Кәсіпорынның қаржылық жоспарлау мен болжауды жетілдіру және көрсеткіштері мен олардың ерекшеліктері

"Түсімдер" бөлімінде  өнімді (жұмыстарды, қызметтер көрсетуді)  өткізуден түскен табыс, банктердің  қысқа мерзімді кредиттерінің, мерзімі өткен дебиторлық берешектің түсімдері, ақша қаражаттарының басқадай түсімдері, кассадағы және есеп айырысу шотындағы қалдық қамтып көрсетіледі. "Шығыстар" бөлімінде тауар-материалдық құндылықтарды сатып алуға, еңбек-ақыға, салықтарды төлеуге, банк несиелерін өтеуге, кредит үшін пайыздарды төлеуге жұмсалатын шығындар, басқадай шығыстар "қамтып көрсетіледі. Сөйтіп, төлем күнтізбесінің көмегімен шаруашылық жүргізуші субъектілерде айналымдардың көлеміне қарай қысқа уақыт ішінде (бір айдан бес күнге дейін) оперативтік қаржылық жоспарлау жүзеге асырылады. Төлем күнтізбелігі есеп айырысулар мезгілдерін нақтылау мен олардың дәйектілігі жайында кірістер мен шығыстар балансын толықтырады, бұл олардың уақыттылығын қамтамасыз етеді.

Кәсіпорынның  каржылық жоспарлаудың объектісі шаруашылық жүргізуші субъектілері мен мемлекеттің қаржылық қызметі, ал қорытынды нәтижесі қаржы жоспарлары мен жеке мекеменің сметаларынан бастап мемлекеттің жиынтық қаржы жоспарына дейінгі қаржы жоспарларын жасау болып табылады. Әрбір жоспарда белгілі бір мерзімге белгіленген кірістер мен шығыстар, қаржы және кредит жүйелерінің буындары мен байланыстары анықталады. Кәсіпорынның қаржылық жоспарлаудың нақтылы міндеттері қаржы саясатымен айқындалады. Бұл  жоспарлы тапсырмаларды орындауға қажетті ақшаның көлемі мен олардың көздерін анықтау; кірістерді өсірудің, шығыстарды үнемдеудің резервтерін анықтау; орталықтандырылған және орталықтандырылмаған қорлар арасында қаражаттарды бөлуде оңтайлы үйлесімдерді белгілеу және басқалары.

Жоспарлау:

1) экстенсивтілігімен (әлеуметтік-саяси    және    экономикалық құбылыстардың кең шеңберін қамтиды);

2) қарқындылығымен   (кәміл   техника   мен   әдістерді   қолдануды түсінеді);

3) тиімділігімен    (қорытындысыида   қаржыны    басқару   қойған міндеттерге жетудің қажеттілігін білдіреді) сипатталады.

Кәсіпорынның қаржылық жоспарлауда мына тәсілдемелер пайдаланылады:

а) автоматтық (өткен жылдың деректері келесі жылға кешіріледі. Инфляция кезінде деректер инфляцияның коэффициенттеріне көбейтіледі. Бұл әдіс ең қарапайым әдіс болып табылады және, әдеттегідей, уақыт жетіспеушілігі кезінде пайдаланылады;

ә) статистикалық (өткен  жылдардың шығыстарын қосып өткен  жылдардың санына бөледі);

б) нолдік база тәсілдемесі (барлық айқындамалар қайта есептелуі  тиіс бұл әдіс нақтылы қажеттіліктерді есепке алады және оларды мүмкіндіктерімен үйлестіріледі).

Нарықтық экономика  жағдайында жоспарлау басқарудың функциясы  ретінде экономикалық және әлеуметтік қызметтің барлық жақтарын жалпыға  бірдей қамту нысанын алуы тиіс. Егер жоспарлы экономикада қаржыны жоспарлауда сүйеніш бөлгіштік процестерге жасалынса, нарықтық экономикада айырбас сферасына сүйенеді, бұл сфера арқылы тауарлар мен қызметтерді өткізу және оларды өндіру мен өткізу кезінде қоғамдық қажетті шығындарды тану

Демек, нарықтық экономикада тауарлар мен қызметтерді өндіру мен өткізу процесіндегі байланыстың үстемдік және айқындаушы әдісі ақшаны, бағаны, құн заңын, сұраным мен ұсыным заңын кірістіретін өзінің механизмі бар рынок болады. Нарықтық механизмнің мұндай табиғаты өндіріс пен айырбас нәтижелерін анықтаудың әдісі ретінде, бірақ жоспарлаудың элементтері болатын болжаудың қажеттігін анықтайды.

