Мемлекеттік қызметке кадрларды іріктеудің қазіргі жүйесі мен әдістері

      Мемлекеттік органдардың кадр  қызметі:

      1) мемлекеттік қызметшілердің бос  лауазымдарына орналасуға конкурстар  өткізуді, аттеестациялауды, мемлекеттік  қызметшілердің мемлекеттік қызмет  лауазымдарына орналасқан кезде  сынақтан өтуін қамтамасыз етеді;

      2) мемлекеттік органдардың мемлекеттік  қызметшілердің мемлекеттік қызмет  өткеруіне байланысты шешімдерін  рәсімдейді, мемлекеттік қызметшілердің  жеке істерін жүргізеді, мемлекеттік  қызметшілердің еңбек ету тізімдеріне  қажетті жазбаларды енгізеді;

      3) мемлекеттік қызметшілерге олардың  құқықтық жағдайының мәселелері  жөнінде консультациялар береді, мемлекеттік қызметке байланысты  шектеулердің сақталуын бақылайды;

      4) мемлекеттік қызметшілердің кәсіби  даярлығының деңгейіне талдау  жасайды, мемлекеттік қызметшілерді  қайта даярлау (қайта мамандану) мен біліктілігін арттыруды ұйымдастырады;

      5) нормативтік – құқықтық актілермен  белгіленген өзге де өкілеттіктерді  жүзеге асырады.

      Кадр қызметі – мемлекеттік  органда бөлімнен немесе бір  қызметшіден тұрады, ол өз құзыреті  шегінде мемлекеттік органдарда  мемлекеттік қызметшілердің мемлекеттік  қызмет өткеруіне байланысты  шешімдерін рәсімдейді, қызметшілердің  жеке істерін жүргізеді, мемлекеттік  қызметшілердің еңбек кітапшаларына (қызмет ету тізімдеріне) қажетті  жазбалар енгізеді, мемлекеттік  қызметшілердің заңда белгіленген  шектеулерді қабылдауы туралы  келісімін жазбаша нысанда белгілейді (өзіне қабылдаған шектеулерді  бұзған жағдайда құқықтық салдарлар  туралы хабардар етеді), заңдарда  белгіленген өзге де өкілеттіктерді  жүзеге асырады.

      Кадр қызметінің (персоналдарды  басқару қызметінің) басты мақсаты  – мемлекеттік органдардың барлық  құрылымдық бөлімшелерін қажетті  мөлшерде мемлекеттік қызметшіге  керек жоғары кәсіби еңбекке  дәлелді біліктілікпен, олардың  әкімшілік мемлекеттік қызметке  бекітілуі мен алдағы жан –  жақты дамуын қамтамасыз ету.

      Мемлекеттік органдардағы кадр  қызметінің негізгі функцияларына  келесідей маңызды элементтер  жобаланады:

-  кадр  саясатын қалыптастыру мен мемлекеттік  органдарды қызметшілермен қамтамасыз  етудің жалпы стратегиясын анықтау;

-  Қазақстан  Республикасы мемлекеттік қызметшілердің  ар – намыс кодексінің сақталуын  бақылау;

-  конкурс, аттестация ұйымдастыру, кадрлар  резерві, мемлекеттік қызметшілердің  ауысуы, есеп және ақпараттар  беру бойынша мемлекеттік қызмет  істері жөніндегі уәкілетті органмен  өзара қарым – қатынаста болу;

-  кадр  құрамын сараптай отырып, персоналдар  қажеттілігін жоспарлау;

-  қызметші  персоналдарды іздестіру, қызметке  тарту, конкурстық іріктеу және  бағалау;

-  мемлекеттік  қызметшілердің шектеулерді қабылдауға  келісімін жазбаша түрде белгілеп  бекіту;

-  әкімшілік  мемлекеттік қызметшілердің кадрлар  резервімен жұмыстануы;

-  мемлекеттік  қызметшілердің біліктілігін арттыру  және қайта даярлау;

