Маркетинг бўйича режалар тузиш

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 17 Февраля 2015 в 06:41, лекция

Краткое описание

1. Маркетинг тушунчаси, турлари ва стратегияси.
2. Бозор имкониятларини ўрганиш.
3. Корхона бозори.

Скачать в ZIP архиве (150.00 Кб) Сколько стоит заказать работу?

Вложенные файлы: 1 файл

Шохиста.doc

Несколько практичных советов по запоминанию неправильных глаголов

Существует много различных способов, которые помогут запомнить не только 3 формы неправильных глаголов, но и просто новые английские слова. Некоторые любят перечитывать их на ночь, другие пишут небольшие шпаргалки и развешивают их на видных местах по всему дому.

Есть еще один проверенный способ - использовать карточки. Каждое слово пишется на отдельной карточке. 1 слово — 1 карточка. С одной стороны — английский вариант неправильного глагола, а с другой — русский. Такие карточки очень легко и лучше всего сделать самому. Пока вы их пишете – часть информации уже отложится в памяти, особенно у тех, у кого развита зрительная и моторная память.

Пользоваться карточками очень легко. Пока Вы едете на работу или на учебу, Вы просто перебираете их в руках, фиксируя в памяти сначала основную форму неправильного глагола, затем две прошедшие формы на обратной стороне. Позже можно тренировать себя, глядя только на лицевую сторону карточки и пытаясь припомнить перевод слова или две формы неправильного глагола.Как легко запомнить неправильные глаголы?
Конечно же используя таблицу неправильных глаголов и аудио и видео материал

Irregular verbs-Noto'g'ri fe'llar

Infinitive

Past simple

Past participle

O'zbekcha

Number	------	------	------	fe'lni tanlang
1>A	abide	abode; abided	abode; abided	murosa qilmoq, chidamoq
2	alight	alit/alighted	alit/alighted	yondirilgan, kuydirilgan
3	arise	arose	arisen	paydo bo'lmoq
4	awake	awoke	awaked; awoke	uyg'otmoq
5>B	backbite	backbitten	backbitten	g'iybat, tuhmat qilmoq
6	backslide	backslid	backslid	surilmoq
7	be	was; were	been	bo'lmoq
8	bear	bore	born; borne	tug'moq, ko'zi yorimoq
9	beat	beat	beaten	urmoq
10	become	became	become	yetishmoq, bo'lmoq
11	befall	befell	befallen	ro'y bermoq, yuz bermoq
12	beget	begot; begat	begotten	tug'moq, sabab bo'lmoq
13	begin	began	begun	boshlamoq
14	begird	begirt	begirt	xabar qilmoq
15	behold	beheld	beheld	ko'rmoq, sezmoq
16	bend	bent	bent; bended	bukmoq, egmoq
17	bereave	bereft; bereaved	bereft; bereaved	mahrum qilmoq, tortib olmoq
18	beseech	besought; beseeched	besought; beseeched	yalinmoq
19	beset	beset	beset	(savol bilan) ko'mib tashlamoq
20	bespeak	bespoke	bespoke; bespoken	buyurtma bermoq
21	bespit	bespat	bespat	mog'orlamoq
22	bestride	bestrode	bestridden	o'tirmoq, qo'nmoq
23	bet	bet; betted	bet; betted	garov o'ynamoq
24	betake	betook	betaken	tayanmoq, murojaat qilmoq
25	bethink	bethought	bethought	esga olmoq
26	bid	bad; bade; bid	bid; bidden	(narxni) taklif qilmoq
27	bind	bound	bound	bog'lamoq
28	bite	bit	bit; bitten	tishlamoq
29	bleed	bled	bled	qonamoq
30	blend	blended; blent	blended; blent	aralashtirmoq
31	bless	blessed	blessed; blest	fotiha bermoq
32	blow	blew	blown; blowed	esmoq, puflamoq
33	break	broke	broken	sin(dir)moq
34	breed	bred	bred	(nasl) yetishtirmoq
35	bring	brought	brought	olib kelmoq
36	broadcast	broadcast	broadcast	radio orqali eshittirmoq
37	browbeat	browbeat	browbeaten	qo'rqitmoq
38	build	built	built	qurmoq
39	burn	burnt; burned	burnt; burned	yon(dir)moq
40	burst	burst	burst	portlamoq
41	bust	bust; busted	bust; busted	kasod bo'lmoq
42	buy	bought	bought	sotib olmoq
43>C	can	could	could	qila olmoq
44	cast	cast	cast	uloqtirmoq
45	catch	caught	caught	tutmoq, ushlamoq
46	chide	chid; chided	chid; chided; chidden	koyimoq
47	choose	chose	chosen	tanlamoq
48	clap	clapped/clapt	clapped/clapt	qarsak chalmoq
49	cleave	clove; cleft; cleaved	cloven; cleft; cleaved	yormoq, maydalamoq
50	cling	clung	clung	ilinmoq, chirmashmoq
51	clothe	clothed; clad	clothed; clad	kiyintirmoq
52	come	came	come	kelmoq
53	cost	cost	cost	turmoq (narx)
54	countersink	countersank	countersunk	???
55	creep	crept	crept	emaklamoq
56	crow	crowed; crew	crowed	qichqirmoq (xo'roz haqida)
57	cut	cut	cut	kesmoq
58>D	dare	durst; dared	dared	haddi sig'moq
59	deal	dealt	dealt	ish yuritmoq, savdo qilmoq
60	dig	dug	dug	qazimoq
61	dive	dived; dove	dived	suvga sho'ng'imoq
62	do	did	done	bajarmoq, qilmoq
63	draw	drew	drawn	sudramoq, rasm chizmoq
64	dream	dreamt; dreamed	dreamt; dreamed	tush ko'rmoq, orzu qilmoq
65	drink	drank	drunk	ichmoq
66	drive	drove	driven	mashinani boshqarmoq
67	dwell	dwelt	dwelt	istiqomat qilmoq
68>E	eat	ate	eaten	yemoq
69>F	fall	fell	fallen	yiqilmoq
70	feed	fed	fed	ovqatlantirmoq
71	feel	felt	felt	his qilmoq
72	fight	fought	fought	urishmoq
73	find	found	found	topib olmoq, topmoq
74	fit	fit	fit	kiyim o'lchami haqida
75	flee	fled	fled	qochmoq
76	fling	flung	flung	otmoq, tashlamoq
77	floodlight	floodlighted; floodlit	floodlighted; floodlit	oydinlashtirmoq
78	fly	flew	flown	uchmoq
79	forbear	forbore	forborne	o'zini tiymoq
80	forbid	forbad; forbade	forbidden	taqiqlamoq
81	forecast	forecast; forecasted	forecast; forecasted	bashorat qilmoq
82	foreknow	foreknew	foreknown	oldindan bilish
83	foresee	foresaw	foreseen	oldindan ko'ra bilish
84	foretell	foretold	foretold	oldindan aytmoq, karomat qilmoq
85	forget	forgot	forgotten	unutmoq
86	forgive	forgave	forgiven	kechirmoq
87	forsake	forsook	forsaken	tark etmoq
88	forswear	forswore	forsworn	qasamni buzmoq
89	freeze	froze	frozen	muzlamoq
90	frostbite	frostbit	frostbitten	sovuq urdirish
91>G	gainsay	gainsaid	gainsaid	e'tiroz bildirmoq
92	get	got	got	olmoq, erishmoq
93	gild	gilt; gilded	gilt; gilded	zarhallamoq, yaltiratmoq
94	gird	girded; girt	girded; girt	belbog' bog'lamoq
95	give	gave	given	olmoq
96	go	went	gone	bormoq
97	grave	graved	graved; graven	o'yib yozmoq
98	grind	ground	ground	charxlamoq, yanchmoq
99	grow	grew	grown	o's(tir)moq
100>H	hamstring	hamstringed; hamstrung	hamstringed; hamstrung	oyoq payini kesmoq
101	handwrite	handwrote	handwritten	yozuv, husnixat
102	hang	hung; hanged	hung; hanged	osmoq, osilmoq
103	have	had	had	egalik qilmoq
104	hear	heard	heard	eshitmoq
105	heave	heaved; hove	heaved; hove	(langar) ko'tarmoq
106	hew	hewed	hewed; hewn	chopmoq, yormoq
107	hide	hid	hidden	�yashirinmoq
108	hit	hit	hit	zarba bermoq
109	hold	held	held	ushlab, bosib turmoq
110	hurt	hurt	hurt	lat yemoq
111>I	inlay	inlaid	inlaid	naqsh bilan qoplamoq
112	input	input; inputted	input; inputted	(ma'lumot) kiritmoq
113	inset	inset	inset	qo'ymoq, joylashtirmoq
114	interweave	interwove	interwoven	qo'shib to'qimoq
115>K	keep	kept	kept	saqlamoq
116	ken	kenned; kent	kenned	tanimoq
117	kneel	knelt; kneeled	knelt; kneeled	tiz cho'kmoq
118	knit	knit; knitted	knit; knitted	to'qimoq
119	know	knew	known	bilmoq
120>L	lade	laded	laded; laden	yuk ortmoq
121	lay	laid	laid	qo'ymoq
122	lead	led	led	yetaklamoq
123	lean	leant; leaned	leant; leaned	suyanmoq
124	leap	leapt; leaped	leapt; leaped	sakramoq
125	learn	learnt; learned	learnt; learned	o'rganmoq
126	leave	left	left	unutib qoldirmoq, jo'nab ketmoq
127	lend	lent	lent	qarz bermoq
128	let	let	let	ijozat bermoq
129	lie	lay	lain	yotmoq, aldamoq
130	light	lit; lighted	lit; lighted	yoqmoq
131	lose	lost	lost	yo'qotmoq
132>M	make	made	made	yasamoq
133	may	might	might	mumkinlik, ehtimollik
134	mean	meant	meant	anglatmoq, nazarda tutmoq
135	meet	met	met	uchratmoq
136	melt	melted	molten/melted	eri(t)moq
137	miscast	miscast	miscast	aktyorga noto'g'ri rolni bermoq
138	misdeal	misdealt	misdealt	noto'g'ri yo'l tutmoq
139	misgive	misgave	misgiven	xavotirga solmoq
140	mishear	misheard	misheard	???
141	mishit	mishit	mishit	???
142	mislay	mislaid	mislaid	yo'qotmoq
143	mislead	misled	misled	chalg'itmoq
144	misread	misread	misread	noto'g'ri o'qimoq
145	misspell	misspelt; misspeled	misspelt; misspeled	xato bilan yozmoq
146	misspend	misspent	misspent	ekonom qilmoq
147	mistake	mistook	mistaken	adashmoq, yanglishmoq
148	misunderstand	misunderstood	misunderstood	noto'g'ri tushunmoq
149	miswed	miswed/miswedded	miswed/miswedded	nikohdan chiqmoq
150	mow	mowed	mown; mowed	o'rmoq

