«Тұран Әлем» банкі АҚ ресурстарын басқарудың мәселелері мен оларды шешудегі қажетті шаралар

ерекшелігі - кез келген жақын жерде орналасқан есеп айырысу-кассалық бөлімшесінде (нақты бір ЕКБ-де ғана емес) депозитт ашуға да, жабуға да болады.

Клиенттерге ұсынылған ссуда бойынша сыйақы 2006 жылда банк табыстарының негізгі бабы болып табылады. Есеп беру жылында банктің осы қызметінен түскен табыстардың сомасы 2005 жылмен салыстырғанда 49,4 %-ке ұлғайды. Процетті алумен байланысты емес табыстар банктің бүкіл табыстарының 14%-н құрады. 2006 жылы банк табыстарының жалпы көлемінде 18%-ті құрай отырып, комиссиондық табыстар 37,9%-ке өсті және де бұл клиенттік базаның өсу динамикасын көрсетіп тұр.

 Банк шығындарының  жалпы көлеміндегі үлкен үлесті (37%) процентік шығындар иеленіп  отыр. Бұл шығындар несиелік мекемелердің  және клиенттердің банк міндеттемелеріндегі қаражаттар үлесінің ұлғаюымен себепші болып отыр. Проценттік табыстардың проценттік шығындардан 1,9 млрд. теңгеге дейін ұлғаюы банктің жемісті жұмысын растап отыр.Сыйақыны алумен байланысты таза табыстың пайдаға ықпалы өте зор. Сыйақыны алумен байланысты таза табыстың көлемі 2005 жылмен салыстырғанда 57,6% -ке өсті. Банктің проценттік емес табыстарының құрамында үлесі жоғары көрсеткіштер: қызмет көрсеткені үшін төлем, төлемдерді аудару, комиссиондық жинақтар және қаржы операциялардан табыс. Бұл операциялардың құрамына бағалы қағаздарды, асыл металдарды және шетел валютасын сатып алу-сату бойынша табыстар кіреді.

Банктің клиенттермен өзара қатынастарының келешекте дамуы барлық клиент сегментін мұқият зерттеуін талап етеді. Осы мақсатта банк мамандары қаржы нарығының тұтынушылық талғамдарын және даму тенденцияларын күрделі зерттеуін жүргізу шараларын қолданады. Осы зерттеулердің нәтижелері банктің ұзақмерзімді клиенттік саясатының негізін құрамақ. Оның ішіндегі маңызды принциптерінің бірі «банк-клиентке» қатысты  серіктестік  жағдайларын  және  өзара  тиімділікті  құру болып табылады. Бұндай қатынастарды құрудың инструменттеріне тарифтік саясатты жетілдіру және де сатуды ынталандыру және қолдау бағдарламаларын құру және іске асыру кіретін болады; осы шаралардың кешені банктің клиенттік менеджерлерінің құрамын күшейтуге, олардың білімдерін және мотивация деңгейін жоғарлатуға бағытталған.2007 жылғы 01 сәуірдегі жағдай бойынша Тұран Әлем банкінің активтері жыл басынан бері 18,5 пайызға өсіп, 19,4 млрд. долларды құрады, нәтижесінде активтер бойынша ТӘБ-нің нарықтағы үлесі 24,6 пайызды құрады. Негізгі көрсеткіштер 2007 жылдың 1-тоқсанының соңында активтердегі үлесі 66,5 пайызды құраған банктің несиелік портфелінің өсуімен байланысты. 1- тоқсанның соңында шағын, орта бизнес және бөлшек саудаға берілген несиелер барлық несие портфелінің шамамен 40 пайызын құрады.

Қызмет көрсетудің артықшылықтары:

1. Қаржыландыру құнының төмендігі. Банк кешенді несиелендірудің әртүрлі схемаларын пайдалана отырып, клиенттердің пайыздық шығындарын тиімді жасауға ықпал етеді.
2. Пайыздық мөлшерлемелерді төмендету мүмкіндігі. Несие операциялары бойынша мөлшерлемелер рынок жағдайындағы өзгерістерге сәйкес белгіленеді және түзетіледі, сондай-ақ банк пен клиенттер арасындағы ынтымақтастықтың берік орнауына қарай төмендетілуі мүмкін.
3. Несиелендіру мерзімін ұзарту мүмкіндігі. Несие желілері аясында жобаларды қаржыландыру тек төмен пайыздық мөлшерлемелерді қолдануға ғана емес, сондай-ақ несиелендіру мерзімін 3 жылдан 5 жылға дейін ұзартуға мүмкіндік береді. Несие алуға берілген өтініштер жедел түрде қаралады. Банк қызмет көрсету сапасын жақсарту үшін бар күшін салады, осының нәтижесінде жобаны сараптау жұмыстары тез арада жүзеге асырылады.
4. Несие алуға берілген өтініштер жедел түрде қаралады. Банк қызмет көрсету сапасын жақсарту үшін бар күшін салады, осының нәтижесінде жобаны сараптау жұмыстары тез арада жүзеге асырылады.
5. Аймақтарды қаржыландыру. Біздің банкіміздің қызметтерін Республиканың барлық облыс орталықтарында пайдалануға болады. Банктің бүкіл Қазақстан бойынша тармақталған аймақтық филиалдары мен есеп айырысу-кассалық бөлімдері (ЕКБ), сондай-ақ шет елдерде де бірқатар өкілдіктері бар.

