Облигация туралы түсінік және оның түрлері

12) оригинатор - секьюритилендіру  мәмілесін жасасу кезінде талап  ету құқықтарын басқаға беруді  жүзеге асыратын заңды тұлға;       

13) секьюритилендіру - бөлінген активтермен қамтамасыз етілген облигацияларды шығару арқылы ақшалай талапты басқаға беру негізінде қаржыландыру;      

14) секьюритилендіру  мәмілесі - арнайы қаржы компаниясының  талап ету құқығын алуы және  бөлінген активтермен қамтамасыз  етілген облигацияларды шығару;      

15) талап ету құқықтары  - оригинатордың негізгі қызмет  түрін жүзеге асыру процесінде  туындайтын ақшалай талаптар;      

16) талап ету құқықтарының  біркелкілігі - талап ету құқықтарының  облигациялар шығару проспектісінде  айқындалған жалпы объективті өлшемге сәйкестігі;      

17) талап ету құқықтары  бойынша түсімдер - дебиторлардың  міндеттемелері бойынша ақшалай  нысандағы түсімдер;      

18) уәкілетті орган  - қаржы нарығы мен қаржы ұйымдарын  реттеуді және қадағалауды жүзеге  асыратын мемлекеттік орган.

Мұндағы облигациятуралымәселенімынадан көре аламыз:

Облигациялар өтелгенге  дейінгі кезеңде арнайы қаржы  компаниясы дербес немесе басқарушы агентті тарту арқылы бөлінген активтер бойынша уақытша бос түсімдерді облигациялар шығару шарттарында белгіленген тәртіппен, тізбесін уәкілетті орган белгілейтін қаржылық құралдарға инвестициялауы мүмкін.Арнайы қаржы компаниясын ерікті түрде қайта ұйымдастыру немесе тарату арнайы қаржы компаниясы облигацияларының бүкіл шығарылымын өтеу қорытындылары туралы есеп бекітілгеннен кейін уәкілетті органның рұқсатымен жүзеге асырылуы мүмкін.

Арнайы қаржы компаниясы бөлінген активтер бойынша түсімдерді өзі шығарған облигациялар бойынша міндеттемелерін орындауға және бір секьюритилендіру мәмілесі шеңберінде көрсетілген қызметтердің ақысын төлеуге, сондай-ақ осы Заңда көзделген жағдайларда қаржы құралдарына инвестициялауға пайдаланады.

8-бап. Бөлінген  активтер      

1. Әрбір секьюритилендіру  мәмілесі бойынша бөлінген активтер  арнайы қаржы компаниясының өз  қаражатынан және өзге де кез келген секьюритилендіру мәмілесіне қатысты не кез келген өзге тұлғаның меншігіндегі кез келген өзге активтерден бөлектелген.Бір мәміле шеңберінде облигациялық бағдарлама бойынша облигациялар шығаруды қоспағанда, арнайы қаржы компаниясының бір секьюритилендіру мәмілесі шеңберінде келесі облигациялар шығарылымдарын шығаруға құқығы жоқ. 
      2. Арнайы қаржы компаниясының облигацияларды шығару проспектісі мемлекеттік тіркелген күннен бастап осы Заңға сәйкес арнайы қаржы компаниясы облигацияларының осы шығарылымының қамтамасыз етілуі болып табылатын бөлінген активтерді өндіріп алу арнайы қаржы компаниясының міндеттемелерін орындауға және осы секьюритилендіру мәмілесіне байланысты көрсетілген қызметтердің ақысын төлеуге ғана аударылуы мүмкін. 
      Арнайы қаржы компаниясы облигацияларының осы шығарылымының қамтамасыз етілуі болып табылатын бөлінген активтерді өндіріп алу мынадай кезектілікпен жүзеге асырылуға тиіс:1) бірінші кезекте арнайы қаржы компаниясының өзі шығарған облигациялары бойынша міндеттемелері орындалады; 2) екінші кезекте осы секьюритилендіру мәмілесіне байланысты көрсетілген қызметтердің ақысын төлеу жүргізіледі. 
      3. Арнайы қаржы компаниясының облигациялар ұстаушылардың алдындағы міндеттемелері осы облигациялардың шығарылымы бойынша қамтамасыз ету болып табылатын бөлінген активтер есебінен өтеледі.     

