Жарып сою хаттамасы

                              Жоспар

Кіріспе..........................................................................................

1. Әдебиетке шолу...................................................................
2. Негізгі бөлім. Маңқа ...............................................................

0. Маңқаның патогенезі, ауру эпизоотологиясы....................

Маңқаның белгілері...........................................................

Сойғаннан кейінгі диагноз...............................................

Дифференциальдық диагноз..............................................

Алдын-алу,емдеу шаралары.............................................

 өлекседегі өзгерістер.........................................................

3. Жарып сою хаттамасы...........................................................

3.1  Сыртқы қарау  кезіндегі өзгерістер..................................

3.2  Ішкі қарау кезіндегі өзгерістер.........................................

3.3 Патаанатомиялық диагноз..................................................

3.4 Қорытынды......................................................................... 

4. Қорытынды............................................................................
5. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі........................................
6. Қосымшалар...........................................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

Мал шаруашылығы халқымыздың  ата кәсібі, республика саласының  басты бір саласы. Сан ғасырлар жинақталған тәжірибесінің нәтижесінде  өлкемізде табиғатымен терең үйлескен мал өсірудің ерекше бі жүйесі қалыптасқан. Сонымен бірге әртүрлі мал ауруларының алдын-алып , емдеу де де халқымыздың қол жеткізген жетістіктері де көп.

Жылқының орны қазақ  халқы үшін өте бөлек. Сонымен  қатар табиғаттың құбылмалы жағдайларына да биімді. Жылқыны бағып күту аса көп шығын шықпайды. Бір жылқы 10-12 қойдың етін береді, таза май мен ет шығымы семіз жылқыда 57-60 % -ға дейін барады . бие сүтінде қант көпкездеседі. Сондықтан одан қымыз ашытады. Қымызда 3-4% -ға жуық таза спирт болады. Оның құрамындағы майыф да, белогы да жұғымды келеді. Бие сүтінде «С» витамині болады. Ол адамды құрқұлақ дертінен сақтайды. Оның үстіне жылқының адам тірлігі үшін пайдасы да алуан түрлі: жесең ет, мінсең, жексең көлік, алуан түрлі жарыстармен ойын-сауық жылқысыз өтпейді.

     Сондықтан  негізгі басты мақсат – осы  түлікті өсіру, өркендету болып  табылады. Жылқыда жиі кездесетін  аурулардың бірі маңқа. 

Маңқа (malleus) – көп жағдайда созылмалы өтетін дара тұяқтылардың жұқпалы ауруы. Кілегейлі қабықтарда, теріде және ішкі органдарда казеозды ыдырау мен ойық жаралауға бейімді түйіншектер құралуымен сипатталады.

Маңқа жылқының , есек пен  қашырдың әдетте ұзаққа созылатын, кейде жіті түрде өтетін жұқпалы ауруы болып табылады. Маңқаға шалдыққан малдардың өкпесінде және ішкі органдары мен кілегей қабықтарында осы ауруға тән түйнектер пайда болып, ал олар ыдырыған сәтте уытты жараға айналады. Маңқа індеті адамғада жұғады.

  Курстық жұмыстың  мақсаты , аурудың дамуын,белгілерін, алдын-алу шараларын қарастыру болып табылады.

  Жалпы жылқыда  кездесетін осы ауру туралы  жалпы мәліметтер жинақтау.

    Маңқа жылқы  шаруашылығына орасан зор зиян  келтіреді., сонымен қатар адам  өміріне де қауіпті болып табылады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                 

Ι Әдебиетке  шолу

И.В Фоминнің (2000) деректері  бойынша жаңа әдіс ойлап табылған,ELISA  (KELISA)

  Вариант, периплазмоздық, инвазиялысеродииогностикаға арналған, В енді В saballi қоздырғыштарын шақырады; Т equiperdum және  маңқа қоздырғыштарын шақырушы болып есептеледі. Жылқыларда В mallegi KELISA  антиденеге әсер етуі  В eqi, В  cabali.Т  eduipedium және  В ballei 99,2% ; 99,5%; 98,9% ; және 98,9 % құрайды.

  Каппа- коэффициенттің  реакциясымен байланысының мәні  комплимент  (РСК) және KELISA , ал  серодиагностикада В eqi, В cabali.Т eduipedium және  В ballei- жылқыларда жарақаттану инфекцияда тәжірибеде 76 % және 0,55 ; 98 % және 0,78; 97 %және 0,95 ; 70 % және 0,44 құрайды. KELISA  спецификалық және проблемалы диогностика пироплазмаза әдісі бағаланған , жылқыда маңқамен және кездейсоқ ауруларда және, өзге елдерге сату кезінде және аурулармен күресу үшін, РСК мен салыстыра отырып қолданылады. Сонымен қатар KELISA  пайдалану кезінде имоглазировандық немесе антикомплементарлық сарысуларды зерттеумен тікелей байланысты болып келеді.

//j. veter. Diagnostic Investig- 2000-vol 12 N1-P  Н.И Осипованың (2000) мәлімдеуі бойынша Биополимердің құрамын зерттеу кезінде Burkholderia pseudomallei B mallei капсуляры заттық құрамында иммунотропты және иммуногендік қасиеттері байқалыныды.  Капсулалы және суммарлы заттарды калоналық иль –хромотография әдісімен өз алдына итерополимерлі комплексті қоздырғыштар көрсетіледі, мелидаза , 4 пиковты фракциядан алынды (К1, К2, К3,К4) ал маңқаның қоздырғышы – 2(К1, К2).

     Анализ  жүргізудін нәтижесінде алынған капсулярлы фракциялардың қасиеттері бірінші 2 капсулярлы биополимерлі қоздырғыштарына ұқсас келеді.  Сонымен қатар , маңқаның қоздырғыштарында жоғары молекулалы гликопротейдтермен ЛПС фрагментінің азаюы байқалады. Биополимерлер К1, К2, К3 фракциясын құрайтын В pseudomallei B mallei ,К2 иммуномодумерлеуин қасиетімен және химиялық вакуинаның сапасын жақсарту мақсатында қарастырылады.

  // Журн.микробиологин,эпидемнологин и иммунобиологин-2002.№ 6 6-б.

        Х.Е. Қашағановтың (1978) деректеріне сүйенсек ауру малдың еті мен органдарын терісімен бірге өртеп жібереді. Маңқаның қоздырғышы жұқпалы деп күмәнданған етті  зарарсыздандырады, егер оған мумкіешілік болмаса , рны да өртейді. Мал сойған адамдар дәрігердің тексерісінен өтеді.  Мал сойылған орын дезинфекцияланады. Ең алдымен күйдіргіш натрдың0,5- 1% -керітіндісін мол етіп шашып, бөлменің ішіндегі шаң-тозаңды басады, содан соң мұқият тазалайдыда , хларлы әктің 20 %к ерітіндісімен дезинфекциялайды.

 Ауру және жанасқан құрал  жабдықтардың бәрі күйдіргіш натрдың 4 №-к ерітіндісімен жуылады.

Т.Сайдуллиннің (1999) мәліметі бойынша маңқаға қарсы қалыптасқан  иммунитеттің бірқатар өзіндік ерекшеліктері  бар, ең бастысы оның стирильді еместігі. Сонымен қатар гумаральдік факторлар мен фагоцитоз бұл аурудың қоздырғышына әсер етпейді. өзіне тн антиденелер организмді инфекциядан қорғамайды, тек қана диагностикалық мәні бар. Денеге енген маңқа бактериаларын нейтральдермен макрофагтар белсенді түрде фагоциттерімен , торша ішіне тускен микроп толықтай ыдырамайдыда, тіршілігін жоймайды.  Организмнін негізгі қорғанысы микропты қоршап ,маңқа түйіндерін тузул және оның уытының денеге таралуына тосқауыл болуы үшін ол түйіндерде тұздардың шогуіне байланысты. Маңқаны дауалау үшін арнайы өзіне тән препараттар жоқ.

