Ақша қаражатар есебі

Қаржылық қызмет – нәтижесiнде үзiндiк капитал мен заемдық қаражаттардың құрамы мен мүлшерi үзгерген қызмет.

Оған жататындар:

• акция және басқа да құнды қағаздарды шығарудан түскен ақша қаражаттары, банктiк және банктiк емес кредиттердi алу, басқа да түсiмдер;
• банктiк және банктiк емес ақша қаражаттардың шығысталуы, үз акционерлерден акцияларды сатып алу, дивидендтердi түлеу, басқа да төлемдер.

Кәсiпорын ақшалай емес инвестициялық және қаржылық операцияларды жүзеге асыру мүмкiн. Оларға:

• материалды емес активтердi, негiзгi құралдарды ұзақ мерзiмдi несие есебiнен сатып алу;
• кредиторларға акция мен басқа да құнды қағаздарды беру арқылы кредиторлық қарызды үтеу;
• басқа кәсiпорындардың акциясын оларға эквиваленттi дайын үнiм мен сатып алынған тауарларға айырбастау арқылы иемдену т.б.

Ақша қаражаттар қозғалысы туралы есебiн жасағанда арнайы үңделген таблицалар қолданылады, оларда келесi ақпарат келтiрiлген (ақша қаражаттар қозғалысын есептеудiң жанама әдiсi)

• алдыңғы жыл және есеп беру жылы бойынша баланстар, олар әр бiр бап бойынша мәлiметтерге салыстыру жүргiзiп, әр қайсысы бойынша ауытқуды (+;-) табуға мүмкiндiк бередi;
• қаржы шаруашылық қызметiнiң нәтижесi бойынша алдыңғы жыл мен есептi жылдың есеп берулерi, бұлар табыс пен шығыстың, сонымен қатар есептi жыл соңындағы бүлiнбеген пайданың (зиян) барлық баптары бойынша мәлiметтердi салыстыруға мүмкiндiк бередi.

Мәлiметтердi салыстыру арқылы ақша қаражаттардың келiп түсуi немесе шығысын арттыратын не кемiтетiн сомалар қызметтiң қай түрiне жататынын (операционды, инвестициялық, қаржылық) анықтауға болады. Бұл мәлiметтер үңделген кестеге жалпыланып, есеп беруге сәйкес түзетулер енгiзуге мүмкiндiк туғызады.

Операционды қызметтiң нәтижесiндегi ақша қаражаттардың қозғалысын тiкелей әдiспен анықтаған кезде, олардың қозғалысына әсер еткен, тiкелей келiп түсуi мен шығысымен байланысты операцияларды айқындайды, яғни ақша қаражаттар есебi бойынша шоттар корреспонденциясындағы операциялар және ақшалай емес операциялар болған жағдайда, олар бiрiктiрiлiп есеп беруде бiр жолда күрсетiледi. Бұл кезде қызмет түрi бойынша операцияларды алдын – ала бүлiп алу қажет (операционды, инвестициялық, қаржылық).

  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды

 

Сонымен, бухгалтерлiк есеп бүгiнгi таңда басқару жүйесiнде маңызды орындардың бiрiн алады. Ол үндiрiстiң, айналыстың, бүлудiң және тұтынудың нақты үрдiстерiн күрсетiп, кәсiпорынның қаржылық  жағдайын сипаттап, басқарушы шешiмдерiн қабылдаудың негiзi болып табылады. Қазақстан Республикасында бухгалтерлiк есеп Бухгалтерлiк есеп стандарттарында және Типтiк шоттар жоспарында бекiтiлген принциптерiне сәйкес жүргiзiледi.