 

 

2 «СЕМЕЙ ЖОЛЫ СЕРВИС» ЖШС  ҚЫЗМЕТІНІҢ ҚАРЖЫЛЫҚ ЖОСПАРЛАУ КӨРСЕТКІШТЕРІН ТАЛДАУ

 

 

2.1 Кәсіпорын  қызметімен танысу және оның көрсеткіштерінің техника-экономикалық негізделуі

 

Нарықтық экономиканың тұрақталуы және даму кезеңінде тәуелсіз Қазақстан  өз кезегінде жылдан өнеркәсіпті  дамушы ел болып табылды. Мемлекетіміздің  экономикасының болашақта күшеюіне жоғары сапалы өнімді шығаратын тұрақты кәсіпорындар әсер етеді.

Кәсіпорын 2006 жылдан бастап нарықта жұмыс істегеннен тұрақты болып келеді, өткен жылы 5 жылдығын тойлатты.  Қазіргі таңда, нарықтық экономикада Қазақстан дамыған елу мемлкет қатарына қосылу үшін және Әлемдік Сауда ұйымына енуі үшін ел экономикасы қарқынды дамуы керек. Сол себептен кәсіпорынның экономикаға қосатын орасан зор.

Ұйымдық-заңдық форма: - Жаупкершілігі  шектеулі серіктестігі (ЖШС).

   Мекеме бастығы:

    - кәсіпорынның  директоры (жеке тұлға) Турдиев Шухрат Саматович.

    кәсіпорынның қаржылық  директоры - бас бухгалтері: Алимбекова Жаннұр.

Меншік формасы: жеке балансы бар, өз атауымен, Серіктестіктің тауарлық белгісімен және атауымен мөрі, мөртаңбалар және бланктері бар. ЖШС қызмет өтеу мерзімі шектелмеген. ЖШС құрамына Өскемен өндірістік учаскесі, Семей өндірістік учаскесі бар. Өзінің қызметін ұйымдастыру және жүргізу үшін ЖШС заңнамамен белгіленген тәртіппен банктерге ағымдық шоттар ашады.

Кәсіпорын құрылыс өндірумен айналысады. Оның  тұрақты мекен жайы  КР,  Семей қаласы, Батыс тұйық.

Кәсіпорын негізгі өндірістік  материалдармен  негізгі шығаратын  өнімі орталық  және   қалыптасқан  сұранысқа байланысты керекті мөлшерде шығарылады. Жыл сайын шығару мөлшері 90% пайызға сай номенклатура түріне.

Шаруашылық субъект ретінде  ЖШС «Семей жолы сервис»  17.04.2006 жылда тіркелген. 17.04.2006 ж. ұйымдастырушы құрамыдан кету бойынша кәсіпорын қайта тіркеленген. (Куәлік № 2290-1917-27-ЖШС 17.04.2012 ж.)

Кәсіпорының ұйымдастырушылардың  үлестері келесі ретінде бөлінген:

        АҚ - «Жана Семей шпал зауыты» - 70,61%;

қалған үлестері Серіктестіктің құқылы мүшесілері араларында бөлінген.

ЖШС «Семей жолы сервис»  қарыздық капиталы - 98397 мын.тнг

Қалыптастырған капиталы – 109,2 мын.тнг.

Кәсіпорынның басты  мақсаты пайда табу, ал есеп саясаты  Қазақстан Республикасының стандарттарына сәйкес жүргізіліп, халыұаралық стандарттарға көшіп, жаңа шоттардың бас жоспарымен жұмыс атқарады.

Қазіргі уақытта бұл  кәсіпорын заманның нарықтың қиындығына қарамастан  алтын өңдеуде  мемлекетімізде үлкен жетістіктерге жетіп отыр.

Шаруашылықтың бухгалтерлік есебі Есептік саясаттың негізгі мақсаты – салық төлемдерін уақытында және дұрыс төлеу үшін шаруашылықтың жұмыс істеген кезінлегі кез келген уақыттағы капиталдың, активтердің, міндеттемелердің, кірістің, шығыстың бағамын шығаратын ақпараттық жүйелер  құру.

Кәсiпорында 140 адам жұмыс iстейдi – бұл аймақ халқының әлеуметтiк деңгейiн жоғарлатуға әкеледi. Маңыздысы: жалақының орнында тұрмауы.

Серіктестік негізгі  мақсаты таза пайда табу болып  табылады.

Кәсіпорын қызметі  және мәні: құрылыс, құрылыс-жөндеу жұмыстарды жүргізу және құрылыс-монтаждық қызметін бойынша мамандықтаралған.

Аталған мақсаттарға  жету және тапсырамаларды орындау үшін қызметтің мына түрлерін:

1. құрылыс;
2. құрылыс-жөндеу жұмыстарды жүргізу және құрылыс-монтаждық қызметін бойынша мамандықтаралған;
3. құрылыс материалдармен өнімдерді шығару;
4. делдалдық қызмет;
5. Серіктестікдық тамақтандыру саласында  (кафе, асхана, дәмхана) қызмет көрсету;
6. автокөлік қызмет;
7. құрылыс жүргізу;
8. халлыққа тұтынатын өнімдерін дайындау;
9. автокөлік және механизм жөндеу;
10. автокөлік құралдардын жөндеу және техникалық қамтамасыз ету;
11. қонак үй шаруашылығы;
12. орындарды жалға беру;
13. құрылыс және өнеркәсіптік жадығаттарды, құрал-саймандарды және жарақты өндіру;
14. электроқұрастыру және сантехникалық жұмыстары;
15. коммерциялық қызмет;
16. жол-құрылыс жұмыстары;
17. сауда-саттық жұмыстары және т.б.

Кәсіпорынның  жұмыс кестесі: 9-сағаттан екі смена 5- күн жұмыс істейді.    Біржылдағы календардың күн саны-365, мейрам күндері-15 күн/жыл, демалыс күндері-104 күн/жыл, жоспарлы жөндеу күндері-10 күн/жыл. Мейрам алдындағы күн саны (сменаны 1-сағатқа қысқарту-9 күн/ жыл).

   ЖШС «Семей жолы сервис»  басқарудың жоғарғы органы болып директорлар кеңесі табылады.Кәсіпорынның қызметін  директор басқарады оны қатысушылар кеңесі таңдайды, ал кәсіпорын атынан қызмет істеп, оның мүлкін басқаруға жұмсалады жұмысқа қабылданып, жұмыстан шығаруға құқылы.

   Кәсіпорынның  нарықтық өндірістің ориентациялануына  байланысты командир тағаындайды,  ал өткізу маркетингі, өнімді  жарнамалау жұмысымен айналысады.Бас  бухгалтер кәсіпорынның есептік құжаттарымен айналысаты, ал бас инженер барлық  цехтар жұмысын басқарады.    

 

         Кәсіпорын ұйымдастырудың құрылымы 

                                        Құрылтайшылар кеңесі

                           

                                              Бас директор

  

Бас инженер коммер.директор  бас бухгалтер

өндіріс, статистика жарнама өткізу                      бух.есебі

сұраныс статис.есеп

маркетинг  салық

 

Сурет 1- ЖШС «Семей жолы сервис»  кәсіпорынның құрылымы

 

Кадрлық саясатты жүргізу жоғарғы мамандырылған мамандарды тартумен, олардың творчестврлық потенциалын өсіруге бағытталған, ал таңдап алу, оқыту, қолдану арқылы жүргізеді.

Жұмысқа қабылдау оның мерзімі  және кіруге арнайы жұмыс орындау  арқылы жүзеге асырады.

Оқыту жаңа технологиялар мен техникалық құрал- жабдықтарды оқыту арқылы профенализмді жоғарылату мақсатымен жүргізіледі.

