Кәсіпорын туралы жалпы мәлімет

 

Бағаны қалыптастырған кезде тұтынушылардың орташа табыстары арқылы айқындалатын  сатып алу қабілеттіліктері ескерілді.

Бағаны қалыптастыру нарықтық бағалар мен  өнімнің өзіндік құнына негізделген.

 

3-кесте – Өнімнің жоспарланған бағасы

Сүт	тг./литр ҚҚС-сыз	80
Сиыр еті	тг./кг. ҚҚС-сыз	817

 

Сүтке баға  сатып алу бағасы (ыдыстағы сүттің нарықтық бағасы - 125 тг./литр)сатып алу бағасына байланысты есептелді. .

Сиыр етінің бағасы нарықтық баға ескеріле отырып жасалды ("Казагромаркетинг" АҚ сайты).

Сату бағдарламасын есептеген кезде инфляция назарға алынған жоқ, инфляцияға бпайланысты бағаның көтерілуі кәсіпорынның сату бағасымен қатарлас жүретін болады..

 

 

4. Маркетингтік жоспар

 

Әлемдік ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің 40 %  мал шаруашылығының үлесіне тиеді,  әлем бойынша бұл салада миллиард адам жұмыс істейді. Мал шаруашылығы – ауыл шаруашылығының  барынша  серпінді салаларының бірі болып табылады. Соңғы он жыл ішінде  сала тез дамыды және  халықтың ұлғаюынан,  әл-ауқатының артуы мен  урбанизация есебінен мал шаруашылығы өнімдеріне деген сұраныс белсенді түрде өсетін болады.

Республикада шамамен 6,2 млн. ірі қара мал басы бар.

2011 жылғы 1 қаңтардағы  жағдай бойынша жалпы республика  бойынша мал басы ұлғайды:

- ірі қара мал –1,1%-ға 6 160,4мың басқа дейін;

- оның ішінде сиыр –2,3%-ға2 778,8мың басқа дейін;

- құс – 1,1%-ға 33 036,3мың басқа дейін.

 

4-кесте –2015 жылғы 1 қаңтарға ҚР  мал шаруашылығының негізгі даму көрсеткіштері (барлық санаттағы шаруашылықтарда)

	2015жыл	2014жыл	2015жылы 2014 жылға қарағанда
			±	%
Мал шаруашылығы өнімдері өндірісі
сойылатын тірі салмақтағы мал мен құсты сату, мың т	1 646,0	1 598,2	47,8	103,0
сиыр сүті, мың т	5 341,2	5 269,0	72,2	101,4
тауық жұмыртқасы, млн. дана	3 700,9	3 286,4	414,5	112,6
Мал мен құс саны, мың бас
ірі қара мал	6 160,4	6 095,2	65,2	101,1
оның ішінде сиыр	2 778,8	2 717,2	61,6	102,3
қой	15 167,4	14 660,8	506,6	103,5
ешкі	2 672,9	2 708,9	-36	98,7
шошқа	1356,1	1 326,2	29,9	102,3
құс	33 036,3	32 686,4	349,9	101,1

 

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-сурет – Батыс Қазақстан облысындағы ІҚМ басы, жылдың соңына, мың бас

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

4-суретте  көрсетілгеніндей, БҚО ірі қара маол басы жылдан жылға ұлғаюда.

 

2-сурет – Жалпы ІҚМ басы саныдағы  Батыс Қазақстан облысының үлесі

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

 

Жалпы республика бойынша  ІҚМ басының санындағы БҚО үлесі 5,8% құрайды.

Асыл тұқымды құрылымдарда бір сиырдан сауылатын  сүт  республика бойынша 2,5 мың кг қарағанда  жылына 4,5 – 5,5 мыңкг шегінде болуда.

Алатау тұқымында саны 2262 бас, асыл тұқымды табындардағы сауылымы  5,0 мың кг және одан жоғары, селекциялық ядросы бойынша сүті  (n=200) 7,0-ден 11 тыс. кг дейінгі «Ақ-Ырыс»  сүтті мал түрі  алынды.

 

5-кесте –Сиырдың қажет етілетін түрі санының серпіні, бас

Түрі	2009 жыл	2010 жыл	2009 ж. қарағанда 2010 ж.  %
Қоңыр «Ақ-Ырыс»	1 722	2 262	28,3
Қызыл-ала «Ертіс»	2 434	2 729	12,1
Қара-ала «Сайрам»	804	1 082	34,5
Түрлер бойынша барлығы	4 960	6 073	22,4 (орташа)

 

Ақпарат көзі: Мал шаруашылығындағы ірі көлемді селекцияның ақпараттық-талдамалық жүйесі

Симментал тұқымында табын бойынша жылына 4,4 мың кг сүт сауылатын малдың қызыл-ала сүтті «Ертіс» (2009 ж.)  түрі алынды. Сиырдың қажет етілетін түрі (n=2 729) 4951 кг  сүт береді, селекциялық ядросында (n=130)  5 888-ден 8 000 кг дейін.

Қара-ала тұқымында табын бойынша жылына 4812 кг сүт сауылатын, қажет етілетін түрі бойынша  (n=1082) - 5005 кг және селекциялық ядросында сауылымында  6 800-ден7 100 кг дейінгі қара-ала  «Сайрам» малы түрін алу аяқталды.

 

3-сурет –Сауылатын табында,  типті малда және базалық шаруашылықтардағы селекциялық  ядрода  1 сырдан орташа сауылатын сүт

Республика бойынша базалық шаруашылықтарда жаңа типтер селекциялық топ

Ақ-Ырыс, Ертіс              Сайрам

 

Ақпарат көз: Мал шаруашылығындағы ірі көлемді селекцияның ақпараттық-талдамалық жүйесі

 

Қазақстандағы  сүт және сүт өнімдері нарығының сыйымдылығы жылына47 млрд. теңге сомасында 175 мың т. өнімді құрайды.. Бұл ретте жалпы массадағы импорттың көлемі өнімнің түріне байланысты  401%-дан 80%-ға дейінгіні иеленеді. .

Негізінен, Қазақстан қазір өзін сүтпен жақсы қамтамасыз етуде. Бірақ сиырлар өнімділігінің төмендігі мен фермалар тауарлылығының ұсақтығынан өнімділігі аз болуда және тиісінше сүт өнімдерін жеткізушілер бағаны көтеру арқылы орнын толтырғысы келетін  табыс тііпті аз. Қорытындысында, олардың өнімдері халқының табысы мен зейнетақысы жоғары дамыған елдердеге қарағада бірден қымбаттап шыға келеді. Мәселенің мәні осында жатыр.  Оның үстіне нарықтың ашық болуы елімізге бәсекелі өнімдерді әкелуде, бұл отандық өндірушіні тұралатып кетеді.

Жалпы республика халқы тұтынудың ұлттық нормалары бойынша сүт және сүт өнімдерімен толық қамтамасыз етілген. 2014 жылы әрбір қазақстандық  орташа шамамен 300 кг сүт және сүт өнімдерін тұтынды (ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі Қайта өңдеу өнеркәсібі және  аграрлық азық-түлік нарықтары департаментінің деректері).

2014 жылы ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілер зауыттарға 1,4 млн. тоннадан астам   сүтті қпайта өңдеуге тапсырды. Өндірістің жалпы көлеміне  қайта өңдеу үлесі 2010 жылы  30,4% құрады, бұл 2013 жылғы деңгейден 3,3% жоғары. Бұл ретте сүт өнімдерін өндіру көлемі ақшадай алғанда 2014 жылы 2013 жылмен салыстырғанда  23% ұлғайды. Ол 113,9 млрд. теңгені немесе  шамамен 780 млн. долларды құрады.

Бүгінде 200 кәсіпорында сүт өнімдерін шығару жүзеге асырылады,қуаттылықты 71% пайдаланған кезде жылпы қуаттылығы жылына 2 млн. тоннадан астам сүт қайта өңделеді.  Ақшадай алғанда сүт өнеркәсібінің үлесіне өндірілетін тамақ өнімдерінің жалпы көлемінің шамамен 17% келеді (Ауыл шаруашылығы министрлігі департаментінің деректері бойынша).

Сонымен бірге  былтыр Қазақстан 355 млн. АҚШ доллары сомасының сүт өнімдерін импортқа шығарды. Бұл Ауыл шаруашылығы министрлігі департаментінің деректері бойынша  республикаға келетін тамақ өнімдері импортының жалпы көлемінің 15%. Ауыл шаруашылығы министрлігі департаментінің деректері бойыншажақын шетелдерге сүт өнімдерінің барлық түрлерін жеткізудің өскені байқалады – атап айтқанда, Ресейге, Тәжікстанға, Өзбекстанға. Мысалы, 2014 жылы  2013 жылмен салыстырғанда  қышқыл сүт өнімдерінің экспорты 29% ұлғайды. Бірақ бұл өнімдер  сыртқы сауда айналымына аса әсер ете алмайды.

Отандық сүт өнімдері сапасы мен бағасы бойынша  тіпті ішкі нарықтың өзінде  Кеден  одағы елдері тарапынан қысымға ұшырауда (ҚР Ауыл шаруашылығы министрі Ақылбек Күрішбаевтың айтуы бойынша).

Сүт саласы республиканың агроөнеркәсіп кешенінің жетекші саласы болды және болып қала береді,  Қазақстанда өндірілетін тамақ өнімдерінің шамамен 20%астамы оның үлесіне тиеді. Бұдан басқа,  бүгінде 43 әлеуметтік маңызды өнім түрінен тұратын Қазақстанның азық–түлік қоржынының 11% астамын сүт өнімдері құрайды. Республикада  жан басына шаққанда  сүт өнімдерін тұтынуы жыл сайын ұлғаюда, бізде  және жалпы әлемде оған деген сұраныс артуда.