Infinitive

Past simple

Past participle

O'zbekcha

Number	------	------	------	fe'lni tanlang
151>O	outbid	outbid	outbid	baland narxni taklif qilmoq
152	outdo	outdid	outdone	oshib ketmoq
153	outfight	outfought	outfought	urushdan chiqib ketmoq
154	outgrow	outgrew	outgrown	o'sib ketmoq
155	output	output; outputted	output; outputted	chiqib ketmoq
156	outride	outrode	outridden	o'zib ketmoq
157	outrun	outran	outrun	quvib o'tmoq
158	outsell	outsold	outsold	yaxshi yoki yomon sotmoq
159	outshine	outshone	outshone	pana qilmoq, to'smoq
160	overbear	overbore	overborne	ustun chiqmoq
161	overbid	overbid	overbid	amr qilmoq
162	overcome	overcame	overcome	yengib o'tmoq
163	overdo	overdid	overdone	ortiqcha tirishmoq
164	overdraw	overdrew	overdrawn	kreditni oshirmoq
165	overeat	overate	overeaten	yeb qo'ymoq
166	overfly	overflew	overflown	uchib ketmoq
167	overhang	overhung	overhung	osilib qolmoq
168	overhear	overheard	overheard	(sezdirmay) quloq solmoq
169	overlay	overlaid	overlaid	(bo'yoq bilan) qoplamoq
170	overpay	overpaid	overpaid	ortiqcha pul to'lamoq
171	overleap	overleapt; overleaped	overleapt; overleaped	xatlamoq
172	override	overrode	overridden	bosib ketmoq
173	overrun	overran	overrun	tarqalmoq, yoyilmoq
174	oversee	oversaw	overseen	kuzatmoq
175	overshoot	overshot	overshot	nishonga ololmaslik
176	oversleep	overslept	overslept	uxlab qolmoq
177	overtake	overtook	overtaken	quvib o'tmoq
178	overthrow	overthrew	overthrown	qulatmoq, yengmoq
179>P	partake	partook	partaken	ishtirok etmoq
180	pay	paid	paid	to'lamoq
181	plead	pleaded; pled	pleaded; pled	siquvga olmoq
182	prepay	prepaid	prepaid	oldindan to'lamoq
183	preset	preset	preset	tashabbus qilmoq
184	prove	proved	proved; proven	isbotlamoq
185	put	put	put	qo'ymoq
186>Q	quit	quit; quitted	quit; quitted	tark etmoq
187>R	read	read; red	read; red	o'qimoq
188	rebind	rebound	rebound	muqova qilmoq
189	rebuild	rebuilt	rebuilt	qaytadan tiklamoq, qurmoq
190	recast	recast	recast	qaytadan qo'ymoq
191	redo	redid	redone	qaytadan qilmoq
192	rehear	reheard	reheard	qaytadan eshitmoq
193	relay	relaid	relaid	qaytadan qo'ymoq
194	remake	remade	remade	qaytadan yasamoq
195	rend	rent	rent	titib tashlamoq
196	repay	repaid	repaid	qarzni qaytarmoq
197	rerun	reran	rerun	qaytadan yugirmoq
198	resell	resold	resold	qayta sotmoq
199	reset	reset	reset	qayta o'rnatmoq
200	resit	resat	resat	qayta o'tirish
201	retake	retook	retaken	qayta olmoq
202	retell	retold	retold	qaytadan gapirib bermoq
203	rewrite	rewrote	rewritten	qayta yozmoq
204	rid	rid; ridded	rid; ridded	xalos qilmoq, qutqarmoq
205	ride	rode	ridden	otda yurmoq, minmoq
206	ring	rang	rung	qo'ng'iroq qilmoq
207	rise	rose	risen	ko'tarilmoq
208	rive	rived	riven	yormoq
209	run	ran	run	yugurmoq, chopmoq
210>S	saw	sawed	sawn; sawed	arralamoq
211	say	said	said	aytmoq, demoq
212	see	saw	seen	ko'rmoq
213	seek	sought	sought	qidirmoq
214	sell	sold	sold	sotmoq
215	send	sent	sent	yubormoq, jo'natmoq
216	set	set	set	joylashtirmoq, o'rnatmoq
217	sew	sewed	sewed; sewn	tikmoq
218>Sh	shake	shook	shaken	titra(t)moq
219	shave	shaved	shaved; shaven	soqol olmoq
220	shear	sheared	shorn; sheared	qirqmoq, kesmoq
221	shed	shed	shed	(ko'z yoshlarni) to'kmoq
222	shine	shone; shined	shone; shined	chaqnamoq, sharaqlamoq
223	shoe	shod	shod	poyabzal kiy(giz)moq
224	shoot	shot	shot	o'q uzmoq
225	show	showed	shown; showed	ko'rsatmoq
226	shred	shred; shredded	shred; shredded	burdalamoq, kesmoq
227	shrink	shrank; shrunk	shrunk	burushtirmoq
228	shrive	shrove; shrived	shriven; shrived	afsuslanmoq
229	shut	shut	shut	yopmoq
230	sing	sang	sung	kuylamoq
231	sink	sank	sunk	cho'kmoq
232	sit	sat	sat	o'tirmoq
233	slay	slew	slain	o'ldirmoq
234	sleep	slept	slept	uxlamoq
235	slide	slid	slid	sirpanmoq
236	sling	slung	slung	uloqtirmoq
237	slink	slunk	slunk	sezdirmay bormoq
238	slit	slit	slit	o'rtadan bo'lmoq
239	smell	smelt; smelled	smelt; smelled	hid taratmoq, hidlamoq
240	smite	smote	smitten	zarba bermoq
241	sneak	sneaked/snuck	sneaked/snuck	qo'roq bo'lmoq
242	soothsay	soothsaid	soothsaid	yupatmoq, ovutmoq
243	sow	sowed	sowed; sown	sepmoq, sochmoq
244	speak	spoke	spoken	gapirmoq
245	speed	sped; speeded	sped; speeded	tezlikni oshirmoq
246	spell	spelt; spelled	spell; spelled	harflab yozmoq/o'qimoq
247	spend	spent	spent	(vaqt, pul) sarflamoq, o'tkazmoq
248	spill	spilt; spilled	spilt; spilled	to'kmoq
249	spin	spun; span	spun	yigirmoq
250	spit	spat; spit	spat; spit	tuplamoq
251	split	split	split	yormoq
252	spoil	spoilt; spoiled	spoilt; spoiled	aynimoq, buzilmoq
253	spotlight	spotlit; spotlighted	spotlit; spotlighted	yoritmoq
254	spread	spread	spread	tarqatmoq, sepmoq
255	spring	sprang	sprung	sakramoq
256	stand	stood	stood	turmoq�
257	stave	staved; stove	staved; stove	(kasallikning) oldini olish
258	steal	stole	stolen	o'g'irlamoq
259	stick	stuck	stuck	yopishtirmoq
260	sting	stung	stung	sanchmoq
261	stink	stank; stunk	stunk	sasimoq
262	strew	strewed	strewn; strewed	sepmoq
263	stride	strode	stridden	qadam tashlamoq
264	strike	struck	struck	ish tashlamoq
265	string	strung	strung	bog'lamoq
266	strive	strove	striven	intilmoq
267	sublet	sublet	sublet	subijaraga bermoq
268	sunburn	sunburned/sunburnt	sunburned/sunburnt	oftobda toblanmoq
269	swear	swore	sworn	qasam ichmoq
270	sweat	sweat/sweated	sweat/sweated	terlamoq
271	sweep	swept	swept	supurmoq
272	swell	swelled	swollen; swelled	xo'ppaymoq, shishmoq
273	swim	swam	swum	suzmoq, cho'milmoq
274	swing	swung	swung	tebratmoq
275>T	take	took	taken	olmoq
276	teach	taught	taught	o'qitmoq
277	tear	tore	torn	yirtmoq
278	tell	told	told	gapirib bermoq
279	think	thought	thought	o'ylamoq
280	thrive	throve; trived	thriven; trived	gullab yashnamoq
281	throw	threw	thrown	otmoq, tashlamoq
282	thrust	thrust	thrust	itarmoq
283	tread	trod	trod; trodden	bosmoq, oyoq qo'ymoq
284>U	unbend	unbent	unbent	rostlamoq
285	unbind	unbound	unbound	yechmoq, bo'shatmoq
286	underbid	underbid	underbid	narxni tushirmoq
287	undercut	undercut	undercut	kamroq narx belgilamoq
288	undergo	underwent	undergone	boshdan kechirmoq
289	underlie	underlay	underlain	biror narsaga asos bo'lmoq
290	underpay	underpaid	underpaid	kam haq to'lamoq
291	undersell	undersold	undersold	arzon sotmoq
292	understand	understood	understood	tushunmoq
293	undertake	undertook	undertaken	kirishmoq
294	underwrite	underwrote	underwritten	qo'l qo'ymoq, imzo chekmoq
295	undo	undid	undone	(masalani) yechmoq
296	unfreeze	unfroze	unfrozen	eri(til)moq
297	unsay	unsaid	unsaid	jim turmoq, indamay qolmoq
298	unwind	unwound	unwound	tortib yechmoq
299	uphold	upheld	upheld	qo'llab quvvatlamoq
300	upset	upset	upset	xafa qilmoq, izdan chiqarmoq
301>V	vex	vext/vexed	vext/vexed	ranjitmoq, alam qilmoq
302>W	wake	woke; waked	woken; waked	uyg'onmoq
303	waylay	waylaid	waylaid	pistirmada turmoq
304	wear	wore	worn	kiyim kiymoq
305	weave	wove; weaved	woven; weaved	to'qimoq
306	wed	wed; wedded	wed; wedded	nikohlamoq
307	weep	wept	wept	yig'lamoq
308	wet	wet; wetted	wet; wetted	namlamoq
309	win	won	won	g'alaba qozonmoq, yutmoq
310	wind	wound	wound	soat yurgizmoq, buramoq
311	withdraw	With drew	withdrawn	olmoq, olib ketmoq
312	withhold	withheld	withheld	rad etmoq
313	withstand	withstood	withstood	qarshi chiqmoq
314	work	worked; wrought	worked; wrought	ishlamoq
315	Wring	wrung	wrung	buramoq, qayirmoq, siqmoq
316	write	wrote	written	yozmoq
317>Z	zinc	zinced/zincked	zinced/zincked	(kimyoviy) ruxlamoq

Xitoy 1918 - 1939 yillarda.

Reja:

1. Xitoy ijtimoiy-iqtisodiy tuzumining asosiy xususiyati.

2. Sun Yatsen boshliq Guanchjou xukumati va yagona frontning tashkil topishi.

3. Yapon agressiyasining vujudga kelishi.

Xitoy ijtimoiy-iktisodiy tuzumining asosiy xususiyati.

Qoloq agrar mamlakat bo’lib kelayotgan Xitoy sanoati 20-yillarning o’rtalriga kelib, bir qadar rivojlandi. U chet el imperalizmiga yarim mustamlaka qaramligida edi. Qishloqda feodal munosabatlar xukmronlik qilardi. Ko’p sonli

militaristik tudalar xukmronligi siyosiy tarqoqlikka barxam berishga va mamlakatningn birlashuviga to’skinlik qiladi. Ishchilar sinfi mikdor jixatidan ko’p emas edi.

20-yillarning boshlarida Xitoydan qariyb 2 mln. ishchi bor edi. Bu mamlakat axolisining bir foizidan kamrogini tashkil qilardi. Fabrika -zavod ishchilari asosan mamlakatning muhim sanoat markazlariga to’plagan edi. Bu xol proletariatning salmoqli revolyutsion kuchga aylanishiga yordam berdi. Biroq umuman olganda, Xitoy proletariati o’sha vaqtda tarqoq va zaif edi.

XKP V.I. Lenin maslaxatlariga amal qilib, ishchilarning ilg’or qismini birlashtirishga va keng proletar ommasining kasaba soyuzlariga jipslashuviga yordam berishga xarakat qilardi. Partiya Xitoyda sotsializm kurishni pirovard maksadi deb xisoblab, demokratik revolyutsiyani amalga oshirishni yakin oradagi vazifa sifatida ilgari surdi. Sun` Yatsen tomonidan xali 1912 yildayq asos solingan gomin`dan (milliy partiya) milliy burjuaziya va uning ittifokchilari manfaatlarini ifodalar edi. 1923 yilda Sun` Yatsen mamlakatning janubidagi yirik shaxar Guanchjou (kanton) da tashkil etilgan revolyutsion xukumatga boshchilik kildi.

Mazkur shaxar ommaviy antiimperialistik xarakatning markazi bulib kolgan edi. Atoqli revolyutsion demokrat Sun` Yatsen Oktyabr` revolyutsiyasi va xitoy xalkining ozodlik kurashi tajribasi ta`siri ostida uz printsiplarini yangicha izoxlab berdi. Gar ilgari millatchilik printsipi fakat millatni Manch`juriya dinastiyasi xukmronligidan ozod kilishni bildirgan bulsa, endilikda u millatni chet el imperalistilari va ularning gumashtalaridan, feodal-militaristik tudalarning xukmronligidan ozod kilishni, mamlakatni birlashtirish uchun, Xitoyda istikomat kilib turgan millatlarning teng xukukligi uchun kurashni nazarda tutardi. Ilgari fakat respublika tuzumini urnatishni anglatgan demokratizm printsipi endilikda xalk xokimiyatining karor topishi deb, uz mustakilligini ximoya kilishga kodir bulgan va burjuaziya tomonidan monopoliya kilinishini istisno etadigan suveren demokratik respublika tuzishdan iborat deb karalaredi.

Uchinchi printsip - xalq farovonligi printsipiga ham Sun` Yatsen ancha chuqur mazmun kiritdi: bu mazmun yirik kapitalni cheklashdan, barcha mexnatkashlarning axvolini yaxshilashdan va agrar masalani xar bir er xaydovchi uzining eriga ega buladigan kilib xal etishdan iborat edi. Sun` Yatsen uzining printsiplarini uchta siyosiy yul-yurik bilan tuldirdi, ya`ni: SSSR bilan ittifoktuzish, XKP bilan yagona front tuzish, ishchi-dexkonlar ommasiga tayanish, revolyutsion xukumatning iltimosiga kura Xitoyning janubiga sovet mutaxasislari va texnika yuborildi.

