Жер жұмыстары

Қол әдіспен

тығыздалған 0,5 – 0,8 м Іргетас

зона

                                                                     Механикалық әдіспен тығыздалған  зона

 

                 H · m

Сурет 7. Қайта салынған топырақты тығыздаудың сұлбасы

 

Есептеп және барлық машина мен механизмдердің түрін таңдағаннан кейін міндетті түрде жер жұмысына қажетті машиналар мен механизмдердің ведомостін құру қажет.

Бізге жер жұмыстарына қажетті машина және механизмдердің тізімі төменде кестеде келтірілген.

 

Кесте 1

Қажетті машиналар мен механизмдердің ведомості

Атауы	Маркасы	Саны	Техникалық сипаттамалары
Бульдозер	Д-271А	1	Қайырма ұзындығы - 3,03 Қайырма биіктігі-1,1 м Қозғалтқыш қуаты -79 кВт
Кері күректі экскаватор	Э-4111Б	1	Шөмішінің сыйымдылығы -0,65 м3 Қазудағы үлкен радиусы -9,2 м Қазу тереңдігі -4м Қуаты -59 кВт Массасы -20,5 т
Автосамосвалдар	КамАз-5511	10	Жүккөтергіштігі - 10 т Қорабының сыйымдылығы -  5 м3 Түсіру ұзақтығы -1,8 мин
Монтаждық кран	МКП-25	1	Жебесінің ұзындығы -12,5м Жүккөтергіштігі -8 т
Төрт тармақты строп	-	2	Жүккөтергіштігі - 3 т Есептік биіктігі -4,24 м
Тығыздаушы машина	Д-12Б	1	Қармау ені -2,5 м Тығыздау тереңдігі -1000-1200 мм Жылдамдығы -0,08-0,2 км/саг
Сораптар	АПН-8	7	Өнімділігі -30 м3/саг

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5 Жер қазу жұмыстарының технологиялық сұлбасын жасау

 

Қазаншұңырды қазудың технологиялық процесстерінің құрамына мыналар кіреді: өсімдік қабатын тіліп алу; топырақты көлік құралында немесе үйіндіде өңдеу; топырақты тасымалдау; қазаншұңқыр түбін тазалау және жобалау; іргетастарды орнату; топырақты қайта салу, тығыздау, сондай-ақ жер жұмыстарының өндірісі кезіндегі су ағызу шаралары.

 

5.1 Өсімдік қабатын тіліп алу жұмыстарының технологиялық сұлбасы

 

Топырақты бульдозермен өңдеу кезіндегі өтіс өлшемі бульдозер қайырмасының енімен анықталады. Ал өтіс ұзындығы топырақты үю орнының және бульдозердің қуатына байланысты оны рациональды тасымалдау қашықтығының есебі негізінде анықталады.

Бульдозермен топырақты тілу мынандай сұлбалармен жүргізіледі: төртбұрышты, сыналы және еспелі. Топырақты қазаншұңқырдан кавальерге тасымалдауда ор сұлбасын қолданған тиімді. Ор тәсілімен өңдеу қашықтығы 50 м дейін тасымалдағанда топырақтың жоғалтуын азайту үшін қолданады. Тереңдігі 0,4 – 0,6 м, қатар тілім орларды бір ізбен бірнеше өту арқылы жасайды. Ор енін бульдозер күрегінің еніне тең деп алады, ал орлар арасында қалдырылған мойындар ені байланымды топырақтарда – 0,6 м. Мойындар әр орды өткеннен кейін өңделеді.

Ауыстыру қашықтығы 50 м көп болса, әр 25-30 м кейін аралық үйме жасалады, олар сонан соң екі немесе үш парланған бульдозермен ауыстырылады.

Үлкен аудандардың топырағын тіліп алу және белгілі бір қашықтыққа тасымалдаудағы бульдозердің жасаған жұмысы экскаватордың, автосамосвалдардың және скеперлердің (5 км дейін) жұмыстарымен теңестіріледі.

 

5.2 Жер имараттарын  қазу жұмыстарының технологиялық  сұлбасы

 

Кері күрекпен немесе драглайнмен жабдықталған экскаватормен топырақты кавальерге төгіп немесе көлік құралдарына артып маңдай алды немесе бүйірлі өтістермен өңдей алады. Көлік құралы жұмыс жағдайына байланысты өңдеудің үстімен де немесе қазымның астымен де жүре алады.

Экскаватордың жұмыс өнімділігі жұмыс циклінің ұзақтығына тікелей байланысты, топырақты қазу, тиеу үшін платформаның бұрылуы, тиеу, қайтадан забойға бұрылу және шөмішін түсіру уақыттарынан құралады. Тәжірибе көрсеткендей, жұмыс өндірісінің 50-60% бұрылуға жұмсалған уақыт алады. Сондықтан да кез келген өтіс кезінде экскаватордың бұрылу бұрышын жобалағанда 70 0 аспауын қадағалау қажет. Бұрылу бұрышы неғұрлым аз болса, өтістер еніде соғұрлым азаяды, алайда өтістер саны артады бұл жұмыс өндірісін тездетуге мүмкіндік береді.

Забой биіктігін экскаватор шөмішінің үш еселенген биіктігіне тең етіп алу ұсынылады. Егер забой биіктігі жеткіліксіз болса, онда шөмішті тоығымен толтыруға рұқсат етілмейді, бұл кезде қайта көсіп алу арқылы орындалады, ол экскаватор жұмысының өнімділігін арттырады.

Жер имараттарын берілген тереңдікте қазғанда забойдың ең үлкен енін Rқазу=0,8-0,9Rмах артық емес мәнде қабылау керек. Экскаваторды шекті параметрлерінде қолдануға болмайды, қолданған жағдайда шөміш тісінің жұмыс күші жоғалады және жұмыс органының жеке бөліктерінің соққысының әсерінен машина тез тозуға ұшырайды.

 

 

Сурет 8.Кері күрекпен жабдықталған экскаватордың (маңдай алды өтіс) автосамосвалға топырақты тиеу жұмысының сұлбасы

 

Топырақты автосамосвалға екі жақты тиеу кезіндегі маңдай алды өтістің ені шамамен 1,6-1,7 Rk,ал бір жақты тиеуде 1,3 Rk тең. Топырақты кавальерге тасымалдау кезінде өтіс ені шектеледі, яғни қазаншұңқыр ауданының жар қабағынан үйінді төсеміне дейінгі аралықтың ені 1 м кем болмауы тиіс.

Бүйірлі өтіс кезінде экскаватор топырақты қазаншұңқыр қабырғасымен қозғала жүріп өңдейді. Сондықтан өңделген траншей ені қазу радиусынан аз болады.

Топырақты тиеу кезіндегі автосамосвалдардың орналасуы мүмкін орны экскаватордың бастапқы және соңғы шекті түсіру радиустарына сай келеді. Автосамосвалдардың қозғалысын экскаватор өтісіне қатысты белгілеу, жүктелу тұрағының орнын анықтау міндетті. Көлік жұмысының сұлбасын жасау кезінде өтістегі автосамосвалдардың жүктелуінің маневрін қысқартуға тырысу керек, яғни кері айналу және артқа жүрістерді. Тығыздауды ескергенде, автосамосвалдардың техника қауіпсіздігін қамтамасыз етуде көлік кабинасының экскаватор шөміші астында қалмауын қадағалау керек.

 

 

Сурет 9. Кері күрекпен жабдықталған экскаватордың маңдай алды өтіс кезінде топырақты кавальерге үю жұмысының сұлбасы

 

Жер имараттарының жұмысын ұйымдастыруда оны алымдарға (захват) бөледі, онда машина немесе машиналар тобы жұмыс жасайды.  Алым - бұл жұмыс учаскесі, мұндағы жұмыс бір ауысымда немесе бір тәулікте орындалады. Учаскелердің минимальды саны бір уақытта орындалатын процесстердің санына тең болуы керек.

 

5.3 Темірбетонды құрама іргетастарды орнату

 

Іргетасты орнату өсімдік қабатын тіліп алу, топырақты өңдеу және қазаншұңқыр түбін тазалау жұмыстарынан кейін орындалады.

Іргетастарды монтаждауда көбіне өзіндік жүрісті жебелі және мұнаралы крандар қолданылады. Бұл кезде крандар қазаншұңқыр жар қабағынан 1,5-2,0 м кем емес қашықтықта орналастырылады.

Іргетас бөліктері көлік құралдарына тиеліп әкелінетіні белгілі, алайда қазаншұңқыр қойнын қайта толтыруға қажетті топырақ үйіндісі және өтіс жолдарының шектеулілігі оларды монтаждау аймағына жеткізуге кедергі келтіреді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Төрт тармақты строптар қолдануға болады.

 

 

Сурет 10. Құрама іргетастарды кранмен орнатудың сұлбасы :

1 - мұнаралы кран; 2 - шынжыр табанды жебелі кран

 

Іргетастарды жинақтау келесі негізде жүзеге асырылады: іргетас стаканы монтаждық кранның әрекет аймағына қойылады; стакан қуысы тазалап, оны қалқанмен жабады; блоктарды монтаждық ілмегінен строптармен немесе траверсалармен көтереді; блоктарды жоба жағдайына сәйкес туралап, содан соң дайындалған негізге түсіреді және түзейді. Егер блок дұрыс орнатылмаған жағдайда оны қайтадан кранмен көтеріп, негіз топырағын түзейді және орнату процессін қайтадан қайталайды.

Іргетасты жинақтап болғаннан кейін іргетас блоктарының үстіне дейін қазаншұңқыр қойнын топырақпен қайта толтырады.

 

5.4 Топырақты қайта  салу және тығыздау жұмыстарының  технологиялық сұлбасы

Қазаншұңқыр қойнын топырақпен қайта толтыру бульдозердің көмегімен тез арада 1-3 ауысымда орындалады. Мұнда себілетін қабат қалыңдығы топырақ түріне байланысты, алайда 70 см аспауы қажет. Топырақты тығыздау жұмысы ұзақырақ орындалады, көбіне өнімділігі 45-90 м3/см болатын пневмоты,ыздағыштар қолданылады. Сондықтан қайта толтырудағы бульдозердің жұмыс темпін төмендетпеу үшін өнімділігі жоғары машина, механизмдерді (виброплиталар, аз габаритті таптағыштар және т.б.) қолданған тиімді.

Іргетас қойнын қайта толтыру және тығыздауда машиналар мен механизмдер кешені қолданылады, олардың қатары мыналар: аз габаритті бульдозер, кранға ілінген вибротығыздағыш, виброплита және қол тығыздағыштар. Топырақты алдымен сеуіп, содан соң қабатты (һқабат = 0,1-0,2м) түрде тығыздайды.

Іргетастың тік қабырғасынан 0,5-0,8 м аралықтағы қайта салынған топырақ тек қол әдісімен ғана тығыздалады. Ал іргетастың қалған бөлігіндегі топырақ механикалық әдіспен тығыздалады.

 

 

Сурет 11. Топырақты қайта салу және тығыздаудың сұлбасы: 1 – бульдозер; 2 – тығыздағыш машина; 3 – қолмен тығыздау; 4 – іргетас; 5 - кавальер

 

 

 

 

 

 

 

 

 

6 Жер қазу жұмыстарының күнтізбелік жоспарын жасау

 

Жер қазу жұмыстарының күнтізбелік жоспары жеке процесстерді орындаудағы таңдалған әдісін және жұмысшылар мен машинаның уақыт шығынының есебін, сондай-ақ жұмысты бастаудың белгіленген мерзімін негізге ала отырып жасалады.

Жұмыс өндірісінің күнтізбелік жоспарында мыналар көрсетілуі тиіс: орындалатын жұмыс, оның ұзақтығы және олардың өзара байланысы. Барлық жұмыстар бастау және аяқтау мерзімдері бойынша өзара байланысты болуы және ретімен жасалуы тиіс.

Жоспарды құруда еңбекті қорғау талаптарын бұзбай, ауысым санын ұлғайту және жеке жұмыстар түрлерін үйлестіру негізінде жалпы мерзімді максимальды мәнге дейін қысқартуға тырысу керек.

Еңбек сыйымдылығының есебі ЕНиР-ге сүйене отырып шығарылады.

Жұмыстың еңбек сыйымдылығы мыны формуламен анықталады:

 

 

мұндағы нормативтік еңбек сыйымдылығы, адам-сағ; адам-күн; уақыт нормасы, адам-сағ; алты күндік жұмыс кезіндегі ауысым ұзақтығы.

Қол жұмыстарының ұзақтығы мына формуламен анықталады:

 

мұндағы Т - қол жұмыстарының еңбек сыйымдылығы, адам-күн; бір ауысымдағы жұмысшылар саны, адам; а - тәуліктегі жұмыс ауысымының саны.

Механикалық жұмыстардың ұзақтығы мына формуламен анықталады:

 

мұндағы М - механикалық жұмыстардың еңбек сыйымдылығы, маш-ауысым.

Жұмыс көлемін бағаға көбейту арқылы жалақы құнын шығарамыз.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кесте 2

Еңбек шығындарының және уақыт нормасының ведомості

№	Жұмыс атауы	Көлемі		ЕНиР	Уақыт нормасы		Еңбек сыйымдылығы		Бригада құрамы			Бағасы		Жалақы құны
		Өлш.бірл	Саны
							Адам күн	Маш. ауысым	Кәсібі	Разряд	Саны
					Адам сағ	Маш. сағ
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12		13	14
1	Құрылыс алаңын тазалау	1000 м2	3,831	Е 2 -1-24	-	0,29	-	0,14	Маш\стт	6	1	0,28		1,07268
2	Өсімдік қабатын бульдозермен тіліп алу	1000 м3	0,957	Е 2-1-4	-	1,85	-	0,22	Маш\ст	6	1	0,28		0,26796
3	Қазаншұңқырды қазу а)автосамосвалдарға тиеу в)кавальерге үю	100 м3	а) 89,84  в) 71,04	Е 2-1-4	-	а) 2,2      в) 1,76	-	а) 24,7      в) 15,6	Маш\ст	6	10	а) 32,25   в) 19,7		а) 2897,34  в) 1399,49
4	Қазаншұңқыр түбін қол әдісімен тегістеу	1 м3	628.89	Е 2 -12-4	0,85	-	66,82	-	Жер қазушы	2	10	32,25		20281,7025
5	Іргетас конструкциясын жинақтау	1 эл	55	Е 4- 1-1	0,99	0,25	6,81	1,72	Маш. Монтж	5; 5; 4	3	491,91		27055,05
6	Қазаншұңқыр қойнын топырақпен толтыру	100 м3	71,04	Е 2- 2-21	-	1,34	-	11,9	Маш\ст	6	3	6,48		460,3392
7	Топырақты тығыздау	100 м2	70,93	Е 2- 2-21	-	0,32	-	2,84	Маш\ст	6	1	21,55		1528,54