Ақшалай және моральді түрде  жұмысшылар марапатталып отырады

Өзінің ұйымдастырушылық  нәтижесінде кәсіпорын нарықтық экономика жағдайында  өз потенциалын  сақтап қана қоймай күннен күнге арттыруда.

Кәсіпорынның дамуының бірден бір себебі, осы кәсіпорындағы  қызметкерлердің біліктілігінің нәтижесі. Яғни сол қызметкерлер барлық ұйымдастыру  істерінің иелері.

Сатуды ұйымдастыру  және өндіріс саясаты мақсаттарына жету үшін тәжірибеге негізделген бір-бірімен тығыз байланысты 2 стратегия ұсынылады:

1. Ішкі нарық мүмкіндіктерін кеңейту стратегиясы. Нарықта белгілі бір улесті алу күрделі болғандықтан өнім және өндіріс стратегиялары Қазақстанда бәсекелестік артықшылығына жету қажет. Өндіріс стратегиясы өз өндіріс құрылымын дамыған аймақтарда жұмсалуын мөлшерлейді, бұл өндіріс құрылымын бір желіге біріктіру, сәйкес бақылау инфрақұрылымын құру.
2. Экспорт мүмкіндіктерін тану және өндіру. Кәсіпорында басқа елдермен тұрақты байланыс пайда бола бастағанына байланысты олармен жұмысты жеке категориямен істеуді және оған жоспар өңдеу қажет.

Серіктестіктің  жергілікті актілермен белгіленген  тәртіпте іс жүргізу болып таьылады. ЖШС «Семей жолы сервис»  кәсіпорынның  негізгі өндірістік қорына барлық еңбек қаржысы кіреді, олар Серіктестік бекітіп берген құралдардан, сондай ақ ақшалай қаражаттан, материалдық құралдардан, құнды қағздардан және

ЖШС «Семей жолы сервис»  жалпы балансына кіретін оның қызметі барысында сатып алынған материалдық емес активтерден тұратын мүлікті иеленеді, оның балансындағы тұрған мүлік Серіктестіктің меншігі болып табылады.

Ережемен белгіленген  міндеттерді орындау үшін ЖШС «Семей жолы сервис»  қаржы шаруашылық қызметін оған Серіктестік белгілеп берген шекте және шартта жүзеге асырады.

«СЕМЕЙ ЖОЛЫ СЕРВИС» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігінің негізгі бір алдына қойған мақсаты болып кәсіпорынның технико-экономикалық көрсеткіштерін жақсарту болып табылады.      

«СЕМЕЙ ЖОЛЫ СЕРВИС» Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестігінің бухгалтериясының баланстағы көрсеткіштерінің мысалын төмендегі кестеден көруге болады.         

          

 Кесте 1 - «СЕМЕЙ ЖОЛЫ СЕРВИС» ЖШС-ның технико-экономикалық көрсеткіштері

Көрсеткіштер	2011 ж	2012 ж	Ауытқу
			Абсол (+/)	Салыстр (%)
Өндірілген өнім көлемі, мың тенге	13426	35153	21730	161,9
Өткізілген өнім көлемі, мың тенге	12153	34227	22074	181,6
Өткізілген өнім көлемінің  өзіндік құны, мың тенге	32056	74640	42584	132,8
Жалпы табыс, мың тенге	-19903	-40413	-20510	-103
Орта тізімдік жұмысшылар саны, адам	148	140	-8	0,8
Негізгі құралдардың  орта жылдық құны, мың тенге	43891	90224	46333	105,6
Еңбек өнімділігі, мың  тенге	90,7	150,2	59,5	65,6
Еңбек ақы қоры, м.т	1287,6	2246,4	958,8	74,5
Бір жұмысшының орта еңбек ақысы, тенге	8700	9600	900	10,3
Таза табыс,    м.т	-35779	-74065	-38286	-107
Қор қайтарымы, тенге	0,3	0,39	0,09	30
Қор сыйымдылығы, тг	3,2	2,6	-0,6	-18,8
Сату рентабельділігі, пайыз	-3	-2,2	0,8	27