-  тәртіптік, конкурстық, аттестациялық және  мемлекеттік қызмет өтілін анықтау  комиссияларымен үйлесіммен, бірігіп  жұмыс жасау;

-  еңбек  қатынастарын рәсімдеу және еңбек  кітапшасына қажетті жазбалар  түсіру;

-  жұмыс  орнымен және еңбек шарттарымен  таныстыру;

-  қызметшілердің  кәсіби және әлеуметтік – психологиялық  бейімделуіне ықпал ету;

-  персоналдардың  дамуы;

-  мемлекеттік  қызметшілердің қызмет бабында  көтерілуі мен мансаптық өсуін  басқару;

-  персоналдарды  мемлекеттік қызметтен босату;

-  персоналдарға  жіберілген шығындарды басқару;

-  ұжымдағы  әлеуметтік шиеліністерді айқындау  және оны шешу, мемлекеттік қызметшілер  мен басшы арасындағы қарым  – қатынасты дамыту;

-  еңбекті  қорғау ережелерінің сақталуы  мен қауіпсіз және қолайлы  еңбек жағдайын туғызу бойынша  жұмыстар.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сызба 1Мемлекеттік орган басшысының немесе кадр жұмысы қыметшісінің жобаланған кәсіби – біліктілік қалыбы

1.3 Мемлекеттік қызметтің шетелдік  тәжірибесі

Мемлекеттік сектордың тиімділігін арттыру саласындағы реформалар мақсаттары мен міндеттерінің ауқымдылығымен, және осы процеске тартылған жақтардың санының көптігімен сипатталады. Реформаларды жүргізу мемлекеттік қызметшілердің жаңа ұрпағын қалыптастыруға бағытталған кешенді трансформацияны, қоғамда тереңінен тамырлап кеткен стереотиптерді бұзуды, мемлекеттік қызметтік жағымды имиджін қалыптастыруды, сондай – ақ мемлекет пен азаматтар арасындағы өзара әрекеттестіктің жаңа формаларын насихаттауды көздейді. Мұнда, мемлекеттік секторды басқару саласында «Электронды Үкімет» жүйесін ендіру арқылы жаңа тәсілдер, тетіктер мен қағидаларды ендіруде күшті стимул болып табылатын техникалық прогресстің маңызы да айтарлықтай.

      Бұл реформалардың негізгі міндеті  әділ және тең қолжетімділік  және сапа негізінде халыққа  қызмте ұсыну болып табылады. Оның ішінде, экономикалық тиімділік  пен қызметтерді ұсыну процесін  бірыңғай стандарттарға сай әкімшіліктендіру  мәселелеріне ерекше мән беріледі.

      Халыққа қызмет көрсету орталықтары  мемлекеттік басқарудағы барынша  кең тараған және салыстырмалы  түрде қарапайым инновациялардың  бірі болып табылады. Олар мемлекеттік  қызмет көрсету процесінің өзіне  айтарлықтай жетілдірулер енгізуге  және осы қызметтердің сапасын  халыққа қызмет көрсететін агенттіктер  мен ұйымдардың жұмысын қайта  құрмай – ақ арттыруға, сонымен  қатар қызмет көрсетушіні тұтынушыға  мейлінше жақындатуға мүмкіндік  береді.

      Австралия халыққа көрсетілетін  қызметті жетілдірудегі айтарлықтай  кешенді тәсілдер үлгісі болып  табылады. 1997 ж. «Ынтымақтастықтағы қызметтерді ұсыну жөніндегі агенттіктр туралы» Заңның қабылдауымен «бір терезе» қағидасы бойынша жұмыс істейтін «Centrlink» мемлекеттік мекемесі құрылды. «Centrlink» әлеуметтік қамсыздандыру, еңбекпен қамту және білім Министрліктерінің тиісті бөлімдерінің қосылуымен және қаржы Министрлігінің қолдауымен пайда болды. Қазіргі таңда бұл мекеме 25 федералдық министрліктер пен мемлекеттік агенттіктер атынан және солармен ынтымақтастықта Интернет, тұтынушыларға қызмет көрсетудің телефондандырылған орталықтары мен кәдімгі кеңселер арқылы қызмет көрсетеді.