2007 жылғы 01 сәуірде таза  пайда 103 млн. долларды құрады, бұл  өткен жылдың осы мерзіміндегі  көрсеткіштен 1,9 есеге өскенін көрсетеді және пайданың 65 пайызынан тұрады, сыйақы мен комиссия бойынша – 15%, сондай-ақ қазынашылықтың саудалық мәмілесі бойынша -20%-ды құрайды. ROAA 2,17%б, ROE 24% және сost to income 27,6%-ды құрайды.

1-тоқсанда депозиттер  көлемі 23,1%-ға өсті. Депозиттер қорландыруды 26,4 пайыз активтермен қамтамасыз етті. 2007 жылдың 1 тоқсанының соңында міндеттемедегі жеке тұлғалар депозиттерінің үлесі 21,1 %-ды , заңды тұлғалар депозиттерінің үлесі 15,5 %-ды құрады. Осылайша ТӘБ депозиттік қорының өсу қарқыны ЕДБ депозиттік қорының өсу қарқынынан 3 пайызға асып түсті.

Халықаралық нарықтардан капитал тарту әлі де болса банк қорының өсуінің негізгі көзі болып табылады. Банк жыл басында жария етілген халықаралық нарықтардан қаржы тарту жоспарын әрі қарай жалғастырады. Аталған жоспарға сәйкес банк жалпы сомасы 2 млрд. долларды құрайтын еурооблигациялар шығару және синдикатталған несиелер арқылы ашық түрде  қаржы   тартпақ   ниетте. 

 

 

 

 

 

2.2 «Тұран Әлем» банкі АҚ-ның активтеріне, пассивтеріне және өтімділігіне талдау.

 

Банк активтерінің талдауы келесі коэффициенттер негізінде жүргізіледі:

Кірістіруші активтердің үлес салмағы келсі формуламен анықталады:

 

К1=кірісті активтер/активтер                    (6)

 

Кірісті активтерге мыналар жатады:

- құнды қағаздар;

- клиенттерге басқа да талаптар;

- капиталға инвестициялар;

- займдар және қаржылық зал;

- басқа да активтер.

Кіріс құрушы активтердің банк активтері құрамындағы үлес салмағы 90 пайыздан асады, бұл нормативті шамааға сәйкес келмейді (12кесте).

К1 көрсеткіші К2 көрсеткішімен өзара байланыста қарастырылады және  келесі формуламен есептеледі:

 

К2=кірісті активтер/ақылы тартылған қаражаттар                (7)

 

Ақылы тартылған қаражаттарға мыналар жатады:

• банктердің салымдары мен корреспонденттік шоттары;
• банктер алдындағы берешек;
• шығарылған қарыздық құнды қағаздар;
• клиенттердің банк шоттары;
• басқа да тартылған қаражаттар.

Бұл коэффициент 2 жыл барысында 2008 жылғы 109 пайыздан 2009 жылғы 113 пайызға дейін өскен. Бұл банктің барлық ақылы тартылған қаражаттарын жабу үшінкірістік активтерінің көлемін ұлғайтуға тырысқанын көрсетеді (12кесте).

К3 коэффициенті банктің агрессивті немесе сақ несие саясатын анықтайды, ол келесі формуламен есептеледі:

 

К3=ссудалар/міндеттемелер                                 (8)

 

К3 коэффициентінің тұрақты көрсеткішінің банктің агрессивті саясат жүргізетінін куәландырады (көрсеткіш 2008 жылы 0,745-тен 2009 жылы 0,785-ке дейін өскен), яғни банк өз пайдасын берілген несиелер есебінен ұлғайтуға тырысатынын көрсетеді. Бірақ бұл коэффициенттің ары қарай өсуінің жағдайында банкке сақтық таныту керек, өйткені бұл ақталмаған қауіптіқызметке әкелуі мүмкін (12кесте).

Келесі коэффициент банктің агрессивті немесе сақ несие саясатын жүргізу мүмкіндігін анықтайды және ол келесі формуламен анықталады:

К4=банк қарыздары/банк ссудалары                         (9)

 

К4 көрсеткіші банк кредитор екендігін және сәйкесінше агрессивті несие саясатын жүргізе алатынын растайды (12кесте).

Банктің жүргізіп тоырған саясатының тәуекелдігі келесі формуламен есептеледі:

 

К5=ссудалар/капитал                                                (10)

 

К5 коэффициентінің мәнін К3 және К4 шамаларымен салыстыру арқылы банктің жеткіліктігі  агрессивті несие саясатын жүргізіп отырғанын көруге болады (1кесте).