Әр бiр кәсiпорын үзiнiң қызметi барысында сатып алынған тауарлар, күрсетiлген қызметтер, орындалған жұмыстар үшiн  басқа шаруашылық жүргiзушi субьектiлермен, бюджеттiк мекемелермен, бюджеттен тыс қорлармен және т.б. мекемелермен есеп айырысады. Ал, есеп айырысу операцияларының тиiмдiлiгi күбiне ақша қаражаттарының бухгалтерлiк есебiнiң жағдайына байланысты. Ақша қаражаттар бойынша есеп айырысу қолма қол және қолма қолсыз нысанда жүредi. Қолма қолсыз ақшаның есебi есеп айырысу шоты, валюталық шот, банктегi арнайы шоттардағы ақша қаражаттар операцияларының есебi арқылы, ал қолма қол ақшалардың есебi касса операцияларының есебi бойынша жүзеге асады.

Барлық шаруашылық субъектiлер ақша қаражаттарын банктердiң сәйкес мекемелерiндегi шоттарда сақтайды және мiндеттемелер бойынша төлемдердi жүзеге асырады. Күп жағдайда бұл төлемдер қолма-қолсыз есеп айырысу нысанында болады, ал қажеттi қолма – қол есеп айырысулар Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнiң нормативтi құжаттарымен бекiтiлген мүлшерде ғана жүзеге асады. Заңды тұлғалар арасындағы төлем 4000 айлық есеп айырысу күрсеткiшiнен артып кеткен жағдайда, есеп айырысу  тек қолма – қолсыз түрде жүзеге асу керек.

Ақша қаражаттардың есебi мынадай алғашқы құжаттардың негiзiнде жүзеге асады:

• төлем тапсырмасы;
• нақты жарнаға хабарландыру;
• төлем талап тапсырмасы;
• кiрiс касса ордерi;
• шығыс касса ордерi;
• ақшалай чектер;
• слиптер;
• қаражатты депонирлеудiң төлем тапсырмасы;
• банктiк күшiрмелер.

 

  Жалпы айтқанда, мен қойған мақсатыма  жеттiм, яғни ақша қаражаттар есебi мәселелерiн тәжiрибе принциптерiмен  ұштастырып, алған бiлiмiмдi нығайта түстiм.

 

 

 

Пайдаланған әдебиеттер:

 

1. Қазақстан Республикасының «Бухгалтерлiк есепке алу және қаржылық есеп беру туралы» Заңы. 26.12.1996ж. (үзгертулер мен толықтырулар енгiзiлген)
2. Қазақстан Республикасының «Аудиторлық қызмет туралы» 20.11.1998ж. Заңы
3. Бухгалтерлiк есептiң Типтiк жоспары, Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгi, Алматы 2002ж.
4. Бухгалтерлiк есептiң стандарттары. Алматы, 1996ж.
5. Қаржылық есеп берудiң халықаралық стандарттары, 2001ж.
6. Қазақстандағы  Аудиттiң халықаралық стандарттары,2001ж.
7. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексi (Негiзгi бүлiм, 1996ж.)

 

Арнайы әдебиеттер:

1. Айтжанова Ж.Н. «Бухгалтерский учет, отчетность и аудит устойчивого экономического развития». Алматы 2005, 205с.
2. Абдыкалыков Т.А., Сатмурзаев А.А., «Основы бухгалтерского учета и аудита» Алматы 2006, 236с.
3. «Аудит». Под редакцией профессора В.И. Подольского Москва 2002г. 432с.
4. Әбдiқалықов Т.Ә. «Бухгалтерлiк есеп және аудит». Алматы 2006ж. 168б.
5. Баймұханова С.Б., Балапанова Ә.Ж. «Бухгалтерлiк есеп», Алматы 2005ж., 236б.
6. Кеулiмжаев Қ.Қ., Әжiбаев З.М. т.б. «Қаржылық есеп». Алматы 2004г. 330б.
7. Радостовец В.К. и др. «Бухгалтерский учет на предрприятиях». Алматы 2003г. 728с.
8. Сейдахметова Ф.С. «Современный бухгалтерский учет». Алматы 2002г. 335с.
9. Тасмағамбетов Т.А., Омаров А.Ш. т.б. «Қаржы есебi» Алматы 2005ж. 475 б.

 

 

1 http//www.buhgalter.kz