Д.Ф.Осидзенің (1987) деректеріне сүйенсек маңқаның қоздырушысы pseudomonas mollei –түзү не имек екі ұшы дөңгеленген, ұзындығы 1-1,5 мкм, ені 0,3-0,8/ мкм қозғалуға қабілетсіз бактерия. Патологиялық материалдан және жасанды қоректік ортадан алынған жағындада микробтар көбінесе моншақ не таспа тәрізді болады. Маңқаның қоздырушысы спора және қауашақ түзбейді. Аналин бояуларымен жақсы боялады, грамм теріс. Микробтың іш құрылысының алашұбарлылығы Лефлердің көк бояуы және Гимза бояуымен бояғанда жақсы көрінеді.

    Ауасы бағалы жағдайда 1-5 % глицерин қосылған қарапайымқоректік ортадада өсе береді. Картоп қосылған қоректік орта бұл микроп үшін ажыратушы орта деп есептеледі.себебі мұнда қоздырушы өсіндері өзіне тән түсі бал тәріздімөлдіәр сарыдан қоңыр түске дейін реңді қамтиды.

В.М Лекареваның (1957) мәліметі бойынша маңқа қоздырушысының төзімділігі- ауру қоздырушысы суда, шіріген материалдарда30 күндей тұмсықтан аққан кепкен іріңде 15 күн өлмейді. 80 ⁰С –да қыздырса 5 минутта өледі, 5%белсенді хлоры бар хлорлы әкте, карбол қышқылы(2 %) күйдіргіш натрий , лизол, креолин(3%) ерітінділерінде тез өледі.

       В.Г  Гавришаның (1999) деректерінде сүйенсек  маңқаның клиникалық белгілерін  алғаш рет б.д.д  ғасырда  Арисотель жазды. 1882 жылы ауру  қоздырушының өскін Леффер мен Шютц жасанды қоректік ортада бөліп алды. Ал 1907 жылы неміс ғалымдары Шютц пен Шуберт ауруды балау үшін комплемент байланыстыру реакциясын ұсынды.

          Х.И: Гельман мен О.И. Кальнинг 1891 жылы жасап шығарған малмен  әлі күнге дейін аллергиялық  диагноз қоюға пайдаланады.

        Өткен уақыттарда маңқа жер  шарының көптеген елдерінде кең  таралған болса, қазіргі кезде  ауру тек Азия және Африка  континенттерінің кейбір елдерінде  ғана ұшырасады. Қазақстанда маңқа  1940 жылдары жойылды деп саналады.

      А.В. Жаровтың (2003)  мәліметтеріне сүйенсек маңқада негізгі анатомиялық өзгерістер-маңқа түйіндері болып табылады. Түйіндердің екі түрін ажыратып қарастырады. Олар эксудативті түйінде дәннің көлемінен булавтық денешіктей  болады.

 Продуктивтіде эпитемиальди клеткалармен және байланыстырушы ұлпалар болып табылады.

И.И: Колюженнің Мәліметі бойынша маңқа кезінде  құраламы өте  аз зерттелген делінеді. Қанның ақ түйіршіктерін маңқа кезінде үш түрлі өзгерістерін зерттеуге болады: нейтрофильді, моноцитті, және лимфоцитті түрлерін . бірінші фаза- нитрофильді – ядроның солға қарай жылуымен сипатталады, ядро таяқшасы фориаға дейін, көп жағдайда регенеративті жағдай байқалады, ол сирек регенеративті жагдайда болады.   Екінші фаза- моноцитті көп жағдайда ядроның сол жаққа қарай ығысуымен сипатталады , ядро таяқшасы формаға дейін және көпшілік жағдайда маңқа процесінің белсенді өтуімен сипатталады. Үшінші фаза- лимфоцитті үнемі маңқа процесінің үнемі болуымен сипатталмайды,кейбір жылқыларда бұл фазада маңқа процесі ликвидирленбеген, тек эперистикалық ликвидирленеді.

Ақ қан түйіршіктерінің өзгерістерін тек бірнеше рет қайтара тексеру кезінде тоқтатуға  болады,барлық физиологиялық жағдайларды ескере отырып, және оған оған әсер етуші факторларға байланысты.

А.Д. Третьяковтың (1998)Мәліметі бойынша қораны немесе ауланы, маңқамен ауырған жылқылар тұрған жерді ылғалды дезинфекциялық ерітінділермен және содан соң механикалық тазарту жүргізу қажет.