12 кесте  Банк активтерін талдау

 

Көрсеткіш	Есептеу	2009 жыл	2008 жыл	норматив
К1	(а8+а7+а16+а18+а13)/А	0,954	0,948	0,75-0,85
К2	(а8+а7+а16+а18+а13)/ (о3+о5+о7+о6+о9)	1,13	1,09	³1,0
К3	А13/0	0,785	0,745	>0,7(агрессивті саясат) <0,6 (сақ саясат)
К4	(о6+о9)/а13	0,328	0,410	³1,0(қарыз алушы) <=1,0(несиелеуші)
К5	А13/С	8,793	8,542	<=8,0

 

 

2008 жылдың басында банк 2009 жылда өтеу мерзімімен субординирленген облигацияларды, 2009 жылдың желтоқсанында 5 жыл айналым мерзімімен ішкі теңгелік облигацияларды шығарған болатын. Бұл банкке өзінің пассивтерінің құрамында клиенттерді несиелеудің көзі болып табылатын ұзақ мерзімді қаражаттардың үлесін ұлғайтуға мүмкіндік берді.

 

 

6 сурет. Жылдар бойынша активтер өсімінің динамикасы (мың. тг.)

 

Клиенттерге ұсынылған ссуда бойынша сыйақы 2009 жылда банк табыстарының негізгі бабы болып табылады. Есеп беру жылында банктің осы қызметінен түскен табыстардың сомасы 2008 жылмен салыстырғанда 49,4 %-ке ұлғайды. Процетті алумен байланысты емес табыстар банктің бүкіл табыстарының 14%-н құрады. 2009 жылы банк табыстарының жалпы көлемінде 18%-ті құрай отырып, комиссиондық табыстар 37,9%-ке өсті және де бұл клиенттік базаның өсу динамикасын көрсетіп тұр.

Шығарылған есептеулер бойынша  «ТұарнӘлемБанк» АҚ өтімділі болғаны  көрініп тұр,  яғни төлемқабылетті, сәйкесінше  банктің тартылған құралдар   клиенттер алдында ұзақ мерзімді  міндеттерді орындай алады.  Тиімді перспективамен  негізгі өтімділіктің  коэфиценті бойынша банк қызметі сипатталады, бұл экономикасының нақты секторында  несиелендіру бойынша  банкті активизациялау  мүмкіндігі туралы  күәландырады.  Өтімділіктіің  берілген көрсеткіштері  оған халыққа қымет көрсетулерді  және операциялардың түрлерін  кеңейтуге мүмкіндік береді.

Өзіндік  құралдарды талдаған  кезде  статистикада  ғана  емес  динамикада   да   оларды   талдау   керек,   бұл   баланс   қызметті      олардың

қызметінің масштабтарын  кеңейту  сияқты  сипттауға мүмкіндік  береді,  және де   басқа  банктерде  өсу қарқынмен  салыстырып, өзіндік құралдардың  өсу қарқынымен  бағалауға  мүмкіндік  беріледі. Көрсеткіштерді  есептеу өте маңызды, «ТұранӘлемБанк»  АҚ-ның жарғылық  капиталдың  динамикасы туралы берілгендерді  көрсетейік.

 

7 сурет. Жарғылық капиталдың динамикасы

У-жарғылық капиталдың өлшемі (мың теңге)

Х-жылдар (кезеңдер)

 

Берілгендерді  талдау капиталдың жылдан  жылға өсіп  келетінін  көрсетіп тұрады. Осы банкте жарғылық капиталдың  өсу тенденциясы барлық  тұрақты   банктерге   тән.  Банк  сенімділікке   және  тұрақтылыққа  жету  мақсатында  табысты активті операцияларды  көбейту мумкіндігін  алу үшін капиталды көбейтуге  ұмтылады. Сәйкесінше  банк  табысты капиталсалымдар  үшін ресурстық  базаны  кеңейтуге  ұмтылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3. Банктердің ресурстарын жетілдіру жолдары.

 

Бүгінгі күні мемлекеттің мақсаты – жалпы жүйе тұрақтылығын қолдау және сақтау. Бұл мақсаттар үшін Қазақстанда тиісті реттеу мен қадағалау, сондай-ақ депозиттерге кепілдік беру жүйесі бар. Жүйе тұрақтылығына қауіп төнген жағдайларда мемлекет банк секторына жағдайды тұрақтандыруға қажетті тәртіпте және көлемде қаржылық қолдау көрсетеді. Мемлекет банктің борыштары бойынша ешқандай міндеттемелер алмайтыны сияқты банктердің операциялық қызметіне араласпайды. Ағымдағы жағдайда банктер банк депозиторларының мүдделері барынша қорғалатындай етіп активтер мен пассивтерді тиімді басқаруды қамтамасыз етулері тиіс. Бұған қарамастан мемлекет қызметі ел экономикасының одан әрі дамуына ықпал ететін жүйе құраушы банктерге қатысты тұрақтандырушылық бастамаларымен шығады.

Сонымен, алдағы уақытта Қазақстан Республикасында қаржы секторын, оның ішінде банк жүйесін тұрақтандыру үшін мынадай шаралар қабылданды: