Германия мен Қазақстанның қарым-қатынасының дамуы

Неміс кәсіпкерлерімен кездесу кезінде герман делегациясы кәсіпкерлердің болашақтағы жоспарларымен, тамыстарымен, жетістіктерімен жете танысты. Құрылтайшылардың 34-нің үштен бір бөлігі Қазақстандық фирмалар, одақтың мүшелерінің жартысы-Германиялық фирмалар. Бұл одақтығ статусын заңды тұрде жасауға кейбір қиындықтар туғызады.

Александр Дедерер неміс кәсіпкерлерінің Одағы практикалық жобалардыжүзеге асырумен айналысып қана қоймайды, Германиядағы фирмалармен одан әрі ынтымақтасады. Оның делелдейтін көптеген қатынастар бар. Соның бірі жақында Берлинде өткен қа :ақстан және неміс кәсіпкерлерінің арасында Германияның сауда -өнеркәсіп палатасы және өкілімен өткен форумды айтуға болады. Біліктілікті арттыру бойынша шаралар жүргізуге қол жеткізілді. Инвестиция бойынша неміс қоғамы кредиттік-финанс мекемелерімен бірге Одақтың жобаларына қатысуға келісті. Кейбір жобалар жүмыс істеуде, кейбіреулері жасалу үстінде. Жақсы бастама салынды: қоқысты қайта өңдеу бойынша жобалар, темір жолдарға локомобильдердіеңгізу бойынша, құрылыс материалдарын шығару бойынша, жемістерді қайта өңдеу бойынша жобалар жасалуда. Кәсіпкерлер өкіметтен кәсіпттік білім беру мен біліктілікті арттыруға көмек сүрайды. Мүны жастарға білім беру бойынша ГТЦ жобалары аясында реттеуге болады.

Еңбек армиялары делегаттарымен кездесу барысында сталиндік режим түсында репрессияға үшырағандарға компенсация төлеу барысы туралы әңгімеледі. Олар ол үшін төлем төлеу әділеттілікті қалпына келтірудің аз ғана себепшісі болар еді дейді. Еңбекармиясындағылардың инициативтік тобы олардың атынан Қазақстан мен Германия үкіметіне екінші жүниежүзілік соғыс кезіндегі еңбекте болған адамдарға соғыста болған ретінде статус беру туралы мәлімдеме жасады. Екі жақ та бүған келіскендіктерін білдірді.

Клаус Пелле Қазақстанда тұратын 2 мыңдай соғыс кезінде еңбек еткендерге көмек көрсететін Германияда үкімет программасы бар деп атап көрсетті. Ол ақша тұрінде және сондай-ақ медициналық, гуманитарлық, әлеуметтік түрде көмек көрсетіледі.

Ғалымдармен кездесу барысында акдемик Эрнст Босс түжырымдай келе есемдері кез келген қазақстандықтарға белгілі жазушы Герольд Бельгер, академиктер Эрвин Госсен, Эрнст Босс сияқты адамдар мүшелері болып есептелінетін немістердің ғылыми бірлестігі өкілдерінің алдында жаңа міндеттерді саралап берді [38].

Ғалымдар Петер Кеттнер арқылы Германия елшілігіне ризашылығын білдірді. Конференцияны жүргізуге қаражіт берген елшіліктің консульдық бөліміне де рақмет айтты.

Германия елшілігі және ГТЦ Қазақстандық неміс ғалымдар мен шетелдік ғалымдар арасында Европалық Одақ жобалары мен пргораммаларына қатысу үшін ықпал ететіндіктерін білдірді.

Жазушы Герольд Бельгер Қазақстанда тұратын немістердің өмірі жайлы кітап шығару қажет. Мүндай кітаптар Қазақстан және Ресейде тұратын немістердің шын қызығушылығын тудырады. Алматыдағы Неміс театрының өкілдері осындай жақсы ой айтты. Немістер туралы, олардың қазіргі кездегі өмірінің шындығын бейнелейтін пьеса да керек. Өкіндіретін жағдай оны жазатын драматург жоқ. Қазақстан және Ресей немістері туралы жазатын немістер Германияға кетіп қалды [39]. О йлегендердің сөздерінің негізінде Қазақстанда қалған немістер-екі халық арасындағы достық көпірі дегенге сайды. Осы мәселеге қызыққандардың ынтасы прблеманы шеше алады, екі елдің арасындағы ынтымақтастыққа қанат біліреді.

4 желтоқсан 2004 жылы Қазақстан Республикасына бірінші рет ресми сапармен Германия  Федеративтік Республикасының федеральдық канцлері Герхард Шредер келді. Сапар барысында Астанада ФРГ канцлері Қазақстан президенті Н.Назарбаевпен оңаша кездесуі жоспарланды. Сонымен бірге екі мемлекеттің өкілдерінің қатысуымен кеңейтілген кездесу өткізілетін болды.Дәл сол күні Парламент депутаттары мен басшылармен кездесу болады. Сондай-ақ екіжақтық құжаттарға қол қойылады және журналистер үшін брифинг өткізіледі [40].

5 желтоқсан, жұма күні екіжақтық іскерлік қатынастарды дамыту мақсатында екі елдің арасында республика астанасында қазақстан және герман іскер топтары өкілдерінің қатысумен бизнес-форум өткізілді. Оған ҚР президенті Н.Назарбаев, ФРГ канцлері Г.Шредер қатысатын болды. Форумда Қазақстан жағынан республика министрліктердің жетекшілері, ЗАО КазМұнайГаз президенті Ұзақбай Қарабалин сөйлейтін болды. Форумға қатысушыларға ҚР-дағы инвестиция бағыттарының болашағы туралы информация берілді. Форумның программасында екі елдің іскер топтары өкілдерінің екіжақтық кездесулері қарастырылған. Германияның бизнес делегаттарының құрамында телекоммуникация, астық жинау комбайндар өндірісі, электроэнергетика, банк және қызмет көрсету өкілдері бар. Германия лидерінің біздің елге алғашқы сапарының үлкен саяси маңызы бар. Жоғарғы деңгейдегі кездесу екі елдің арасында әріптестік қатынастарды дамытуға қосымша жігері береді.

Германия Қазақстанның егемендігін 31 желтоқсан 1991 жылы таныды. Екі елдің арасында қатынастар қарқынды дамыды. Тәуелсіздік алған жылдары Қазақстан президенті Н.Назарбаев Германияда үш рет ресми сапармен болды. Оның алғашқы ресми сапары 1992 жылы қыркүйекте болды. Онан кейін екіншісі-1997 жылдың соңында ол сапардың кезінде канцлер христиан-демократ Гельмут Кольмен кездесу болды. Ал 2001жылдың қазанынның басында ФРГ-ның қазіргі канцлері Герхард Шредермен кездесу болды. /Ол социал-демократ/. Ол сапарда екі елдің саяси және финанс топтарының қатысуымен форум өткізілді [41].

90-шы жылдардың  басында Қазақстанда сыртқы істер  министрлері болды. 1991 жылы-Д.Геншер, 1996 жылы-К.Кинкель, ал 2001жылы-Й.Фишер. 1995 жылы сәуірде Қазақстанға федеральдық президент Р.Херцог келді. 1992 жылы қыркүйекте екіжақтық қатынастардың негізі болатын қүжаттарға қол қойылды-«Негізгі қатынастар туралы біріккен мәлімдеме», «экономикалық ынтымақтасу бойынша қазақстан-герман кеңесін құру туралы Келісім».

2001 жылы 22 мамырда  Астанаға ресми сапармен вице-канцлер, Германияның сыртқы істер федеральдық министрі Йозеф Фишер келді. Ол Қазақстан президенті Н.Назарбаевпен кездесті, Қазақстан үкіметінің басшысымен бірнеше рет кездесті. Сондай-ақ ол министрлер кабинетінің мүшелерімен, үкімет үйымдары және экономикалық топтармен кездесті [42].

Йозеф Фишердің Қазақстанға алғашқы ресми сапары. Й.Фишер-ықпалды неміс саясаткері, «жасылдар» партиясынан-ФРГ парламентіне-бундестагқа келген. Хайуанаттар әлемі мен табиғатты қорғауға белсене қатысқаны үшін Й.Фишер қоршаған ортаны қорғау министрлігіне келді. 4 жылдан кейін Й.Фишер сыртқы істер министрі, ФРГ вице-канцлері болып қызмет атқарады. Ол осы қызметте отырғанына 3 жыл. Бүгін ол Қазақстан мен Қазақстан президенті Н.Назарбаевпен танысуы болды. Екеуінің арасында әңгіме үзақ әрі жан-жақты болды. Олар республикада жүргізіліп жатқан экономикалық және саяси қайта құрулар туралы әңгімеледі. Сондай-ақ әңгіме барысында Орталық Азиядағы тұрақтылық пен бейбітшілікті сақтау мәселесі де, ондағы Қазақстанның алатын орны жөнінде де әңгімелесті. Әңгімелесудің соңында үкімет емес құрылымдар билігі, немістердің өмір сүру жағдайын жақсарту жөнінде жан-жақты әңгіме құрды. Қазақстан басшысымен кездескеннен кейін брифинг өткізілді. Брифингте ФРГ-ның вице-канцлері Германия бұрынғысынша Қазақстанда тұратын немістерге ықпал ете береді деп көрсетті. Й.Фишер Қазақстанның Германиямен қатынасын дамытуға потенциалы жетеді. Оны пайдалану қажет деп атап көрсетті Й Фишер. Оның үстіне Қазақстанда шетелдік инвестицияны қорғау жағдайы елеулі жақсарған.

Й.Фишер былай деп атап көрсетті: «өзімнің делегацияның экономикалық топтарынан мен прогресс бар екенін білдім. Біз жақтан не істеу керек екендігін білдім. Жеке меншік инвестициялар тарту керек».

Осы мәлімдемеден кейін Қазақстан экономикасына келетін неміс инвестициясы өсе бастайды, әзірге шетел салымдарының ішінде оның үлесі онша үлкен емес.

«Сауда-экономикалық салада біз товар айналымы үлкен деп атаймыз. Оның көлемі 1 млрд доллардан асты. Қазақстанда 160 неміс компаниясы болса да, Германияның тікелей инвестицияларда үлесі 2%» деп хабарлады ҚР сыртқы істер министрі Ерлан Ыдрысов [43]. Қазақстан мен Германия осы жылдың күзінде Н.Назарбаев Германияға сапар шегеді. Осы ресми спар кезінде бүгінгі күні белгіленген мәселелер нақты шешімін табады. Оның үстіне бір аптадан кейін немістердің этникалық мәселелері мен мәдени ынымақтастық бойынша комиссия мәжілісінің отырысы болады [44].

Қазақстан Республикасы мен Германия Федеративтік Республикасы арасында білім және ғылым саласында ынтымақтастық.

Қазақстан Республикасы мен Германия Федеративтік Республикасы білім беру саласында қайта құрулар ҚР үкіметі мен ФРГ үкіметі арасьінда 1996 жылы 31 мамырда жасалған Қазақстан Республикасында тұратын неміс ұлттарын қолдау бойынша ынтымақтасіық бойынша жасалған Келісім негізінде жүзеге асады [45]. 1997 жылы 26 қарашада Қазақстан Республикасымен үкіметі және ФРГ үкіметінің арасында герман оқытушыларын Қазақстан Республикасының мектептеріне жіберу туралы келісім болды. ҚР білім және ғылым министрлігі Қазақстандағы немістер Ассоциациясымен бірігіп неміс тілінде сабақ беруді жетілдіру бойынша едәуір жүмыс істеді. 2003-2004 оқу жылында неміс тілін шетел тілі ретінде оқытып, оны 400.7 мың оқушылар оқыды. Республикада неміс тілінен беретін мүғалімдердің құрамы мынандай:

Барлығы-3683 адам, оның жоғарғы білімдісі -3009 /81,7% жоғарғы оқу орнын бітірмегендер- 137 /3,7%, орта білімділер - 144/12%, жалпы орта білімділер -93 мүғалім [46].

Қазіргі кезде Республиканың 12 жалпы білім беретін мектептерінде неміс тілі шетел тілі ретінде тереңдетіліп, өз тілі сияқты оқытылады.

Қазақстандағы Неміс Ұлттық Қоғамының өкілдерінің инициативасы бойынша Алматы қаласында нөмері 18, 68-інші мектептерде неміс тілі 1-4 кластарда оқытылады. Осы мектептерде консультант-методист доктор Юіаус Штормның басшылығымен Республикандық жетекші және ғылыми педагогикалық кадрлардың білімділігін арттыру институтымен бірігіп білім беру системасында 2-шы деңгейдегі тілдік диплом алу үшін емтихан жүргізіледі.

Астана қаласында 1 неміс гуманитарлық-білім беретін комплекс жүмыс істейді. «Видергебурт». Гимназия жеке оқу жоспары бойынша жүмыс істейді. Онда мемлекеттік жалпы білім берудің стандартынын барлық талаптары сақталған. Вариативтік бөлім неміс тілін тереңдетіп оқуға және басқа пәндерді неміс тілінде оқуда қолданылады. Ақтөбе қаласында неміс тілін тереңдетіп оқытатын нөмері 1-шы орта арнайы мектеп бар. 1999 жылдан бастап мектепте оқушылардың Ғылыми бірлестігі әрекет етеді. Мұнда педагогтардың басшылығымен оқушылар зерттеу жұмысымен айналасады және олар Кіші ғылым академиясының жұмысына белсене қатысады.Республикандық ғылыми-практикалық «Дарын» орталығы арқылы конференцияларға қатысады [47].

Шығыс-Қазақстан облысында неміс тілін туған тілі ретінде оқитын 2 мектеп жұмыс істейді: №10, неміс гимназиясы №12.

Павлодар облысында неміс тілін туған тілі р зтінде 3 мектепте оқиды: Павлодар ауданының Луган және Розов орта мектептерінде, Шербақты ауданында Софиев орта мектебінде.

Балаларды неміс тілі мен мәдениетіне оқытудың формасының бірі балалардың жексенбілік мектептері. Ол Ақтөбе, Атырау, Сотүстік-Қазақстан, Жамбыл, Батыс-Қазақстан Қараганды, Қостанай, Шығыс-Қазақстан, Оңтүстік-Қазақстан облыстары және Астана неміс мәдени орталықтарының жанында балаларға арналған жексенбілік мектептер жүмыс істейді [48].

Республиканың неміс тілі мүғалімдері Германияда тілден стажировка өтеді. Сондай-ақ Германиядан келген мамандардың қатысуымен сеМинарлар, біліктілікті көтеру курстары, конференцияла о үнемі өткізіліп тұрады.

ҚР мен ФРГ арасындағы үкіметаралыі, Келісімдер негізінде «Экономика және басқарудың мемлекеттік органдары саласында басқарушы мамандардың біліктілігін арттыру және кадрларды дайындау саласында ынтымақтасу туралы». 1992 жылы 3 қыркүйекте қол қойылған Келісім негізінде және 11 желтоқсан 1992 жылы Боннда герман-қазақстан эксперттік тобы мәжілісінің қорытынды протоколы бойынша жасалған және бекітілген. Осы негізде жасалып бекітілген қүжат былай деп аталынады. «Қазақстанда кәсіптік білім беруді дамытуға ықпал ету» жобасы жасалынып, бекітілді. Жоба Қазақстанда техникалық ынтымақтастық бойынша германдық орталықта жасалынды. Оны жасауға ФРГ-дағы рыноктық экономика мен кәсіптік оқыту саласындағы консультатция және дайындау бойынша орталық та көмектесті. Жобаның мақсаты: Рыноктық экономика жағдайында бастапқы кәсіптік білім берудің жаңа системасын дамытуды қолдау. Жобаның міндеті Қазақстан Республикасында кәсіптік білім беруді дайындау бойынша консультатциялар жүргізу және қажетті жобалар негізінде кәсіптік оқытуда жаңа технологиянысыннан өткізу және жасау. Осы жылдың қазанында Германияда Орталық Азия мен Закавказья елдерінің аймақ аралық ынтымақтастығы жобасы бойынша қорытынды семинар жүргізу көзделіп отыр.

Қазақстан Республикасының білім министрлігі мен Германия Қазақстан Республикасының арасында стипендиаттарды Германия жоғарғы оқу орындарына жіберу туралы келісті. 1994 жылы 27 сәуірде «Болашақ» программасы бойынша ДААД пен келісім жасалды. Қазақстан өзінің егемендігін алғалы бері Германия жоғарғы оқу орындарында ҚР 18 азаматы «Болашақ» стипендиясы бойынша оқыған. Қазіргі кезде осы программа бойынша 17 адам оқиды [49].

ДААД-немістің 230 жоғарғы оқу орындарын біріктіретін ұйым, шетелдермен академиялық қатынастарды дамытуға ықпалын тигізеді, студенттер және ғалымдар алмасады. Қазақстанда ДААД өкілеттілігі Қазақстан Республикасындағы ФРГ елшілігінің қолдауымен жыл сайын ғылыми және білімдік стипендиялар конкурсын өткізеді. 1990-2003 жылдарда ДААД стипендиясы бойынша ФРГ жоғарғы оқу орындарында 430 адам оқыған, ғылыми стажировкадан өткен.