         Көңді төсегішті және азық  қалдықтарын дезинфекциялап, өртеу  қажет. Аланды - 3% белсенді хлормен, немесе 5% креолинмен дезинфекциялайды.

     Аланды  толық дезинфекциялағаннан кеиін әкті ерітіндімен өңдейді.

В.Н.Сайталидиннің мәліметі бойынша аллергиялық әдіс қарапайым  әрі жай диагностикада, маңқаны  молекинизация жүргізеді, аллергиялық реакция малмин препаратымен жүргізіледі.  Маллейнді алғаш 1981 орыс зерттеушісі Гельманом мен Кальнингом ашқан.болатын. қазіргі кезде маллеинді қарапайым епептонды ортада 4-5 % глицеринде дайындайды. Осы ортаға маңқаның культурасын енгізіп, культураны термостатта 4 ай бойына сақтайды, содан кейін автоклавта өлтіреді және колбаға енгізеді сосын фильтрден өткізеді,стерилизация жүргізеді. Меллинді диагностикалық мақ сатта әртүрлі  жағдайда қолданылады. Қазіргі жана көзге қолданылады.сезімталдылығына байланысты.

 

 

ΙΙ Негізгі болім

2.1. Маңқаның ауруының патогенезі мен эпизоотологиясы

    Маңқа қоздырушысы  организмге енгенен кейін   сөл жолдарымен қанға өтіп, бүкіл  денеге тарайды. Дегенмен қоздырушы  көбіне өкпеде, кеңсірік қуысында  және теріде іркіліп, сонда өсіп-өрбиді. Бауырмен талаққада енеді. Бұнда әуелінекроздалып, одан әрі әктелген және қабықпен қапталған ұсақ түйіншектер пайда болады. Олардың сыртында екінші түйіршіктер дамиды.  әктелген маңқа фокусы пайда болады.  Неғұрлым сезімтал малдардың кілегей қабығында, терісінде, ішкі мүшелерінде ыдырайтын түйіншектермен ойық жаралар құрайтын маңқаның мелиарлық формасы дамиды. Ауырған малдың организмінде спецификалықантиденелер құралады және аллергия жиі туындайды.  Қоздырушы өскен орында өзіне тән қабыну басталып, сарысу жиналады. Зақымданған мүшелерде маңқа түйіндері пайда болып, олар ыдырауға ұшырайдыда , сыртынан дәнекер қауашақпен қапталады. Ауруға төзімді малдардың маңқа түиіндері қауашақпен тезірек  қоршалып, көбінесе тұз жиналып, қатаяды. Мұндайда инфекциялық процесс созылмалоы күйге айналады, кейде тіпті жасырынды күйге көшіп сырт көзге мал жазылып кеткендей болады. Ал төзімділігі төмен малдарда маңқа түйіндерінің қоршауы әлсіз болып, айналасында инфильтрат, сарысу жиналып, көптеген жаңа түиіндерпайда болады.  өкпені процесс кеңінен қамтып, лобулярлы пневмонея түрінде өтеді.  Ал кеңсірік қуысында түйіндер өлеметтеніп, түйін жараға , тіпті шеміршектің ыдырауына әкеп соғады. Зақымданған теріде  көбінесе малдың басында, мойнында , сирақтарында,коптеген  іріңдер ыдырап, іріңді ойылымдар пайда болады.

        Ауру малдың жалпы жағдайы  оның қанына түскен қоздырушының уыттылығына байланысты байланысты болады. Осыған байланысты орай маңқа процессінің өршу деңгейі әртүрлі болады. Жалпы дерттің даму ұзақтығы бірнеше күннен 7 жылға дейін созылады.  Аурудың созылмалы түрінде процесс оқтың-оқтын өншіп, артынан басылып отырады. Мұндайда нақты клиникалық белгілері пайда болып, дене қызуы 39-40 ⁰С –қа көтеріледі. Рецидив кезінде денеде жаңадан түйіндер пайда болып, ремиссия уақыты бірнеше айға созылуы мумкін.  Малдың күтімі жақсы болса латентті ауру жылқылар ешбір белгісіз, ұзақ мерзімге сау малдардан айнымайды.