 Секьюритилендіру  кезінде талап ету құқықтарын  басқаға беру шарты бойынша  оригинатор өзінің дебиторлармен  қатынастарынан туындайтын дебиторларға  қойылатын болашақтағы немесе қазіргі талап ету құқықтарын береді немесе оны беруге міндеттенеді, ал арнайы қаржы компаниясы осы талап ету құқықтарымен қамтамасыз етілген облигацияларды орналастырудан алынған ақша қаражатын оригинаторға беру арқылы оларды сатып алуды жүзеге асырады.Қазіргі талап ету құқығы, облигациялар шығарылымын мемлекеттік тіркеу кезінен бастап жасасқан шарт бар болған жағдайда, арнайы қаржы компаниясына ауысқан болып есептеледі.      

13-бап. Секьюритилендіру  мәмілелері бойынша есепке алу 
               және есептілік      

1. Арнайы қаржы компаниясы  Қазақстан Республикасының заңнамасында  белгіленген тәртіппен бухгалтерлік  есеп жүргізеді және арнайы  қаржы компаниясының өз қаражаты  мен бөлінген активтері, облигациялары  (оның ішінде олар бойынша есептелген  купон) бойынша бөлек қаржылық есептілікті ұсынады. 
      2. Уәкілетті орган осы облигацияларды өтеу қорытындылары туралы есепті бекіткеннен кейін қалған облигациялар бойынша міндеттемелерді қамтамасыз ету болып табылатын бөлінген активтер арнайы қаржы компаниясының кірісіне (залалына) жатқызылады. 
      3. Арнайы қаржы компаниясының бухгалтерлік есепті жүзеге асыру және қаржылық есептілік жасау тәртібі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің нормативтік құқықтық актілерімен белгіленеді. 
      4. Кастодиан-банктің арнайы қаржы компаниясының активтерін, сондай-ақ облигациялармен жасалған мәмілелерді есепке алу ерекшеліктері Қазақстан Республикасының заңнамасымен белгіленеді.      

14-бап. Арнайы қаржы  компаниясының облигацияларды 
               шығару ерекшеліктері      

1. Қазақстан Республикасының  бағалы қағаздар нарығы туралы  заңнамасының талаптарынан басқа,  арнайы қаржы компаниясының облигациялар  шығару (облигациялық бағдарлама) проспектісі  мынадай мәліметтерді: 
      1) оригинатордың, кастодиан-банктің, басқарушы агенттің, арнайы қаржы компаниясының және басқаға берілген талап ету құқықтары бойынша төлемдер жинауды жүзеге асыратын тұлғаның атауы мен орналасқан жерін; 
      2) оригинатордың қызметінің нысанасын, секьюритилендіру мәмілесіндегі құқықтары мен міндеттерін; 
      3) талап ету құқықтарының сипаттамасын, бөлінген активтер құрамына кіретін талап ету құқықтары бойынша ақша түсу шарттарын, тәртібі мен мерзімдерін және олардың орындалуын бақылауды жүзеге асыру тәртібін; 
      10) облигациялар шығарылымын мерзімінен бұрын өтеу шарттары мен тәртібін; 
     11) талап ету құқықтарының біркелкілік өлшемдерін; 
     12) осы облигациялық бағдарламаның шегінде шығарылған әр түрлі шығарылымдар облигацияларын өтеудің кезектілігін; 
     13) облигация ұстаушылардың өкілі туралы мәліметті қамтуға тиіс. 
      2. Оригинатордың соңғы жылдағы аудиторлық есебі, оригинатор мен арнайы қаржы компаниясының арасында жасасқан осы секьюритилендіру мәмілесі бойынша талап ету құқықтарын басқаға беру шарты арнайы қаржы кәсіпорнының облигациялар шығару проспектісінің ажырамас бөлігі болып табылады. 
      3. Арнайы қаржы компаниясының облигацияларын орналастыру және өтеу нәтижелері туралы есептерді қарап, бекіту үшін уәкілетті орган белгілеген тәртіппен және нысан бойынша секьюритилендіру мәмілесі мен арнайы қаржы компаниясының облигацияларын шығаруды көрсететін қосымша есептілік ұсынылады. 
      4. Арнайы қаржы компаниясының облигацияларын ұстаушылардың өкілі оригинатордың аффилиирленген тұлғасы болмауға тиіс.

«ТұранӘлем  Банкі» АҚ-ы 250 млн. АҚШ доллары көлеміндегі кезекті еурооблигацияны айналымға шығарды

«ТұранӘлемБанкі» (ТӘБ) мерзімі 7 жылға арналған, көлемі 250 млн. АҚШ долларын құрайтын кезекті  еурооблигацияны айналымға шығарды, деп хабарлайды ҚазАқпарат аталған  қаржы институтының баспасөз қызметіне сілтеме жасап.

Жылдық купон  ақысы 7,75 пайызды құрайтын бұл облигация EMTN (Euro Medium Term Notes Program – ортамерзімді облигациялар) бағдарламасы негізінде  шығарылса, ал оның айналымға енуіне халықаралық JP Morgan Bank пен ING Bank қаржы институты қолдау көрсеткен.

Бұл облигациялар соңғы уақыттардағы әлемдік нарықтағы  қызмет көрсету түрлерінің күрделеніп кетуіне қарамастан өте сәтті  шыққанын атап өткен ТӘБ-і Басқарма төрағасының орынбасары Роман Солодченконың  сөзіне қарағанда, өзі қызмет істейтін банк инвесторлық базасын ұлғайтуды бірде-бір рет тоқтатқан емес.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.Орналастырылған  облигациялар.

2005 жылдың 1 наурызындағы  жағдай бойынша Компания ипотекалық  облигациялардың он шығарылымын  тіркеген, олардың алтауы толығымен  таратылған. Сондай-ақ 20 млрд. теңге сомасына арналған облигациялық бағдарлама тіркелген. 

Облигацияларды тарату туралы мәліметтер төменде берілген:  

 

Шығарылым	Бірінші	Екінші	Үшінші	Төртінші	Бесінші	Алтыншы
НИН	KZ2CKY03A676	KZ2CKY10A853	KZ2CKY10A986	KZ2CKY10В075	KZ2CKY05В216	KZ2CKY07В220
Шығарылым көлемі, теңге	1 500 000 000	3 000 000 000	5 000 000 000	5 000 000 000	5 000 000 000	5 000 000 000
Айналымның  басталу күні	10.11.2002	11.08.2003	01.12.2003	01.02.2004	01.06.2004	01.06.2004
Айналым мерзімі	айналымның басталған күнінен бастап 3 жыл	айналымның   басталған күнінен бастап 10 жыл және 51 күн	айналымның басталған  күнінен   бастап 10 жыл және 121 күн	айналымның басталған  күнінен бастап 10 жыл және   59 күн	айналымның басталған  күнінен бастап 4 жыл және 304 күн	айналымның   басталған күнінен бастап 6 жыл және 304 күн
Облигацияларды  өтеу күні	10.11.2005	01.10.2013	01.04.2014	01.04.2014	01.04.2009	01.04.2011
Тарату күніндегі  купон	инфляция + 4,75 = 10,75%	инфляция +1,8 = 6,9%	инфляция + 1,0 = 8,3%	инфляция + 0,5 = 6,9%	Инфляция + 0,39 = 7,69%	инфляция + 0,39 = 7,29%
Ағымдағы ставка	12.25%	9,50%	8,70%	8,20%	8,09%	8,09%

 

Бүгінгі таңда Компания жетінші және сегізінші шығарылымдардың, сондай-ақ облигациялық бағдарламаның  шеңберінде бірінші және екінші шығарылымдардың ипотекалық облигацияларын таратуды атқаруда. Шығарылымдардың негізгі параметрлері төменде берілген:

 

	Жетінші шығарылым	Сегізінші шығарылым
Шығарылатын облигациялардың түрлері	атаулы купондық облигациялар,   ипотекалық, агенттік	атаулы купондық облигациялар,   ипотекалық, агенттік
Ұлттық бірдейлендіру  нөмірі	KZ2CKY07В303	KZ2CKY10В315
Шығарылу түрі	Құжатсыз	Құжатсыз
Шығарылу және қызмет көрсетілу валютасы	қазақстан теңгесі (KZT)	қазақстан теңгесі (KZT)
Шығарылымның  жалпы көлемі	5 000 000 000 (бес миллиард) теңге	5 000 000 000 (бес миллиард) теңге
Номиналды құны	1 (бір) теңге	1 (бір) теңге
Шығарылатын облигациялардың саны	5 000 000 000 (бес миллиард) дана	5 000 000 000 (бес миллиард) дана
Айналымның  басталу күні	01 қазан 2004 жыл	01 қазан 2004 жыл
Облигациялардың өтелу күні	01 қазан 2011 жыл	01 қазан 2014 жыл
Айналым мерзімі	Айналымның басталған  күнінен бастап жеті жыл	Айналымның   басталған күнінен бастап он жыл
Айналым мерзімі	облигациялардың бүкіл  айналым мерзімі ішінде	облигациялардың бүкіл айналым мерзімі ішінде
Тираждарды, ұтыстарды өткізу талаптары	қарастырылмаған	қарастырылмаған
Сыйақы  ставкасы	- Облигациялар бойынша  сыйақы ставкасы (пайыздарда) [ставка белгіленіп  жатқан (2005 жылдың 01 сәуіріне дейінгі  мерзімге) немесе қайта қарау жүргізіліп жатқан айдың алдындағы айдағы жылдық көрсетілімдегі инфляцияның деңгейі] минус [100] плюс 0,1.	- Облигациялар бойынша  сыйақылар ставкасы (пайыздарда) [ставка белгіленіп  жатқан (2005 жылдың 01 сәуіріне дейінгі  мерзімге) немесе қайта қарау  жүргізіліп жатқан айдың алдындағы айдағы жылдық көрсетілімдегі инфляцияның деңгейі] минус [100] плюс [бекітілген маржа].
Сыйақының ставкасын қайта қарау	әрбір күнтізбелік  жылдың 01 сәуірі және 01 қазаны	әрбір күнтізбелік  жылдың 01 сәуірі және 01 қазаны
Сыйақының ставкасын қайта қараудың ерекше талаптары	Егер де мәні [инфляцияның деңгейі минус 100] теріс  болса, яғни дефляция орын алған болса, сыйақы ставкасын есептеу үшін 0 (нөлге) тең инфляция деңгейінің мәні қабылданады.    Облигациялар бойынша  сыйақы ставкаларының үстіңгі және төменгі шектері белгіленеді. Айналымның басталу  күніндегі жағдайы бойынша сыйақы ставкасының үстіңгі шегінің  мәні құрайды: [жылдық көрсетілімдегі инфляцияның деңгейі (соңғы 12 ай ішінде) 2004 жылдың мамыр айына] минус [100] плюс [бекітілген маржа] плюс 4,5 (төрт бүтін оннан бес). Айналымның басталу  күніндегі жағдайы бойынша сыйақы ставкасының төменгі шегінің  мәні құрайды: [жылдық көрсетілімдегі инфляцияның деңгейі (соңғы 12 ай ішінде) 2004 жылдың мамыр айына] минус [100] плюс [бекітілген маржа] минус 4,5 (төрт бүтін оннан бес).	Егер де мәні [инфляцияның  деңгейі минус 100] теріс нәтиже берсе, яғни дефляция орын алатын болса, сыйақы ставкаларын есептеу үшін 0 (нөлге) тең инфляция деңгейінің мәні қолданылатын болады.   Облигациялар бойынша сыйақы ставкаларының үстіңгі және төменгі шектері белгіленеді. Айналымның басталу  күніндегі жағдайы бойынша сыйақы ставкасының үстіңгі шегінің  мәні құрайды: [жылдық көрсетілімдегі инфляцияның деңгейі (соңғы 12 ай ішінде) 2004 жылдың мамыр айына] минус [100] плюс [бекітілген маржа] плюс 4,5 (төрт бүтін оннан бес). Айналымның басталу  күніндегі жағдайы бойынша сыйақы ставкасының төменгі шегінің  мәні құрайды: [жылдық көрсетілімдегі инфляцияның деңгейі (соңғы 12 ай ішінде) 2004 жылдың мамыр айына] минус [100] плюс [бекітілген маржа] минус 4,5 (төрт бүтін оннан бес).
Негізгі қарызды өтеу	Облигацияларды толық  өтеу облигациялар бойынша сыйақының  соңғы төлемімен бір уақытта  номиналды құн бойынша жүргізіледі. Облигацияларды өтеу күні болып Эмитенттің облигациялар бойынша негізгі қарызды өтеу үшін жүргізген соңғы төлемінің күні саналады. Облигацияларды өтеу облигациялардың өтеу күніне дейін 1 (бір) күнтізбелік күн бұрынғы  жағдайы бойынша облигацияларды ұстаушылардың реестріне тіркеуші тіркеген, облигацияларды ұстаушылардың шотына ақша аудару жолымен жүргізіледі. Егер де сыйақыны төлеу  немесе облигацияны өтеу күні демалыс  немесе мейрам күндеріне сәйкес келсе, төлем демалыс немесе мейрам күнінен  кейінгі келесі бірінші жұмыс  күні жүргізілетін болады. Облигацияларды ұстаушылардың төлемнің мұндай кешіктірілуі үшін сыйақы немесе басқа да өтемақының төленуін талап етуге құқығы жоқ. Барлық төлемдерді – сыйақыларды төлеуді және облигацияларды өтеуді Эмитент қолма қол емес тәртіпте жүргізеді.	Облигацияларды толық  өтеу облигациялар бойынша сыйақының соңғы төлемімен бір уақытта номиналды құн бойынша жүргізіледі. Облигацияларды өтеу күні болып Эмитенттің облигациялар бойынша негізгі қарызды өтеу үшін жүргізген соңғы төлемінің күні саналады. Облигацияларды өтеу облигацияларды өтеу күніне дейін 1 (бір) күнтізбелік күн бұрынғы жағдайы бойынша тіркеушімен облигацияларды ұстаушылардың реестріне тіркелген облигацияларды ұстаушылардың шоттарына ақша аудару жолымен атқарылады. Егер де сыйақыны төлеу  немесе облигацияны өтеу күні демалыс немесе мейрам күндеріне сәйкес келсе, төлем демалыс немесе мейрам күнінен кейінгі келесі бірінші жұмыс күні жүргізілетін болады. Облигацияларды ұстаушылардың төлемнің мұндай кешіктірілуі үшін сыйақы немесе басқа да өтемақының төленуін талап етуге құқығы жоқ. Барлық төлемдерді – сыйақыларды төлеуді және облигацияларды өтеуді Эмитент қолма қол емес тәртіпте жүргізеді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды.

 

Еліміздің ертеңін ойласақ, экономикамыздың тәуелсіз даму жолдарын қарастырғанымыз жөн. Экономиканы дұрыс дамыта білу  үшін ол туралы біртұтас идеология керек. Біртұтас идеология дегеніміз- өз мемлекетінің өндірісін өркендету, өз елінің  өнеркәсіп тауарларын дүние жүзілік жоғары сапалық деңгейде шығара отырып, өзге елдің тауарын алғаннан гөрі халықтың өзі шығарған тауарын алдымен өзінің алуы. Еліміздің экономикасын қалайша ілгері бастырудың жолдарын әрбір азамат өзінің бала кезінен-ақ санасына сіңіріп өсуге тиіс.

Қай елдің экономикасы  болмасын, оның аса маңызды саласы- құнды қағаздан айналып өте алмайды. Құнды қағаздар шығарудан түскен қаржы арқылы өндіріс дамиды,одан халық та пайда көреді.

Құнды қағаздан дұрыс  пайда көру үшін халық алдымен  оның не екенін, одан қалайша пайда табуға болатынын білуге тиіс. Біз осы алдымызға осындай мақсат қоя отырып, қалың қауымға құндықағаз туралы қарапайым түсінік беруге талпыныс жасадық.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қолданылған әдебиеттер:

 

1.Секьюритилендіру туралы  ҚР-сының 2006 жылғы 20 ақпанындағы  №126 Заңы

2.ҚР-сыЖоғарғыКеңесінің  жаршысы,1995-№5.

3.ҚР Президенті мен  ҚР Үкіметінің Актілер жинағы,1995,№35

4. ҚР Президенті мен ҚР Үкіметінің Актілер жинағы,1996,№34

5 ҚР Президенті мен ҚР Үкіметінің Актілер жинағы,1996,№22

6.ҚР-ның заңы:Алматы,Жеті  жарғы,1997

7.Статистикалық бюллетень  ҚҰБ,2002,№5.

8.Кеулімжаев,Әжібаева,Құдайбергенов «БЕ принциптары»

9.Назарова «БЕ принциптары»

10.Міржақыпова «БЕ принциптары»

11.Көшенова Б.Т. «Ақша.Несие.Банк»

12.Көшенова Б.Т. «Бағалы қағаздар»

13.Қаржы-Қаражат,2005,№6

14.Бухгалтерлік бюллетені,2002-2003

15.Егемен Қазақстан,2005,№11

16. http://www.inform.kz/newsite/showarticle.php?lang=kaz&id