 

6-кесте –ҚР 2013-2014 жж. мал шаруашылығы өнімдері шикізатын қайта өңдеу өндірісі және импорты, тонна

Өнімнің атауы	Өндіру			Импорт			Ішкі тұтынудағы мипорттың үлесі.  %
	2013	2014	%	2013	2014	%	2013	2014
Шұжық тағамдары	33 550	34 353	102,4	20 951,4	12 406,2	59,2	38,4	26,5
Ет және ет өсімдік консервілері	4 511	7 467	165,5	3 329,6	1 699	51	42,9	19,3
Өңделген сұйық сүт және кілегей	193 438	241 693	124,9	38 819,7	35 259,3	90,8	16,7	12,7
Құрғақ сүт	2 769	2 294	82,8	10 028,6	11 434,7	114	89,1	83,3
Сары май	13 048	10 514	80,6	8 825,5	4 578,9	51,9	40,4	30,4
Сыр және ірімшік	11 446	12 536	109,5	20 201,3	17 533,2	86,8	66,5	59,5
Сүт және қоюлатылған кілегей	7 978	7 590	95,1	36 132,8	18 645,9	51,6	82,9	72
Қышқыл сүт өнімдері	80 432	93 236	115,9	29 346,8	21 503,2	73,3	26,8	18,8
Балмұздақ	11 522	13 238	114,9	10 111,3	8 013,2	79,2	47,3	38

Ақпарат көзі: ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі

Кестедегі деректер бойынша елде  114 % құрғақ сүт, 73,3 % қышқыл сүт өнімі, 51,9 % шетелде шығарылған май тұтынылады..

БатысҚазақстан облысындағы сүт өндірісінің  серпіні 3-суретте берілген

 

4-сурет –Батыс Қазақстан облысындағы  сүттің барлық түрінің өндірісі, мың тонна

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

 

Суретте көрсетілгеніндей,  БҚО сүт өндіру  ұлғаюда. Егер, 2005 жылы  512,9 мың тоннасүт өндірілсе, 2014 жылы өндірілген сүттің көлемі 14,4% ұлғайды және 587,0 мың тоннаны құрады.

 

5-сурет – Өндірілген сүттің жалпы көлеміндегі Батыс Қазақстан облысының үлесі (2014 ж.), %

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

2014 жылғы деректер бойынша республикада өндірілген сүттің жалпы көлеміндегі СҚО үлесі  10,9% құрайды.

 

 Негізгі және әлеуетті бәсекелестер

Батыс Қазақстан облысында сүтті қайта өңдеу кәсіпорындары өндірістік қуаттардың көлемі бойынша  мынадай топтарға бөлінген

6-сурет –Батыс Қазақстан облысында  сүтті қайта өңдеу ңәсіпорындарын саралау

Зерттелген өңір бойынша ауылдық елді мекендерде сүтті тереңдетіп қайта өңдеу объектілері жоқ..

Нарықты дамытудың болжамды бағасы, күтілетін өзгерістер

Республикада мал шаруашылығы экономиканың аграрлық секторының негізгі салаларының бірі болып табылады. Құнарлы жайылымдық жерлер мен  қолайлы табиғи-климаттық жағдайлар саланы дамытуға жақсы негіз жасауда. Мал шаруашылығы саласында мемлекеттік саясатты іске асыру  мал мен құс санының,  мал шаруашылығы өнімдері өндірісінің тұрақты өсуін, мал мен құс өнімділігінің артуын, табынды толықтыруды қамтамасыз етеді.

Мал шаруашылығы саласындағы оң істерге мал шаруашылығында жүргізілетін асыл тұқымды селекциялық жұмыс  белгілі түрде әсер етеді. Мал шаруашылығындағы асыл тұқымды базаасыл тұқымды шаруашылықтар санының тұрақты өсуімен  сипатталады,  жыл сайын олардың саны 40-50 бірлікке ұлғайды. Алайда,  жалпы мал басындағы асыл тұқымды малдың таза салмағы әлі де төмен күйінде қалуда.

Агроөнеркәсіп секторын дамыту бойынша жалпы қаржыландыру көлемі шамамен4 млрд. АҚШ долларын құрайды. ҚР 2015-2020 жылдарға арналған агроөнеркәсіп секторын дамыту бағдарламасының  орындалуына байланысты:

• ауылшаруашылық құрылымдарында мал шаруашылығы өнімдері өндірісінің көлемін ұлғайту және ішкі нарықтың сапалы ауыл шаруашылығы өнімдеріне деген  қажеттілігін қанағаттандыру;
• өндірісті жақсарту және  оны өнеркәсіптік негізге көшіру есебінен мал шаруашылығы өнімдерінің жекелеген түрлері бойынша экспорт әлеуетін құруҚР АШМ мақсаттары болып табылады.