2.Sun` Yatsen boshlik Guanchjou xukumati va yagona frontning tashkil topishi.

1924 yilda gomin`danning 1 s`ezdi bulib utdi, uningishida kommunistlar xam katnashdilar. Kominternnng tavsiyasiga kura, kommunistlar yakka-yakka tartibda gomin`danga kirardilar (bunda ularning XXR ga goyaviy tashkiliy mansubligi saklanib kolardi) .

Sodir bulgan uzgarishlar natijasida gomin`dan ishchilar mayda va urta dexkonlar, shuningdek yirik burjuaziya bir kismi blokining ommaviy partiyasiga aylana boshladi. XXR bilan gomin`danning yakinlashuvi yagona antiimperalistik frontiningn tuzilishiga olib keldi, bu frontga xitoy jamiyatidagi deyarli barcha sinflar va sotsial tabakalar jalb kilindi. Bu xol revolyutsion xarakatning yuklasalishiga yordam berdi.

Kommunistlarning gomin`danga kirishi va yagona frontning tashkil topishi XKP faoliyatining kengayishiga kudratli omil bulib xizmat kildi. Birok usha vaktda 1 ming kishidan kamrok a`zoga egabulgan esh kompartiyaga gomin`dan bilan xamkorlik kilishga karshi chikkan "sul" elementlardan tashkari unglar, opportunistik elementlar xam kirdilar, ular gomin`danga nixoyatda yon berdilar. Gomin`danning kupgina liderlari XXRga dushmanlik bilan karar va ommaviy revolyutsion-ozodlik xarakatining avj olishini istamas edilar.

Ayni bir vaktda Sun` Yatsen xalk kurashining tobora e`tikodlirok tarafdori bulib koldi. Gomin`danning 1 s`ezdida V.I. Leninning vafoti xakida axborot bilan suzga chikkan Sun` Yatsen shu narsani aytdiki, Ulug oktyabrining muvaffakiyatlariga "rus revolyutsiyasining yulboshchisi Lenin olib borga fidokorona kurash tufayli, uning erishildi". Sun` Yatsen bunday deb ogoxlantirdi: "Agar biz Rossiyadan urganmas ekanmiz, partiyamizning bundan keyingi revolyutsion kurashi natijasiz bulib koldi".

Sun` Yatsen 1925 yilning 12 martida ulimi oldidan gomin`dan raxbarlariga vasiyatni, Sovet ittifokiga maktubni aytib yozdirdi. Birinchi xujat imperalizmga karshi xalk kurashining zarurligi xakida, ikkinchi xujjat esa SSR bilan ittifok tuzishning Xitoy uchun axamiyati tugrisida edi. Chet el imperalistlarining Xitoy reaktsionlari yordamida Guanchjoydagi xukumatni agdarib tashlashga urinishlari maglubiyatga uchradi.

SSSR mexnatkashlari tashabbusi bilan butun dunyoda "Xitoydan kuling tort" degan shior ostida Xitoy xalkini ximoya kilishga karatilgan ommaviy xarakat boshlanib ketdi. 1925 yilning baxorida yapon, ingliz va amerika imperalistlari Xitoyning bir kancha shaxarlaridagi ishchilar va studentlar chikishlarini, bostirish uchun kurol ishlatdilar. Bunga javoban Shanxay va boshka sanoatmarkazlarini antiimperalistik namoyishlar va ish tashlashlar kamrab oldi.

1925 yilining iyulida Guanchjoudagi xukumat uzini Xitoy respublikasining milliy xukumati deb, e`lon kildi. Uning xokimiyati tezda mamlakat janubidagi boshka viloyatlarga xam tarkaldi. Shimolda xam milliy-ozodlik xarakati avj olib ketdi. 1926 yilning yozida kariyb 100 ming jangchi va komandirlardan iborat XRAShimolga yurish boshladi, revolyutsiyaning yangi planini V.K. Blyuxer boshlik sovet mutaxassislari ishlab chikkan edilar. Yurishning maksadi Xitoyni milliy jixatdan birlashtirish, turli feodal militaristik tudalarni tugatish, Xitoydagi noteng shartnomalari bekor kilish va imperalistik zuravonlikni tugatish uchun kurashishdan iborat edi.

1926 yilning sentyabrida XKP Xitoyning muxim suv arteriyasi bulgan Yantszi daryosiga chikdi va tezda yirik sanoat va ma`muriy markaz - Uxanni egalladi. Sungra u erga milliy xukumat kuchib keldi.

Markaziy va Shimoliy Xitoyning kupgina shaxarlari va kishlok joylarida militaristlarga va chet el imperalistlariga karshi boshlanib ketgan xalk kuzgolonlari XRAning shimolga tomon siljib borishiga erdam berdi. 1927 yilning martida uzok davom etgan kurolli kurashdan keyin kuzgolon kutargan ishchilar Shanxayni egalladilar.

3. Yaponiya agressiyasining vujudga kelishi.

Gomin`danchilarning reaktsion siyosati Xitoyni zaiflashtirib, uni imperalistlarning oson uljsiga aylantirib kuydi. 1931 yilning sentyabrida yapon militaristlari mamlakatning shimoliy-sharkiy kismibulib, u erda butunlay agressorlarga buysungan kugirchok rejimi urnatilgan edi. Boshka imperalistik davlatlar Yaponiyaga jiddiy karshilik kursatmadilar, chunki SSSRga qarshi kurashda Xitoyning xalqaro mavqeini mustaxkamlash uchun SSSR 1932 yil dekabrida Xitoy bilan diplomatiya munosabatlarini qayta tikladi, xitoy militaristlarning antisovet xarakatlari tufayli bu munosabatlar 1929 yilda uzilgan edi.

1932 yilning yanvarida yapon militaristlari Shanxayni bosib olishga urinib kurdilar. Chan Kayshining buyrugiga karamasdan, gomin`dan armiyasining u erda turgan kismlari shaxarni ximoya kilishga otlangan Shanxay axolsini kullab-kuvvatladilar. Yaponlarning Shanxayga xujumining barbod bulishi axolining keng katlamlari orasida vatanparvarlik kayfiyatlarini usib borayotganidan dalolat beradi.

Qizil Armiyaning kaxramonona karshilk kursatishigakaramay, gomin`dan kushinari asosiy revolyutsion rayonlarni bosib olishga va u erda kolgan sovet xokimiyatini tugatishga muvaffak buldilar. Chju Je kumondonlik kilgan Kizil armiyaning asosiy kuchlari kurshovni yorib utib, 1939 yilning oktyabrida mamlakatning shimoli-garbiy kismiga yurish boshlashga muvaffak buldilar.

Shimoli-garbga tomn ilgarilab borish jarayonida mao Tszedunning talabi bilan 1935 yilning yanvarida Tszun`ida XKP MarkaziyKomiteti Siyosiy byurosining kengaytirilgan kengashi bulib utdi. Kengash shaxsiy uzgarishlarni amalga oshirdi. Xususan, Mao Tszedun XKP Markaziy Komiteti seretariati sostaviga kiritildi. Bu xol uning partiya raxbarligidagi mavkeini yanada mustaxkamladi. Shimoliy-garbiy yurish 1936yilning noyabriga kadar davom etdi. Yurish vaktida Qizil Armiya jangchilari va komandirlarining anchagina kismidan ajralib qoldi.

Qizil Armiya kismlari 12 ming km dan ortikrok masofani bosib utib, Shen`si, Gan`su va Ninsya viloyatlari chegarasida mustaxkamlanib oldilar, bu erda ularning kelishiga kadar dexkonlar kuzgoloni muvaffakiyatli utgan va sovet rayonlari tashkil etilgan edi. Shu tarika vujudga keltirilgan Shen`si - Gan`su - Ninsya chegara rayoni, shuningdek Xitoyning Aloxida rayoni deb ataluvchi bu rayon Xitoy revolyutsiyasining asosiy bazasi va yaponlar agressiyasiga karshi kurashda asosiy revolyutsion uchok bo’lib qoldi.

Foydalanilgan adabiyotlar:

1.V.Furaev. Eng yangi tarix T.,1993 y. 1917-39y.

2.Siyosiy partiyalar. Ma`lumotnoma .M.-1968.

3.A. Chakovskiy, Galaba siyosiy ocherk. M -1991.

4.V.Mal`kov , F. Ruzvel`t. Problemi vnutrennoy politi

ki i diplomatii.

5.G.K. Jukov. Vospominaniya i razmishlenie . M.-1985.

6.Entsiklopediya. 2 kism Moskva 1990

1-Mavzu: 1918-1945 yillarda Xitoy (2 soat).

Reja:

I-jahon urishidan keyin Xitoyning ijtimoiy-iqtisodiy ahvoli.
1918-1927 yillarda Xitoy milliy ozodlik harakatining yuksalishi.

3. 1919-1927 yilardagi Xitoy inqilobining sabablari.

4. Xitoyning Yapon bosqinchilariga qarshi kurashi.

I jahon urushining oxiriga kelib Xitoyning iqtisodiy va siyosiy ahvoli. Vashington konferensiyasida imperialistlarning Xitoyga qarshi til biriktirishi. Militaristik urush. Xitoy inqilobining shart-sharoiti, xarakteri va o’ziga xos xususiyatlari. 1925-1927 yillardagi revolyutsiyaning tarixiy ahamiyati. Xitoy Gomindan xukmronligi ostida. Manjuriyaning Yaponiya tomonidan okkupatsiya qilinishi. Xitoy xalqining 1937-1945 yillarda Yapon imperialistlarga qarshi milliy ozodlik urushi. 1917-1945 yillarda Xitoyda ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyot yakunlari.

Adabiyotlar

1.Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T., 1996-yil, 1-tom

2. Karimov I.A. Bizdan ozod va obod qolsin. T., 1996-yil,2-tom

3. Karimov I.A. Vatan sajdagoq kabi muqaddasdir. T., 1996-yil 3-tom

4. Karimov I.A. Bunyodkorlik yo’llidan. T., 1996 yil 4-tom

5. Karimov I.A. Yangicha fikrlash va ishlash – davr talabi. T., 1996 yil 5 tom

6. Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida. T, 1998 yil

7. Karimov I.A. O’zbekiston XXI asrga intilmoqda. T, 1998 yil

8. Karimov I.A. O’zbekiston buyuk kelajak sari. T, 1998 yil

9. Karimov I.A. Tinchlik va havfsizlik uchun kurashmoq kerak. T, 2003 yil

10 Dementev I.P Patrushev A.I. Istoricheskaya nauka XX veke.

11.Lafasov M., Jo’raev U. Jahon tarixi T., 2005 yil

12. Xidoyatov G. Jahon tarixi T., Sharq. 2003 yil

13.Vasilev L. S. Istoriya Vostoka, v 2-x tomax. M., 1998 yil

Mavzu:Birinchi jahon urushi davrida xalqaro munosabatlar

REJA:

1. Kirish

2. Urushning sabablari

3. 1914-1917 yillardagi jangovor harakatlar

4. Birinchi jahon urushi davrida Yaponiya

5. Birinchi jahon urushining yakunlanishi

Kirish

XIX asr oxiri – XX asr boshlarida keskinlashgan dunyoni qaytadan bo’lib olish uchun bo’lgan kurash Evropa davlatlarining ikki guruhishakllanishiga olib keldi.Birinchi guruhda Germaniya boshchiligidagi Avstro-Vengriya, Turkiya va Bolgariya bor edi. Ikkinchi guruhga esa Angliya, Franciya, chor Rossiyasi kirgan edi. Keyinroq unga Italiya, Amerika Qo’shma Shtatlari va boshqa davlatlar qo’shildilar. Davlatlarning mazkur ikki guruhi o’rtasida mustamlakalarni bo’lib olish, ta’sir doiralarini qaytadan taqsimlash va XX asr boshlarida vujudga kelgan kuchlarning yangicha o’zaro nisbatiga mos ravishda yangi jaxon tartiblarini qaror toptirish uchun kurash borar edi. Bu shiddatli va ayovsiz kurashning o’ziga xos xususiyati shunda ediki, u milliy manfaatlar uchun emas, balki hali bo’lib olinmagan yerlarni qo’lga kiritish uchun intilayotgan yirik sarmoya egalarining manfaati uchun olib borilmoqda edi.Bu – dunyoni qaytadan bo’lib olish, ulkan daromad va jahon bozorida alohida imtiyozlarga ega bo’lish uchun kurash edi. 1914 yil yozida Germaniya qayta qurollanish bo’yicha Antanta mamlakatlarini, harbiy tayyorgarlik bo’yicha Rossiya va Franciyani ortda qoldirdi. Mamlakat armiyasini jangovor holatga keltirish rejasi 1914 yil 31martdayoq tayyorlab qo’yilgan edi. Bu narsa Germaniyaga juda qo’l kelar edi. Chunki u o’z raqiblaridan ustunlikka erishgan va urushni boshlash uchun eng qulay vaziyat edi. Ushbu ustunlik ham birinchi jahon urushining tezlashishiga sabab bo’ldi. Avstriya imperatori Franc-Iosif(1830-1916) ancha keksaygan va hayotining so’nggi kunlarini o’kazmoqda edi. U mamlakatning so’nggi podshoxi bo’lib, deyarli 60 yil hukmronlik qilgan va avtoritar, yakka hukmronlik davlati tarafdori edi. Avstro-Vengriya siyosiy hayotida uning jiyani, taxt vorisi – ercgercog Franc-Ferdinandning ahamiyati katta edi. U Serbiyani tor-mor qilish va bosib olish rejalarini tuzayotgan harbiy partiyaning rahbari edi. 1914 yil iyun oyi so’ngida Franc-Ferdinand Serbiyaga bostirib kirishga hozirlik ko’rayotgan Avstriya qo’shinlarini ko’rikdan o’tkazish uchun Bosniyaga borishga qaror qiladi. Sarayevo shaxri bo’ylab sayohati chog’ida Franc-Ferdinand va uning xotini serb armiyasi oficerlaridan tuzilgan “Qora qo’l” tashkiloti a’zolari tomonidan o’ldiriladi. Berlin va Vena uchun xuddi shunday bahona kerak edi. Boshqa vaziyatda nizoni balki diplomatik yo’l bilan hal qilsa bo’lar edi, ammo sodir bo’lgan bu voqea Germaniya va Avstro-Vengriya uchun qulay paytda urushni boshlash imkoniyatini tug’dirdi. Berlinda Rossiya hali urushga tayyor emasligini bilsalar-da, Rossiya o’zining imkoniyatlarini safarbar qila olishini va ittifoqchilar topa olishini ham yaxshi anglar edilar. Avstro-Vengriya hukumati Germaniya hukumati bilan maslahatlashib, 1914 til 23 iyulda Serbiyaga ultimatum berdi. U o’zini hurmat qiladigan hech bir davlat qabul qila olmaydigan qo’pol va keskin uslub bilan bitilgan edi. Berlin va Venadagilar xuddi shunday bo’lishiga umid bog’lagan edilar. Rossiyaning Avstro-Vengriya va germaniyani tinchlantirishga urinishlari behuda ketdi. Jang shiddat bilan yaqinlashib kelar edi. Urush bombasi Yevropada, uning portlovchi o’zagi esa Sarayevoda edi. Bu bomba malgam portladi. 1914 yil 29 iyulda Rossiya imperatori Nikolay II harbiy safarbarlik haqidagi buyruqni imzoladi. 1 avgust kuni ham Germaniya safarbarlik e’lon qildi va shu kiniyoq Rossiyaga urush ochdi. Rus-german urushi boshlandi. 1914 yil 3 avgustda Germaniya Franciyaga urush e’lon qildi. 4 avgustda esa Angliya Germaniyaga urush e’lon qildi. Urush g’ildiragi shiddat bilan aylanib ketdi. 1914 yil 23 avgustda Yaponiya Germaniyaga urush elon qildi va uning Xitoydagi bir qator yerlarini, shuningdek, Tinch okeanidagi Germaniyaga qarashli bo’lgan bir qancha orollarini bosib oldi. Turkiya kutilganidek Germaniyani qo’llab-quvvatladi.1914 yil 22 iyulda Turkiya harbiy vaziri shu haqda malgam berdi. 1914 yil 2 noyabrda Rossiya, 5 va 6 noyabrda esa Angliya va Franciya Turkiyaga urush e’lon qildi. Nihoyat uzoq kelishuvlardan so’ng 1915 yil 23 mayda Italiya Avstro-Vengriyaga urush e’lon qildi. Shu tariqa birinchi jahon urushi boshlanadi.

Urushning sabablari

Urushning eng asosiy sabablari bu – Yevropa davlatlarining ikki harbiy-siyosiy guruhi – Antanta va Uchlar ittifoqi o’rtasida dunyoni qaytadan bo’lib olish uchun kurash va jahon bozorida ta’sir doiralarini qaytadan bo’lib olish , yangi yerlar zabt etish uchun kurash edi. Har bir urushayotgan davlatning ma’lum bir maqsadi bor edi. Germaniyaning asosiy maqsadi Angliya va Franciyaning mustamlakalarini bosib olish, Franciya va Rossiyani kuchsizlantirish, Yevropa va Osiyoda( Sharqiy O’rta Yer dengizi mamlakatlari, Turkiya) o’z hukmronligini o’rnatish edi. Avstro-Vengriya - Bolqonda ta’sir doirasini kengaytirish, zulm ostidagi slavyan xalqlarining milliy-ozodlik harakatini bostirish;

Angliyaning asosiy maqsadi Germaniyani kuchsizlantirish, uning mustamlakalarini bir qismini bosib olish, Usmoniylar imperiyasini bo’lish edi. Franciyaning asosiy maqsadi Germaniyani kuchsizlantirish Germaniyaning Elzas va Lotaringiya, Saar viloyatlarini, Reyn viloyatining bir qismini qaytarib olish;

Rossiyaning asosiy maqsadi Bolqonda va Bosfor hamda Dardanel bo’g’ozlarida o’z hukmronligini o’rnatish, Germaniyani kuchsizlantirish, Avstro-Vengriyaning Bolqondagi hukmronlik havfini bartaraf etish;

Italiyaning asosiy maqsadi Afrika va Bolqonda yangi hududlar egallash edi

1914-1917 yillardagi jangovor harakatlar

Germaniya qo’mondonligi harbiy harakatlar rejasiga muvofiq 4 avgust kuniyoq Belgiyaga asosiy hujumni boshladi.Bu yerda mudofaani yorib o’tish va Yevropaning hayotiy ahamiyatga ega bo’lgan sanoat rayonlarini egallab, bir hamla bilan urushni yakunlash nazarda tutilgan edi. Germaniya qurolli kuchlari shiddatli hujum natijasida bir necha hafta mobaynida deyarli jangsiz Belgiyani bosib o’tdilar va Franciya hududiga kirib, Sena daryosi irmog’i bo’lgan Marna sohillariga chiqdilar.1914 yilning 5-12 sentyabr kunlari Marna bo’yida francuz va nemis qo’shinlari o’rtasida og’ir jangler bo’lib o’tdi. Unda nemis qo’shinlari mag’lubiyatga uchradilar.

Sharqiy Prussiyada rus askarlarining hujumga o’tganligi nemis qo’shinlarining mag’lubiyatida hal qiluvchi ahamiyatga ega bo’ldi. Rus armiyasining hujumi dastlab muvaffaqiyatli boshlandi. U Galiciyani egallab, Sharqiy Prussiya hududiga yorib kirdi.Germaniya qo’mondonligi rus qo’shinlarining hujumini qaytarish uchun askarlarining bir qismini Marna bo’yidan Prussiyaga tashlashga majbur bo’ldi. 1914 yil oktyabr oyida turkiyaning urushga kirishi munosabati bilan Kavkazorti, Mesopatamiya, Suriya va Falastinning sharqiy chegarasida yangi frontlar vujudga keldi. Ammo turk armiyasi urushga tayyor bo’lmaganligi sababli Kavkazortida rus qo’shinlaridan bir qator og’ir mag’lubiyatlarga uchradilar.

1915 yil 23 mayda Italiya Antantaga qo’shildi, o’sha yil oktyabr oyida esa Bolgariya Germaniya-Avstriya ittifoqiga qo’shildi. Marna bo’yidagi janglarda mag’lubiyat alamini tortgan ittifoqchi qo’shinlar Germaniyaning sherigi Turkiyani urushdan chiqarish uchun dengizda bir qator operaciyalarni malgam oshirdilar. 1915 yil fevral oyida ingliz – francuz floti Turkiyaning Dardanel bo’g’ozidagi istehkomlarni bombalashga kirishdi. Ammo bu hujumlar ko’zlangan natijani bermadi. Bu operaciya davomida 200 mingdan ortiq kishi halok bo’ldi va yaralandi. Natijada ana shu hamla tashabbuskori, Angliya harbiy flotining birinchi

lordi Uinston Cherchill vazifasidan chetlashtirildi.Shundan keyen uning siyosiy faoliyatida 25 yil tanaffus bo’ldi. Shu bilan faol jangovor harakatlar to’htab qoldi. Butun yil davomida mantiqsiz turg’un urush davom etdi. Tomonlardan hech biri vujudga kelgan vaziyatni buzishni istamas edi. Lekin, diplomatlar faol ish olib bordilar. Dardanell operaciyasining boshlanishi munosabati bilan Rossiya tashqi ishlar vaziri Sazonov ittifoqchilardan rasmiy majburiyat, yani Turkiya atrofidagi bo’g’ozlarni berishni talab qildi. U agar Rossiyaning ittifoqchilari o’z majburiyatlarini bajarishdan bosh tortsalar u istefo berishga majbur bo’lishini aytdi. Bu shuni anglatar ediki uni Germaniya bilan ittifoqchi bo’lish tarafdori bo’lgan kishi bilan almashtirishlari mumkin edi.Ba’zi bir ma’lumotlarga ko’ra o’sha paytda rus podshosi saroyida qirolicha boshchiligida nemis saroyini qo’llab quvatlovchi katta firqa mavjud bo’lgan.

1915 yil 12 martda Angliya rasmiy nota orqali Konstantinopol va unga tutashgan hududni,Bosfor va Marmar dengizining g’arbiy qismini, Gallipol yarim orolini, Janibiy Frakiyani Rossiyaga berishini tasdiqladi. Lekin Rossiya bu hududlarni faqatgina Angliya va Franciya Turkiyaning Osiyodagi ustamlakalarni bosib olsalargina, egalik huquqini olar edi. Rossiyaning qo’liga bo’g’ozlar o’tishi evaziga Angliya Eronning neytral deb e’lon qilingan hudidini olishi kerak edi.Bu esa Angliya qo’liga cheksiz neft zaxiralarining o’tishiga olib kelar edi. Franciya esa Turkiyaga juda katta investiciyalar kiritgan edi. Shuning uchun Turkiyani bo’lib tashlash rejasiga Franciya salbiy munosabat bildirgan edi.Ammo Turkiyaning Osiyodagi yerlaridan katta ulush olishini mo’ljallagan Franciya hukumati 10 aprel kuni ingliz-rus shartnomasi shartlariga rozi bo’ldi. Dardanel bo’yidagi operaciyaning barbod bo’lishi Antanta ittifoqchilarini G’rbiy frontdagi jangovor harakatlarga qaytishga majbur qildi. Germaniya ham Franciya hududida hal qiluvchi jangga kirishishni va uning qarshiligini sindirishni rejalashtirdi. Germaniya bosh shtabi Franciyaga uning eng mustahkam mavqei – Verden qal’asi orqali hujum uyushtirishga ahd qildi. 1916 yil 21 fevralda germaniyaning 5-armiyasi ulkan harbiy operaciyani boshladi. Hujumdan oldin francuz istehkomlari to’plardan shiddatli o’qqa tutildi. Krupp zavodlarida tayyorlangan va uning qizi Berta nomi bilan “Katta Berta “deb atalgan o’ta kuchli to’plar bilan

jami 850 ta og’ir to’p ishga tishdi. Jangda Evropaning eng qudratli ikki armiyasi yuzma-yuz keldi. Milliy g’urur tuyg’usi junbushga keldi.Franciya qo’mondonligi bir qadam ham chekinmaslikka buyruq berdi, askarlar so’nggi nafaslarigacha jang qildilar.Verden Franciyaning va francuz armiyasining ruxini ko’tardi. Verden ostonalaridagi jang 1916 yil 21 dekabrgacha davom etdi va ikkala tomonga ham katta talafotlar keltirdi. Franciya va Germaniya bu yerda 700 mingdan ortiq askar yo’qotdi. Verden jangining yakunida Rossiya armiyasi katta rol o’ynadi. Bu yerdagi janglarning hal qiluvchi bosqichi general Brusilov qo’mondonligidagi rus armiyasining Janubiy-G’arbiy frontga hujum boshlashi va Avstriyaning 1,5 millonga yaqin askar va zobitini yo’q qilishi bilan yakunlandi.Shundan so’ng Avstro-Vengriya amalda jangovor harakatlar qilish qobiliyatini yo’qotdi, Germaniya esa tezda bu frontga o’zining asosiy zaxira kuchlarini tashlashga majbur bo’ldi. Verden ostonalarida jang davom etayotgan bir paytda Antanta ittifoqchilari Somma daryosi bo’yida Verdendan 250 km va La-Manshdan 90 km bo’lgan ingliz mudofaa sektorida hujum boshladilar. Britaniya to’plari deyarli etti kun davomida german qo’shinlarini o’qqa tutdi.1916 yil 1 iyulda Britaniya ko’ngilli askarlari hujumga tashlandilar.Ularning soni 100 mingdan ortiq edi, ammo inglizlarning hujumi yerga chuqur ko’milgan nemis pulemetlarining shiddatli o’tiga duch keldi. Nemislarning talafoti ko’p edi, ammo inglizlar ham jami o’lganlar va yaralanganlar bilan 50 mingdan ortiq kishini yo’qotdilar. Bu mantiqsiz qonli qirg’inda hech qaysi tomon muvaffaqiyatga erisha olmadi. 1916 yili Yevropada hammasi bo’lib 2 milliondan ortiq kishi halok bo’ldi, ammo urushda o’zgarish bo’lmadi.Germaniya va Avstro-vengriya moddiy manbalari yugab borardi. Ingliz flotining ustunligi sababli dengiz tomonidan qilingan qamal nihoyatda samarali bo’ldi. Qamal tufayli Germaniya oziq-ovqat va malgamc xom-ashyolarning o’zidagi zaxiralari bilan kifoyalani9shga majbur bo’ldi. Bu esa surunkali urush olib borish uchun yetarli emas edi. Antantaga esa AQSh yordam berar va u o’z mustamlakalari manbalaridan erkin foydalanish imkoniyatiga ega edi. Rossiyadagi ahvol juda og’ir edi. Uning hom – ashyosi va inson manbalari yetarli bo’lsa-da, iqtisodiy qoloqlik ulardan samarali foydalanish imkonini bermas edi. Transport tizimining tamomila izdan chiqqanligi, harbiy idoralardagi o’g’rilik, harbiy-siyosiy va iqtisodiy tuzulmalarning eskirgan tizimi va tartibsizliklar Rossiyani iqtisodiy va siyosiy inqiroz eshigiga olib keldi.

Birinchi jahon urushi davrida Yaponiya

Yevropadagi urush Yaponiya uchun qulay vaziyat tug;dirar edi. Buning natijasida Yaponiya Germaniyaning Xitoydagi va Tinch okeanidagi mustamlakalarini bosib oldi.1914 yil Yaponiya Xitoyga qarshi hal qiluvchi jangga tayyorlana boshladi. !914 yil dekabr oyida Yaponiya tashqi ishlar vaziri Kato yapon siyosatining mazmunini ommaga anglatish uchun nutq so’zladi. 1914 yil 15 avgust kuni Yaponiyaning Germaniyaga qo’ygan ultimatumiga ko’ra Yaponiya o’sha paytda Germaniyaga tegishli bo’lgan Czanchjouni Xitoyga qaytarib berish maqsadida olayotganini malum qilgan edi. Endi esa Kato bu taklif Germaniyaga faqat mojaroning tinch yo’l bilan hal qilish umidida qilinganligini takidlaydi. Nemislar bu taklifga ko’nmadilar va “endi Czanchjou taqdiri urush tugagandan so’ng hal qilinadigan bo’ldi.Yaponiya hech bir boshqa chet davlat oldida ushbu masala yuzasidan majburiyat olgani yo’q.”

Umuman olganda Yaponiya Uzoq Sharqda faqat Germaniya yerlari bilan cheklanib qolmas edi. Gap butun Xitoyning taqdiri haqida ketayotgan edi.1915 yil 18 fevral kuni Xitoy hukumatiga yaponiyaning rasmiy notasi

jo’natiladi.Unda Yaponiyaning Xitoyga 5 qismdan iborat bo’lgan 21 moddali talablari joy olgan edi. Talablarning birinchi guruxi Shandunni Germaniya tasir doirasidan Yaponiya tasir doirasiga aylantirishni ko’zda tutar edi. Bu gurux talablarning eng muximida shunday deyilardi:”Xitoy hukumati Shandun provinciyasi borasida Yaponiya va Germaniya qandat qarorga kelishidan qat’iy nazar ilgari Germaniya bilan tuzilgan kelishuvlar, shartnomalar sababli hamma shartlarga to’la rozilik berish majburiyatini oladi. Talablarning ikkinchi guruxi esa Shandun provinciyasi boshiga tushgan taqdirni sharqiy Mo’g’uliston, Janibiy Manjuriya boshiga solishni nazarda tutar edi. Port-Artur, Janibiy Manjuriya va Andun-Mukden temir yo’llarining ijaraga olish muddati yana 99 yilga cho’zilishi ko’zda tutilgan edi. Undan tashqari yapon fuqarolari Janubiy Manjuriya va Sharqiy Mo’g’ulistonda yangi yerlar sotib olish, ushbu hududlarga erkin ko’chib kelish va u yerlarda sanoat, savdo-sotiq va boshqa sohalar bilan shug’ullanish huquqini olar edilar. Xitoyga tog’-kon sanoatida Yaponiyaga koncessiyalar berish taklif qilingandi. Bundan tashqari Xitoy Yaponiyaning roziligisiz ushbu hududlarda temir yo’llar qurilishi bo’yicha boshqa davlatlarga koncessiyalar bermaslik majburiyatini olishi kerak edi.va nixoyat Xitoy Yaponiyaga Girin – Chanchun temir yo’lini nazorat qilish va boshqarishni topshirishi kerak edi.

Uchinchi gurux talablar esa asosan Xitoydagi yapon korxonalariga katta imtiyozlar berilishiga qaratilgan edi. Unda asosan Xanyepin kompaniyasi, ko’mir-metallurgiya kombinatini aralash xitoy-yapon jamiyatiga aylantirish mo’ljallangan edi. Yaponiyaning roziligisiz Xitoy o’z tashabbisi bilan bu kompaniyaga berilgan haq-huquqular va mol-mulkdan foydalanoshi taqiqlanadi va ushbu vakolat Yaponiya uchun 2007 yilgacha berilishi kerak edi.Xanyonin kompaniyasiga uning korxonalari atrofida joylashgan tog’-kon resurslaridan foydalanishga monopol huquq berilgan edi. To’rtinchi gurux talablarda oldingi talablarning kafolati tarzida Xitoyning hududiy yaxlitligini taminlash haqida gap borar edi. Aslida esa bu Yaponiyaning Xitoyda gegemonligini taminlashiga qaratilgan tadbir edi.

Lekin eng qiyin talablar beshinchi gurux talablar edi.Ushbu talablarning qabul qilinishi Xitoyning Yaponiya protektoratini qabul qilishni anglatardi.ulkardan asosiylari quyidagilar:

”1-modda. Xitoy hukumati muhim iqtisodiy, siyosiy va harbiy ishlar bo’yicha yapon mutaxasislarini maslahatchi tarzida taklif qiladilar.”

3-modda.”Xitoyning markaziy joylarida policiya yaponlar va xitoylar tomonidan boshqarilishi yoki u yerda policiyachilar asosan yaponlardan iborat bo’lishi kerak .”

4-modda.”Xitoy Yaponiyadan Xitoy hukumatiga kerak bo’lgan malum miqdordagi qurol-aslaha sotib oladi(umumiy talabning 50% miqdorida)yoki Xitoyning o’zida yapon-xitoy arsenali yaratiladi.Bu maqsadda Yaponiyadan texnik ekspertlar taklif qilinishi va yapon materiallari sotib olinishi mumkin.”

Huddi shu yerda Xitoyning Fuczyan provinciyasini yapon tasir doirasiga kiritishni nazarda tutgan modda bor edi.Ushbu provinciya juda qulay geostrategik nuqtada joylashgan bo’lib, Yaponiyaning Gonkong va Filippinni susaytirish uchun yaxshi imkoniyat yaratar edi.Undan tashqari yapon fuqarolari missionerlik faoliyati bilan shug’ullanish erkinligini beruvchi modda ham bor edi.Agar Yaponiyaning 21 modda talablari malgam oshsa, Xitoy Yaponiyaga to’la ravishda bo’ysundirilar edi.

AQSh Yaponiyaning Xitoydagi harakatlarini cheklashga harakat qildi. Shu maqsadda AQSh Xitoyga diplomatik yordam ko’rsatdi. 1915 yil mart oyida AQSh davlat kotibi Brayan Yaponiya hukumatiga uning Xitoyga nisbatan qo’yilgan talablarga qarshiligi haqida nota yubordi. Yuan Shikay hukumati yapon hukumatiga o’z javobini aytishga shoshilmas edi.Buning sababi o’laroq Yaponiya Shandun, Manchjuriya va bir qator joylarda o’z qo’shinlarini kuchaytirdi. Xitoy esa qolaversa Yaponiyaning Czyanchouni qaytarishini va kelgusi yapon-german muzokaralarida xitoyning ham ishtirok etishini so’radi. Buning javobi tarzida 1915 yil 7 may kuni Yaponiyaning Xitoyga nisbatan ultimatumi e’lon qilindi.Unga ko’ra agar Xitoy Yaponiya qo’ygan talablarga rozi bo’lmasa, unda Yaponiya o’zi joiz deb bilgan istalgan chorani qo’llashini aytdi. Ammo Amerikaning aralashuvidan hadiksirab Yaponiya beshinchi gurux talablaridan voz kechdi. Faqatgina Funczyan

provinciyasiga aloqador modda qoldirilgan edi.

AQSh boshqa yirik davlatlarning aralashuvini tashkil etmoqchi bo’ldi. Ammo na Angliya, na Rossiya Germaniyaga qarshi urush sharoitida Yaponiya bilan janjallashishni istamas edi. 8 may kuni Xitoy ultimatum shartlarini qabul qildi.

Oradan bir necha kun o’tmasdan AQSh Tokioga shuni habar qildiki, AQSh hukumati Xitoy va Yaponiya o’rtasidagi shartnomani tan olmaydi va ushbu shartnoma AQSh manfaatlariga to’gri kelmaydi, qolaversa Xitodagi hamma millatlar haq-huquqlarini poymol etadi.Ammo AQSh amalda Xitoyga yordam berish uchun hech qanday choralar qo’llamadi.

Birinchi jahon urushining yakunlanishi

Rossiyada fevral inqilobi oqibatida bu davlat urushdan chiqishga majbur bo’ldi. Buning uchun 1918 yil 3 martda Brest-Litovsk shaxrida Germaniya bilan tinchlik shartnomasi imzolandi.Brest-Litovskdagi shartnoma Antanta mavqeini anchagina kuchsizlantirdi. Germaniya bundan foydalanib hal qiluvchi zarba berishga ahd qildi.1916 yildan boshlab Germaniya Sharqiy Yevropani o’z nazorati ostiga olgan, uning barcha boyliklari, ayniqsa, oziq-ovqatidan foydalanish, o’zining barcha qurolli kuchlarini g’arbiy frontda to’plashga erishgan edi.Jang deyarli 4 yildan buyon davom etar, tomonlarning hech qaysisi hal qiluvchi muvaffaqiyyatga erisha olmagan edi.

Front chizig’ining har ikki tomonida qazilgan handaklar Belgiya soxillaridagi Nyu-Port shaxridan Ipr, Arras, Albert, Suasson, Reyms va Verdengacha cho’zilgan edi.Ko’plab qurbonlar berilishi va zaharlovchi moddalar hamda tanklar singari yangi qurol turlaridan foydalanishga qaramay, urushayotgan tomonlarning muvaffaqqiyat qozonish uchun jon-jaxdlari bilan qilgan harakatlari hech bir natija bermadi. Germaniya qo’mondonligi jangni g’olibona ta’sirchan zarba bilan yakunlashga qaror qildi. 1918 yil aprel oyida nemis qo’shinlari Antanta mavqelariga kuchli hujum boshladi. Dastlab ular muvaffaqiyatli hamla qilib, Antanta qo’shinlari mudofaasini yorib o’tdilar va Marna daryosi sohillariga chiqdilar. Uzoqqa otadigan to’plar bilan Parijni o’qaa tutdilar. Ammo muvaffaqiyatni mustahkamlash uchun Germaniya yetarli zaxira topa olmadi.Mamlakat holdan toygan, armayaning harbiy ruhi cho’kkan, xalq urushdan charchagan edi. Ayni paytda Antanta AQSh dan to’xtovsiz yordam olib turardi. AQSh “shartnomaga qo’shilgan mamlakat” sifatida 1917 yil aprel oyida urushga kirgan edi.Germaniya endi hujum qilishdan ojiz ekanligi ma’lum bo’lib qolgach, Antanta mamlakatlari barcha frontlarda hujumga o’tadilar va nemis qo’shinlari bosib olgan Belgiya va Franciya hududidan siqib chiqara boshladilar.

Antanta davlatlarining hujumi 1918 yil avgust oyida boshhlandi. Germaniyaning g’arbdagi fronti yorib o’tildi va Antanta qo’shinlari uchun Germaniya hududiga yo’l ochildi.Bolqonda, Saloniki shahri yaqinlarida ittifoqchilarning ko’p millatli ekspediciya korpusi bolgar qo’shinlari mudofaa chiziq’ini yorib o’tdi va oktyabrda Dunay soxillariga chiqdi.Avstriya qo’shinlari Vitoriyo Veneto yaqinida 1918 yil sentyabrida mag’lubiyatga uchradilar. Germaniya boshchiligidagi To’rtlat ittifoqi harbiy jihatdan mag’lub bo’lib, tarqalib ketdi. Germaniya oliy qo’mondonligi shundan keyen mag’lubiyatdan qochib qutulolmasligini anglab yetdi. Amalda butun hokimiyatni o’z qo’lida tutgan Germaniya bosh shtabi boshlig’i general E. Lyudendorf Germaniyaning harbiy mag’lubiyatini tan olmagan holda faxrli tinchlik bitimini imzolash yo’llarini qidira boshladi. Kelajakda mag’lubiyat mas’uliyati harbiylarga, armiya va generallarga emas, balki Germaniya armiyasini saqlab qolish uchun bu ishni hal qilishga hozir bo’lgan fuqaro shaxslar, diplomatlar va amaldorlar zimmasiga tushishi uchun tezda sulx tuzulishini talab qilmoqda edi. Ammo ittifoqchilar, birinchi navbatda AQSH prezidenti Vudro Vilson muzokaralarni faqat Germaniya demokratik hukumati vakillari bilan olib borishlari mumkinligini aytib, kayzer Vilgelm hukumati bilan bitim tuzish taklifini qat’iyan rad etdilar. Lyudendorf ittifoqchilarning bu taklifini qabul qilinishini va darhol demokratik asosda yangi hukumat tuzishni

yo’qlab chiqdi.1918 yil oktabyirida shaxzoda Maks Badenskiy hukumati tuzildi.U Germaniya xalqi nomidan muzokara olib borishi kerak edi.Ammo Antanta mamlakatlari hukumatlari buni qabul qilmadi, chunki u kayzerning avtoritar tartiboti vakili edi.

Bu orada Antanta qo’shinlari barcha frontlarda hujumni kuchaytirdilar va Germaniya ittifoqchilari birin-ketin taslim bo’la boshladi. 1918 yil 4 oktyabr kuni Chexiya va Slovakiya Avstro-Vengriya tarkibidan ajralib chiqdi hamda mustaqil Chexoslavakiya davlati tuzilganinin e’lon qilindi.

28 oktyabrda Serb, horvat va slovenlar qirolligi tuzilganligi e’lon qilindi. (1918 yildan boshlab Yugoslaviya qirolligi). Shimoliy Bukovina Ukrainaga, Galiciya Polshaga qo’shliganligini bildirdi 31 oktyabrda Avstriya va Vengriyada monarxiyalar ag’darib tashlandi hamda Avstriya va Vengriya respublikalari tuzildi. Ular Antanta mamlakatlari taklif etgan yarashuv shartlarini qabul qildilar. 1918 yil 29 sentyabrda Bolgariya, 30 oktyabrda Turkiya, 3 noyabrda Avstro-Vengriya taslin bo’ldi.30 oktyabrda Turkiya imzolagan tarashuv bitimiga ko’ra, uning qo’shinlari arab mamlakatlaridan olib chiqilishi, turk armiyasi qurolsizlanishi, flot ingliz va francuz boshqaruvi ostiga o’tishi lozim edi.

1918 yil 30 sentyabr kuni Germaniya hukumati AQSh ga yarashuv bitimini imzolash taklifi bilan murojaat qildi. Ayni paytda qo’shinlar qo’mondonligi Mamlakat harbiy axvolini yaxshilash uchun yirik dengiz operaciyasini boshlash haqida qaror qabulk qildi. 30 oktyabrda Germaniya harbiy eskadrasi 1918 yil 9 noyabr kuni Germaniyada respublika e’lon qilindi.Oradan ikki kun o’tgach, 1918 yil 11 noyabr kuni Parij yaqinidagi Kompyen o’rmonida, Yevropadagi Antanta qo’shinlari bosh qo’mondoni francuz marshali Foshning vagon qarorgohida Germaniya hay’ati o’z hukumati nomidan yarashuv haqidagi, amalda Germaniyaning mag’lubiyati borasidagi bitimni imzoladi.

Xulosa

Birinchi jahon urushi mobaynida xalqaro munosabatlar asosan urushayotgan mamlakatlar o’rtasidagi ziddiyatlarning kuchayishi va har bir davlatning hoh u yirik bo’lsin, hoh u kichik urush paytida vujudga kelgan ba’zi bir qulay vaziyatlardan foydalanib qolish bilan asoslanadi.Urush davomida va ungacha bo’lgan paytda asosan ikki blok Antanta va Germaniya boshchiligidagi blokning o’zlariga ittifoqchilar axtarish, urushning borishini o’z foydalariga hal qilish uchun kurash boradi.Ammo voqealar qanday rivojlanishidan qatiy nazar birinchi jahon urushida hech bir urushyotgan davlat aytarli yutuqqa erishmadi.Bu urushda bevosita 36 davlat qatnashib, ularning urushga jalb etgan inson resurslari 70 milliondan oshdi.Qurbon bo’lganlar va yaralanganlar soni esa 18 million kishini tashkil etdi.

Foydalangan adabiyotlar

1. “1914 yil 1 avgust”, Yakovlev N. N.,Moskva, Fargus.

2. “Yangi va eng yangi tarix”, Popov E. I., Moskva.

3. Yevropa tarixi,Koll. avtorov.,M.,1986-1996

4. Eng yangi tarix XX asr, Kreder A.A, M., 1996

5. Jahon tarixi-eng yangi davr, 1 qism, G.A. Hidoyatov , T.,2000

Металлические брекеты. Они сделаны из нержавеющей стали, крепятся с внешней стороны зубов, они достаточно крепкие и практичные, поэтому в сложных случаях, чтобы процесс выравнивания пошёл быстрее ортодонты часто рекомендуют именно эти брекеты, если с эстетической точки зрения это не тревожит пациента, также по цене они являются самыми доступными на сегодняшний день.

Ношение брекетов.

Сразу предупрежу, первые две недели вам будет очень тяжело, по началу будет сильная зубная боль, нарушение дикции, также они могут натереть вам щёки и губы. Сразу же купите себе специальный защитный воск, он немного облегчит вам жизнь, продаётся в аптеках. Пока зубы не привыкнут к давлению, пищу вы не сможете кусать передними зубами, поэтому первые дни старайтесь кушать только мягкую еду (пюре, протёртые супы, бульоны), все фрукты и овощи нарезать мелкими кусочками. Также вам придется отказаться на время брекетов от орехов, семечек, сухариков, твёрдых шоколадных конфет, карамели, от твёрдой пищи (шашлык, твёрдые овощи и фрукты и т.д.). Крепкий чай, кофе, красное вино, также не желательны, они красят не только зубы, но и резинки на зубах. Ещё очень сложно вам будет чистить зубы после кукурузы и персиков, их волокна сильно забиваются между брекетами. Вообщем если вы хотите похудеть, брекеты именно для вас, с ними вы убьёте двух зайцев и станете одновременно и стройными и красивыми! Приготовьтесь к частым походам к ортодонту, особенно в первые 6 месяцев, он будет постоянно корректировать лечение, менять тактики, чтобы добиться желаемого результата. Сейчас вам кажется это всё ужасным, сложным, как это можно выдержать, но боль проходит, а с каждым днём ваши зубы становятся всё более ровными и поверьте, радости со временем у вас будет больше чем огорчений.

Уход за брекетами.

Сразу стоит заметить, что брекеты – это не для ленивых, вам понадобиться много сил и терпения, для того, чтобы ваша улыбка была блестящей (в прямом смысле слова). Чистить зубы вам придется после каждого приёма пищи, особое внимание уделять чистке утром (после завтрака) и вечером (генеральная чистка), чтобы они у вас стали не только ровными, но и при всё при этом остались здоровыми. В день на чистку зубов в среднем у вас будет уходить около 50 минут. Вам необходимо будет снабдить себя всеми подручными средствами, вообщем вооружиться до зубов. Вам понадобиться несколько видов щёток, обычная, а также с щетиной в форме галочки, такие продаются в специальных аптеках, ещё вам понадобится набор маленьких ёршиков, для очистки остатков пищи между брекетами. Обязательно купите одну отбеливающую пасту, она поможет вам слегка отбеливать резинки, которые со временем желтеют, на счёт каждодневной пасты посоветуйтесь со своим врачом. Без флосса (зубной нити) вам тоже не обойтись, в этом вы убедитесь когда увидите сколько еды остаётся у нас между зубами. Её я кстати очень рекомендую всем людям, у меня лично подсела на неё вся семья, друзья и родственники и теперь очень довольны. Есть также более дорогие средства по уходу за зубами, например ирригаторы, принцип действия заключается в подачи струйки воды под давлением, чтобы очистить труднодоступные места, также вместо воды можно использовать специальные ополаскиватели. Выбор средств будет зависеть от ваших финансовых возможностей. И помните не так всё страшно как кажется, со временем вы привыкнете, и не будете обращать внимание на эти мелочи. Я вам советую, если у вас плохой прикус и кривые зубы, не пожалейте денег и поставьте себе брекеты, это очень хороший вклад в своё здоровье и красоту.

АППАРАТЫ сделают Ваши зубы красивыми, если во время лечения не будете жевать, кусать и грызть:

- Хрустящий картофель, вафли, хлебцы, печенье… прилипают к брекетам, так, что не отчистите!

- Сушки, бублики, сухарики сломают дугу, сорвут брекеты и кольца!

- Карамельки-сосалки, ириски-тянучки, леденцы… это настоящий рай для микробов.

- Мороженное… тысячу раз НЕТ! Оно испортит аппарат.

- Орехи? – Никаких орехов и конфет с орехами!

- Жвачки! Поверьте, никакого удовольствия, когда весь рот в липкой массе, а очистить брекеты очень тяжело.

- Морковку, яблоки… разрежьте на маленькие кусочки и ешьте.

- Карандаши и ручки, а также ногти не грызть ни в коем случае!

Мы рекомендуем чистить зубы после каждого приема пищи (даже если Вы съели кусочек печенья). Для этого у Вас всегда должна быть с собой зубная ортодонтическая щетка и зубная паста в специальном футляре.

Существуют также переносные (дорожные) ортодонтические наборы.

Если у Вас нет возможности почистить правильно зубы, то хорошенько прополощите зубы водой, а затем используйте ортодонтический ополаскиватель.

Прикладывая ежедневные усилия, Вы быстрее достигните цели и будете гордиться результатами лечения вместе с Вашим врачом!

9 октября 2013, 00:24 (мск)

Уз.Р.МКнинг 84-моддасига узгартириш киритилди.

Выпускники вузов и колледжей освобождены от испытательного срока

Выпускники средних специальных, профессиональных образовательных учреждений и высших учебных заведений освобождены от предварительного испытания при приеме на работу.

7 октября 2013 года подписан Закон Республики Узбекистан №ЗРУ-355 «О внесении изменений и дополнений, а также признании утратившими силу некоторых законодательных актов Республики Узбекистан», который внес соответствующую поправку в статью 84 («Предварительное испытание при приеме на работу») Трудового кодекса Узбекистана.

Согласно поправке, предварительное испытание не устанавливается, если выпускники поступили на работу впервые в течение трех лет со дня окончания образовательного учреждения.

От предварительного испытания также освобождены работники, с которыми трудовой договор заключается на срок до шести месяцев.

Предварительное испытание не устанавливается при приеме на работу беременных женщин, женщин, имеющих детей до трех лет, а также лиц, направленных на работу в счет минимального количества рабочих мест.

MAVZU: Tenglama

REJA:

1. Tarixi

2.Taqqoslashlar

3. Tenglamalarni yechish

4. Tenglamalarning asosiy xossalari.

5. Tenglama turlari

Tenglama — ikki yoki undan oshiq ifodalarning ozaro bog’langanini ko’rsatuvchi matematik tenglik. Tenglamalardan matematikaning barcha nazariy va amaliy sohalarida hamda fizika, biologiya va boshqa ijtimoiy fanlarda qo’llaniladi.

Tenglik belgisining birinchi marta ishlatilgani (14x+15=71). Robert Recordening „Witte Chaqmoqtoshi“ („The Whetstone of Witte“) kitobidan (1557).

Tenglamada bir yoki undan ko’p noma’lum qiymat bo’ladi va ular o’zgaruvchilar yoki noma’lumlar deb ataladi. Noma’lumlar odatda harflar yoki boshqa beglilar bilan ifodalanadi.

Tenglamalar ulardagi o’zgaruvchilar soniga qarab nomlanadi. Masalan, bir o’zgaruvchili tenglama, ikki o’zgaruvchili tenglama, va hokazo.

Tenglamada ifodalar odatda tenglik belgisining (=) ikki tomoniga yoziladi. Masalan, x + 3 = 5 tenglamasi x+3 ifodasi 5 ga teng ekanligini ta’kidlaydi. Tenglik belgisini (=) Shotlandiyalik matematik Robert Recorde (1510-1558) o’ylab topgan.[2] U ikki bir xil uzunlikdagi parallel to’g’ri chiziqlardan tengroq narsa bo’lmaydi deb hisoblagan.

Tarixi

Diofantning „Arifmetika“ kitobining 1621-yilgi nashri muqovasi. Lotin tiliga Claude Gaspard Bachet de Méziriac tarjima qilgan. Diofant tenglamalarni o’rgangan eng eski matematiklardan biridir.

Tenglamalarning ilk yechimlari eramizdan 2000 yilcha oldin yozilgan Rhind papirusida yozilgan. Berilgan masalalar arifmetik masalalar bo’lgan. Masalan, „massa va uning 1/7 ning yig’indisi 19 ga teng“ kabi masalar uchun tenglamalar yozilgan. Bunday masala uchun noma’lumni x deb belgilab, x+1/7x kabi sodda tenglama yozilgan. Arifmetik masalalardan keyin ikki noma’lum qiymatli tenglamalar yuzaga kelgan. Yunonlar qo’shaloq chiziqli tenglamalarni bilishgan. Arximedning „chorva masalasi“ kabi sistemalarda berilgan noaniq tenglamar Diofant bir necha shunaqa tenglamani ishlab ko’rsatib bermagunicha jiddiy o’rganilmagan.

Kvadrat tenglamalar yunonlar proportsiyalarni o’rganishayotganida mavjudaga kelgan. Ular kvadrat tenglamalarni geometrik usulda yechishgan. Ammo bu geometrik usulning hozirgi umumlashtirilgan algebraik geometriyaga aloqasi yo’q. Algebraik geomotriyada grafiklar bilan tenglamalarni yoki aksincha, tenglamalarni grafiklar bilan ifodalash mumkin. Sodda kvadrat tenglama ikki a va b chiziqlari orasidagi o’rtacha proportsional x ni aniqlashda yoki berilgan to’rtburchakka teng kavdratni topishda kelib chiqqan. Ishlatilgan proportsiya a:x = x:b ko’rinishida bo’lgan. Bu ifoda bo’lsa x² = ab ga tengdir. x²+ax-a² ko’rinishidagi umumiyroq tenglama berilgan biror-bir chiziq medianasini topish kerak bo’lgan masalaning algebraik ekvivalentidir. Diofantga kvadrat tenglamaning algebraik yechimi ma’lum bo’lgan deb aytiladi. Ammo u faqat bitta ildizni payqagan.

Rene Dekart tenglamalarni grafik figuralar qilib ifodalashni ko’rsatib bergan.

Soddda kub tenglama biri ikkinchisidan ikki marta uzun bo’lgan ikki chiziq o’rtasida x va y o’rtacha proporsionallarni topish kerak bo’lgan masalada berilgan. Buni a:x=x:y=y:2a ko’rinishida ifodalash mumkin. Bu ifodadan x² = ay va xy = 2a² kelib chiqadi. y ni yo’q qilsak x³ = 2a³ sodda kub tenglama hosil bo’ladi. Yunonlar bu tenglamani yecha olishmagan. Bu tenglama yana kubning dublikatini yasashda va burchakni chizg’ich yoki sirkul bilan teng uchga bo’lishda ham yuzga kelgan. Burchak bo’lish uchun sissoida, konxoida va kvadratrisa kabi mexanik egri chiziqlardan foydalanishgan. Bunday yechimlarni arablar takomillashtirgan. Ular kub va bikvadrat tenglamalarni konus kesimlari bilan yechishgan. Diofant boshlagan va hundlar takomillashtirgan tenglamalarning taxminiy ildizlarini algebraik yo’llarda yechish usullarini arablar yanada oldinga surishgan. Kub va bikvadrat tenglamalarning algebraik yechimlari 16-asrda S. Ferro, N. Tartaglia, H. Cardan va L. Ferrari tomonidan ishlab chiqilgan.

Beshinchi darajali tenglamalarni yechishga ko’p urinilgan. P. Ruffini va N. H. Abel buning iloji yo’qligini isbotlashgan. C. Hermite va L. Kronecker elliptik funksiyalardan iborat yechimini ko’rsatgan. F. Klein ham bu tenglamalarni yechishning yana bir boshqa yo’lini taklif qilgan.

Tenglamalarga geomotrik yondoshishda yunonlar va arablar ba’zi bir egri chiziqlar va figuralarning xossalaridan kelib chiqib xulosalar qilishgan. Proporsiyalardan foydalanib xususiy hollar uchun yechim topilgan, ammo umumiy hol uchun qoniqarli javob bo’lmagan. Bu muammoni 17-asrda Rene Dekart bartaraf qilgan. U tenglamalarning grafik yechimlarini tushuntiruvchi umumiy teoremani ishlab chiqqan. Xususan, Dekart konik kesimlar ishlatilgan hollarni ko’rsatib bergan. Bundan tashqari, Dekart har bir tenglama geometrik nuqtalar joylashishiga egaligini va har bir geometrik nuqtalar joylashashi tenglamaga egaligini ko’rsatgan. Ikki x va y noma’lumli tenglamalarni ifodalash uchun Dekart bir-birga perpendikular ikki o’qni olgan. x ni gorizontal o’q bo’ylab va y ni vertikal o’q bo’ylab o’lchagan. Keyin u chiziqli tenglama to’g’ri chiziqni ifodalashini va kvadrat tenglama konik chiziqni ifodalashani ko’rsatib bergan.

2. Taqqoslashlar

Sodda tenglama tasviri. x, y, z haqiqiy sonlardir va bu yerda ular toshlarga taqqoslangan.

Tengalama ko’pincha taroziga taqqoslanadi. Yana muvozanat, innana yoki boshqa shunga o’xshash jismlar ham tenglamaga o’xshatiladi.

Muvozanatning har ikki tomoni tenglamaning ikki tomoniga to’g’ri keladi. Ikki tomonda turli qiymatlar qo’ylishi mumkin. Agar shu jismlar teng bo’lsa muvozanat tenglamaga mos keladi. Agar jismlar teng bo’lmasa unda bu hol tengsizlikka o'xshatiladi.

O’ngdagi tasvirda x, y va z har xil qiymatlar bo'lib (bu yerda ular haqiqiy sonlardir), bu qiymatlar aylana shaklidagi og’irliklar qilib tasvirlangan. Qo’shish amali vazn qo’shishga, ayirish bo’lsa tarozi pallalaridan yuk olishga mos tushadi. Ikki tomondagi umumiy vazn bir xildir.

3. Tenglamalarni yechish

tenglamasining ildizlarini grafik usulda topish

Tenglamani yechish — bu uning barcha ildizlarini topish yoki ularning yo’qligini (mavjud emasligini) isbot qilishdir. Ba’zan ildizlarga qo’shimcha cheklashlar qo’yiladi. Masalan, tenglama ildizlar faqat butun sonlar bo’lishi talab qilinishi mumkin.

Funksiya argumenti (ba’zan „o’zgaruvchi“ deb atalaladi) tenglamalarda no’malum miqdor deb ataladi.

O’zgaruvchili

f(x)=g(x)

tenglik bir x o’zgaruvchili tenglama deb ataladi. O’zgaruvchining f(x) va g(x) ifodalar bir xil son qiymatlar qabul qiladigan har qanday qiymati tenglamaning ildizi yoki yechimi deyiladi.

Tenglamalarning teng kuchliligi [tahrir]

Bir xil ildizlarga ega tenglamalar teng kuchli tenglamar deyiladi. Ildizga ega bo’lmagan har bir tenglama ham teng kuchli hisoblanadi. Tenglamani yechish jarayonida uni soddaroq, lekin berilgan tenglamaga teng kuchli bo’lgan tenglama bilan almashtirishga harakat qilinadi. Shuning uchun har qanday shakl almashtirishlarda berilgan tenglama unga teng kuchli tenglamaga o’tishini bilish muhimdir.

Teorema: Agar tenglamada birorta qo’shiluvchini tenglamaning bir tomonidan ikkinchi tomoniga ishorasini o’zgartirib o’tkazilsa, berilgan tenglamaga teng kuchli tenglama hosil bo’ladi.

Masalan,

X2 +2 = 3x

tenglama

X2 +2 - 3x =0

ga teng kuchlidir.

Teorema: Agar tenglamaning har ikkala tomonini noldan farqli bir songa ko’paytirilsa yoki bo’linsa, berilgan tenglamaga teng kuchli tenglama hosil bo’ladi.

Masalan,

X2 +1

_________ = 2Х

tenglama

X2 +1 = 6х

tenglamaga teng kuchli (birinchi tenglamaning har ikkala tomonini 3 ga ko’paytirildi).

4. Tenglamalarning asosiy xossalari.

Tenglama tarkibidagi algebraik ifodalar ustida turli amallar bajarish mumkin. Bunda tenglamaning ildizlari o’zgarmaydi. Keng tarqalgan amallar quyidagilardir:

1. Tenglamaning har iki tomoniga aynan bir xil haqiqiy sonni qo’shish mumkin.

2. Tenglamaning har iki tomonidan aynan bir xil haqiqiy sonni ayirish mumkin.

3. Tenglamaning har iki tomonini 0 dan boshqa har qanday haqiqiy songa bo’lish mumkin.

4. Tenglamaning har iki tomonini har qanday haqiqiy songa ko’paytirish mumkin.

5. Tenglamaning istagan tomonida qavslarni ochish mumkin.

6. Tenglamaning istagan qismida o’xshash qo’shiluvchilarni keltirish mumkin.

7. Tengalamaning istagan a’zosini bir qismdan ikkinchi qismga qarama-qarshi belgi bilan olib o’tish mumkin.

8. Ba'zi hollarda har ikki tomonga ayrim bir funksiyalarni qo’shish mumkin.

Bunday amal bajarayotganda tenglama ildizlari yo’qotilmasligiga e'tibor berish kerak. Masalan, yx = x tenglamasida ikki guruh yechim bor: y = 1 (har qanday x bilan) va x = 0 (har qanday y bilan). Ikkala tomonni ikkinchi darajaga ko’tarish (ya’ni, ikki tomonga f (S) = S2 funksiyasini kiritish) berilgan tenglamani (xy)2 = x2 qilib o’zgartiradi. Bu yangi tenglamada eski tenglamaning barcha ildizlari bilan birga yangi ildizlar ham bor: y = -1 va x har qanaqa son.

5. Tenglama turlari

Tenglamalarning juda ham turi ko’p. Quyida eng muhim turlari haqida qisqacha to’xatalib o’tilgan:

Chiziqli tenglamalar

Chiziqli tenglama bu ikkala tomoni ham birinchi darajali (noma’lum) ko’phadlardan iborat tenglamadir. Chiziqli tenglamani quyidagi ko’rinishda ifodalash mumkin: ax + b = 0, bu yerda a — nol bo’lmagan son, b — ozod had.

Kvadrat tenglamalar

Kvadrat tenglama ko’p hadli, bir o’zgaruvchili va ikkinchi darajali tenglamadir. Umumiy ko’rinishi odatda quyidagicha ifodalanadi:

ax2+bx+c = 0

Bu yerda a, b, c — haqiqiy sonlar va a≠0. Agar a=1 bo’lsa, kvadrat tenglama keltirilgan tenglama, agar a≠1 bo’lsa, keltirilmagan tenglama deyiladi. a, b, c sonlari quyidagicha ataladi:

a — birinchi (bosh) koeffitsiyent;

b — ikkinchi koeffitsiyent;

c — ozod had.

Kavadrat tenglama ildizlari quyidagi formula bo’yicha topiladi:

-b +

X = ----------------

Ratsional tenglamalar

Ratsional tenglama deb ratsional ifodalardan tuzilgan tenglamaga aytiladi.

Agar f(x) va g(x) ratsional ifodalar bo’lsa,

f(x)= g(x)

tenglama ratsional tenglama deyiladi. Bunda agar f(x) va g(x) butun ifodalar bo’lsa, tenglama butun tenglama deyiladi. Agar f(x), g(x) ifodalardan hech bo’lmaganda biri kasr ifoda bo’lsa, f(x)=g(x) ratsional tenglama yoki kasr tenglama deyiladi. Chiziqli, kvadrat tenglamalar butun tenglamalardir.

Bikvadrat tenglamalar

Bikvadrat tenglama deb to’rtinchi darajali tenglamaga aytiladi. Umumiy ko’rinishi quyidagicha ifodalanadi:

ax4+bx2+c=0

Bu yerda a≠0.

Irratsional tenglamalar

Irratsional tenglama deb tarkibida ildiz belgisi ostida o’zgaruvchi bo’lgan tenglamaga aytiladi. Irratsional tenglamalarni yechishning ikkita usuli keng tarqalgan. Bular tenglamaning ikkala tomonini bir xil darajaga ko’tarish va yangi o’zgaruvchilar kiritish usullaridir.

Ko’rsatkichli tenglamalar

Ko’rsatkichli tenglama yoki darajali tenglama matematik darajasi ko’phaddan iborat tenglamadir. Ko’rsatkichli tenglamani odatda

A f(x) = a g(x)

(bu yerda a>0, a≠1) ko’rinishga keltirish mumkin.

Logarifmik tenglamalar

Logarifmik tenglama deb tarkibida logarifmlar bo’lgan tenglamaga aytiladi. Logarifmik tenglama odatda

loga f(x) = loga g(x)

(Bu yerda a >0, a≠1) ko’rinishga keltiriladi.

Parametrli tenglamalar

Parametrli tenglama deb biror-bir bog’lanishni parametrlar yordamida ifodalagan tenglamaga aytiladi. Parametrli tenglamaga sodda misol sifatida kinematikadan vaqt parametri bilan harakatdagi jismning joyini, tezlanishini va boshqa xususiyatlarini ifodalovchi tenglamani keltirish mumkin. Abstrakt ma’noda parametrik tenglama deb tenglamalar to’plamini aytish mumkin.

Differensial tenglamalar

Differensial tenglama noma’lum funksiyalar, ularning turli tartibli hosilalari va erkli o’zgaruvchilar ishtirok etgan tenglamalardir. Bu tenglamalarda noma’lum funksiya i orqali belgilangan bo’lib, birinchi ikkitasida i bitta erkli o’zgaruvchi t ga, keyingilarida esa mos ravishda x, t va x, y, z erkli o’zgaruvchilarga bog’liqdir.

Integral tenglamalar

Integral tenglama noma’lum funksiya integral belgisi ostida bo’lgan tegnlamadir. Integral tenglamalar bilan differensial tenglamalar chambarchas bog’langan bo’lib, ko’p holarda ularni bir-biri bilan almashtirish mumkin.

Foydalanilgan manbalar

Berggren, J. Lennart, and Singer, James. "Equation." Microsoft® Student 2009 [DVD]. Redmond, WA: Microsoft Corporation, 2008.

Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Equation". Encyclopædia Britannica (11th edition). Cambridge University Press.

Havolalar [Tenglama, Katta sovet ensiklopediyasi (rus.)

Tenglama, Matematika ensiklopediyasi (rus.)

Turli xil matematik tenglamalar yechimlari, EqWorld (ingl.)

BILET

Buxoro amirligining tashkil topishi.
Yevropada Uyg’onish davri madaniyati.
Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy.

BILET

Ahamoniylar davlatining tashkil topishi.
Buyuk ipakyo’lining tarmoqlari.
Mahmudxo’ja Behdudiy.

BILET

1. Xorazmshohlar davlatining tashkil topishi.

2. Afinada demokratiyaning tashkil topishi.

3. Zahiriddin Muhammad Bobur.

BILET

G’aznaviylar davlatining tashkil topishi.
Niderlandiya burjua inqilobi va uning ahamiyati.
Alisher Navoiy.

BILET

Qo’qon xonligining tashkil topishi.
Qadimgi Mesopotamiya davlati madaniyati.
Abu Rayhon Beruniy.

BILET

Bobil podsholigining tashkil topishi.
Amir Temur-buyuk sarkarda va davlat arbobi.
Ahmad al-Farg’oniy.

BILET

Toshkent Bekligining tashkil topishi.
Zardushtiylik dini va uning ta’limoti.
Imom al-Buxoriy.

8. BILET

Kushon davlatining tashkil topishi.
Buyuk geografik kashfiyotlar va ularning ahamiyati.
Abu Mansur al-Moturudiy.

BILET

Franklar davlatining tashkil topishi.
Markaziy Osiyo xalqlarining yunon-makedon bosqinchilariga qarshi kurashi.
Abu Ali ibn Sino.

BILET

Safaviylar davlatining tashkil topishi.
Arab xalifaligi tomonidan Movaraunnahrning egallanishi.
Bahouddin Naqshband.

BILET

Tohiriylar davlatining tashkil topishi.
Dastlabki Salib yurishlari.
Abu Nasr Farobiy.

BILET

Ashtarxoniylar davlatining tashkil topishi.
Fransiya-Prussiya urushi.
Shermuhammad Munis.

BILET

Yunon-Baqtriya podsholigining tashkil topishi.
XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Angliyaning tashqi siyosati.
Mirzo Ulug’bek.

BILET

Turk xonligining tashkil topishi.
Birinchi jahon urushi va uning oqibatlari.
Kamoliddin Behzod.

BILET

Arab xalifaligining tashkil topishi.
Jadidlar, ularning dasturiy maqsad va vazifalari.
Berdimurod Qarg’aboy og’li - Berdaq.

BILET

Boburiylar imperiyasining tashkil topishi.
Rossiya imperiyasi tomonidan Qo’qon xonligining bosib olinishi va Farg’ona viloyatining tashkil topishi.
Mirzo Abdulqodir Bedil.

BILET

Qoraxoniylar davlatining tashkil topishi.
Yuz yillik urushning boshlanish sabablari.
Mohlaroyim - Nodira.

BILET

Rossiya imperiyasining tashkil topishi.
Mo’g’ullarga qarshi Temur Malik, Jaloliddin Manguberdi, Najmiddin Kubro boshchiligidagi ozodlik kurashi.
Ahmad Donish.

BILET

Taypinlar davlatining tashkil topishi.
Arab xalifaligi tomonidan Movaraunnahrning egallanishi.
Burhoniddin Marg’inoniy.

BILET

Boburiylar davlatining tashkil topishi.
O’zbekiston hududidagi ilk davlatlar.
Abulg’oziy Bahodirhon.

BILET

Saljuqiylar davlatining tashkil topishi.
Buxoroda Mang’itlar sulolasi hukmronligining o’rnatilishi.
Mahmud az-Zamaxshariy.

BILET

Eftallar davlatining tashkil topishi.
Xammurappi qonunlari.
Muhammad Rizo Ogahiy.

BILET

Amir Temur davlatining tashkil topishi.
Buyuk Karlning harbiy yurushlari.
Fazliy Namangoniy.

BILET

Muqaddas Rim imperiyasining tashkil topishi.
O’rta Osiyoda Shayboniylar hukmronligining o’rnatilishi.
Ahmad Yassaviy.

BILET

Vizantiya imperiyasining tashkil topishi.
Turkiston general - gubernatorligining ma’muriy-siyosiy tizimi.
Boborahim Mashrab.

BILET

Dehli sultonligining tashkil topishi.
Toshkentda “vabo isyonining” boshlanishi, uning sabablari, oqibatlari va ahamiyati.
Munavvar Qori Abdurashidxonov.

BILET

Yunon-Baqtriya davlatining tashkil topishi.
Rossiya imperiyasining O’rta Osiyoga istilochilik yurishlarining boshlanishi.
Abdulla Avloniy.

BILET

Safforiylar davlatining tashkil topishi.
Yevropada revormatsiya.
Imom al-Buxoriy.

BILET

Salavkiylar davlatining tashkil topishi.
Buyuk fransuz burjua inqilobi va monarxiyaning tugatilishi.
Jaloliddin Rumiy.

BILET

Vizantiya imperiyasining tashkil topishi.
Turkiston general - gubernatorligining tashkil topishi.
Ahmad al-Farg’oniy.

Farg’ona shahar 30-umumta’lim maktabining

Xotin-qizlar qo’mitasi qoshidagi tashkil etilgan

“Oqila qizlar” klubi qatnashchilarining

RO’YXATI

T/R	Sinfi	Familiyasi, Ismi, Sharifi
1	8 – “A”	Egamberdiyeva B
2	8 – “A”	Komilova Х
3	8 – “B”	Zaynobiddinova
4	8 – “B”	Nabiyeva SH
5	8 – “V”	Rahmonova G
6	8 – “V”	Yo’ldosheva R
7	8 – “G”	Abdusattorova N
8	8 – “G”	Toshmatova D
9	8 – “D”	Alijonova Z
10	8 – “D”	Ikromova I
11	8 – “Ye”	Abdurahmonova O
12	8 – “Ye”	Jaloldinova D
13	8 – “Yo”	Rasulova Z
14	8 – “Yo”	Qobilova B

15	9 – “A”	Mirzavaliyeva X
16	9 – “A”	Orifjonova Z
17	9 – “B”	Komilova T
18	9 – “B”	Toshqo’ziyeva D
19	9 – “V”	Ergasheva Z
20	9 – “V”	Homidova N
21	9 – “G”	Solijonova D
22	9 – “G”	Mamasiddiqova M
23	9 – “D”	Oxunova G
24	9 – “D”	Hojioxunova M
25	9– “Ye”	Olimova X
26	9 – “Ye”	Mamadjonova O
27	9 – “Ye”	Hakimova SH
28	9 – “Ye”	Abloberdiyeva G

O’zbekiston Respublikasi

Farg'ona viloyati Farg’ona shahar

Xalq ta’lim muassasalari

faoliyatini metodik ta’minlash va

tashkil etish bo’limining

30-umumiy o’rta ta’lim maktabi

9-“Ye” sinf o’quvchisi

________________________________ ning

Kundalik reyting daftari

Farg'ona pedagogika kolleji maktabgacha ta’lim yo’nalishi

I-bosqich 209-guruh talabasi

Yuldasheva Sadoqatning

Axborot texnologiya fanidan

fanidan tutgan daftari.

Farg'ona shahar

30 – сонли umumta’lim

Maktabining 5 – «ye» sinf o’quvchisi

__________________________ning

_____________________________ fanidan tutgan daftari.

Маргилон Банк коллежи

директори Х.И.Ибрагимовга

_____________________________________________

(вилоят, шахар,туман, куча, уй)

___________________________________ да яшовчи

_________________________________________ дан

( исми, шарифи)

АРИЗА

Ариза ёзишимдан максад, Сиз рахбарлик килаётган коллежнинг ______ боскич _____ гурухида фарзандим ___________________________________

( исми, шарифи)

тахсил олади. Мен унинг коллежда тинчлигини таъминлаш максадида Ички Ишлар Вазирлигининг «Куриклаш» булими хизмати учун хомийлик курсатишга розилик билдираман.

Имзо: / / ______________________________________

( исми, шарифи)

«_____» _______________________ 2008 йил.

Информация о работе Маркетинг бўйича режалар тузиш