберінен шығып, тіпті адам табиғатының биологиялық мүмкіндіктерінен де алға озып барады. Дәлірек айтсақ,техналогия мен биологиялық желілердің өзара сәйкессіздігі көрнеу көзге белгі беруде. 

 

 

       2   Туризмдегі маркетинг деңгейі мен координациясы     

2.1 Ұлттық  деңгейдегі туризм маркетингі     

 Бүгінгі таңдағы  туризм туристік өнім сервис  және өндірісті ұйымдастыру сипаттамаларының бір қатар маңызды ерекшеліктермен айрықшаланады. Сонымен туризм индустриясының жүйесіне мамандандырылған мәселелер, ұйымидар мен қоғамдар енеді. Олардың барлығы маркетингпен айналысуға мәжбүр. Бұл жерже саяхаттар бюросы, ресторан мен транспорттық мекеме үшін маркетинг мақсаты мен мазмұны бірдей емес. Сонымен туристік фирма клиенттерінің мұқтаждығын қанағаттандыру есебінен өз кірісін арттыруға ұмтылады. Ұлттың аймақтық әкімшілік аймаққа туристерді көп тартқысы келеді. Қоамдық туристік ұйым өз мәнін көтеруді және өз кәсіби қызметінің пайдасын көрсетуді қалайды.         

 Жоғарыда баяндағандай  туризм саласында маркетингтің  келесі деңгейін ерекшелеуге  мүмкіндік береді: туристік мекемелердің  маркетингі (туроператорлар мен  турагенттердің); 

- туристік қызмет  көрсетушілердің маркетингі; 

- қоғамдық туристік  ұйымдар маркетингі; 

- территориялар  мен аймақтар маркетингі;

Алғашқы екі деңгей коммерциялық маркетинг саласына жатады. Түрлі деңгейдегі институттардың маркетингтік қызметін бөлу шамамен төмендегідей болады.      

 Мемлекеттік және жергілікті органдардың негізгі маркетингтегі мыналар болады: 

- Маркетингтік зерттеулер  жүргізу; 

-Стратегиялық ұлттың, аймақтың және жергілікті маркетингтік  концепциялар жасау; 

- Туристік инфрақұрылымды дамытуды қолдау; 

- Маркетингтік концепцияларды  іске асыру мәселелері бойынша  кеңес беру қызметі; 

- Елдің (аймақтың, турорталықтың) тамаша имиджін, образын жасау; 

- Жарнама саласында  шаралар жүргізу.

Туристік мекемелер өз кезегінде келесі маркетингтік қызметтерді орындауға бағдарлануы тиіс: 

- Нарықтық мүмкіндіктерді сараптау; 

- Болашағы бар  мақсатты нарықты таңдау; 

- Туристік өнім  жасау; 

- Турөнімді тарату;  

- Турөнімді қозғау;  

- Туризмдегі маркетингі  дамытудың ұлттық, аймақтық және  жергілікті концепцияларын іске  асыруға қатысу. 

Маркетингтің түрлі деңгейлерінің арасында тығыз байланыста болу керек. Халықаралық туризм нарығы түрлі елдер арасындағы қатаң бәсекелестіктің аренасы. Олардың көпшілігі үшін туризм – ұлттық экспорттың маңызы бар. Бәсекелестік күрес нәтижелері түрлі елде туристік саясат қалыптасуының нақты күшіне тікелей байланысты.     

 Маркетингтің  туристік саясаты – туризмнің  экономикалық тиімділігінің артуына, туристік ресурстарды тиімді  пайдалануды, туристік индустрияның  дамуы үш жағдайды жасауды  анықтайтын мемлекеттік іс – шаралардың жиынтығы.     

 Туристік саясат  мемелекеттің жалпы саясатына  тән барлық белгіге ие. Алайда  ол қалыптасатын бірқатар өзгеше факторлар да бар: 

- Елдің табиғи  жағдайы (рельеф, климат, географиялық  жағдай, флора, фауна және т.б.); 

- Туристік қызығушылық  обьектілеріне жетуді анықтайтын  транспорттық жағдай; 

- Туризмді дамытудың  әлеуметтік, экономикалық және құқықтық  жағдайы.

Туристік саясаттың мақсаты ел дамуының нақты экономикалық және тарихи жағдайлармен байланысты. Бұлардың ішіндегі ең маңыздысы ұлттық туристік өнім жасау және нарыққа шығару болып табылады. Бұл мақсатты іске асыру сәйкес маркетингтік шараларды іске асыруды қажет етеді.

Ұлттық деңгейдегі туризм маркетингінің стратегиясы мемлекеттің туристік имиджін қалыптастыруға және дамытуға бағытталған.

Бүкіл әлемдік туристік ұйымның анықтамасы бойынша, ел имииджі – бұл белгілі образ жасауға ықпал ететін тәжірибелердің эмоционалды және тиімді ұғымдарының жиынтығы.

Ел имджі бірнеше деңгейде тұрмыстық, әлеуметтік – экономикалық іскерлік болады. Ел имиджін айқындау үшін (тұрмыстық психология деңгейінде) бір қатар сипаттамалар;

Символдар, ұлт ментолитетінің, оның мәдениетінің ерекшеліктері пайдаланылады.

Елдің әлеуметтік – экономикалық имиджі оның тиімділігінің кешенді көрсеткішінің көмегімен бағаланады. Ол туризм үшін ерекше маңызды. Елдің іскерлік имиджі оның бәсекелестігіне қабілеттің ұғымымен түсіндіріледі. 

 

2.2 Туристік  қызметтерге сұраныстарды анықтайтын  факторлар       

 Туристік тауарлар  мен қызметтерге деген сұраныс  көптеген өзгерулдерге қатысты  болады, олардың кейбіреулері тәуелсіз  болып келеді және потенциалды  туристтер мен труистік тауар  өндірушілер, туристік қызмет көрсетушілер  тарапынан бақылаусыз болады, сол  кезде олар өзгереді және бір – біріне қатысты болады.