«Centrlink» еңбек Минстрлігі, көлік Министрлігі, ардагерлер ісі жөніндегі Министрлік, денсаулық сақтау Министрлігі, білім Министрлігі, ауыл шаруашылығы Министрлігі, сыртқы істер Министрлігі, сауда Министрлігі коммуникациялар және ақпараттық технологиялар Министрлігі және т.б. қызметтерін ұсынады.

«Centrlink» агенттігінде 24000 қызметкер жұмыс істейді. Бұл ұйымның қызмет ауқымын көз алдымызға елестету үшін мына мәліметтермен танысайық: жылдық бюджеті 54 млрд. австралия доллары (ол шамамен 37,1 млрд АҚШ долларына тең) және федералдық бюджеттің үштен бірін құрайды; жыл сайын ол 5,1 млн тұтынушының 300 млн. трансакциясын жүзеге асырады; бүкіл мемлекетте 400-ден аса кеңсесі бар.

      Жоғарыда атап, өткендей  «Centrlink» дербес мемлекеттік мекеме. Ол құрамы жеті мүшеден тұратын Басқармамен басқарылады, олар: екі вице-министр, бас атқарушы директор және төрт жеке сектор өкілі. Басқарма төрағасы әлеуметтік қамсыздандыру министріне есеп береді. Заң бойынша басқарма мақсаттарды, басымдықтарды, саясат пне стратегияны белгілейді және аталған ұйымның функцияларын тиімді атқаруды қамтамасыз етеді.«Centrlink» әр клиентті, әрі үкімет тарапынан басқарушы ведомство болып табылатын әлеуметтік қамсыздандыру Министрлігін қосқанда тоғыз министрлікпен ынтымақтастықта жұмыс істейді. «Centrlink» бюджеттен тура қаржыландырылмайды, қызметтерді ұсыну туралы келісімшарттарға сай қаржы алады. Мұндай тәсіл қызметтердің сапасын қамтамасыз етуде оңтайлы мотивация деп есептеледі. Әдетте,  «Centrlink» келісім шартты үш жылға жасасады. Министрліктердің «Centrlink» ұсынатын қызметтердің сапасына қанағатанбайтын болса, онымен келісім шартты бұзуға құқылы.

2 Бөлім Мемлекеттік қызметке кадрларды іріктеудің қазіргі жүйесі мен әдістері

2.1 Мемлекеттік қызметтегі бос лауазымға  орналастыру конкурсын өткізу

Мемлекеттік қызметтегі бос лауазымға орналастыру конкурсын өткізу тәртібі туралы ереже  мемлекеттік қызметтегі бос лауазымға орналастыру конкурсын өткізудің тәртібін белгілейді. Конкурс:

- азаматтардың  мемлекеттік қызметке бірдей  қол жеткізу құқығын қамтамасыз  етеді;

-   мемлекеттік қызмет лауазымдарының  үшіншіден бастап жетіншіге дейінгі  санаттардағы бос лауазымға орналасу  үшін өткізіледі.

Конкурстарды өткізу тәртібі

1. Мемлекеттік  орган бос лауазымға орналасу  конкурсын өз бетінше жариялайды. Лауазымға орналасу конкурсын  жариялау туралы шешімді мемлекеттік  органның басшысы қабылдайды.

2. Конкурс: жарияланған  сәттен бастап бір айдан аспайтын  мерзім ішінде оған қатысуға  өтініш берген азаматтар арасында; құжаттар конкурсы нысанында  өткізіледі.

3. Конкурс қатысушылардың арасында мемлекеттік қызметшілерге қойылатын талаптарға неғұрлым сай келетін адамдарды анықтау үшін өткізіледі.

4. Мемлекеттік  қызметшілер конкурс өткізілетін  сәтте өздерінің қандай лауазым  атқаратындарына қарамастан оған  қатысуға хақылы.

      5. Конкурсты өткізу  күні мен орны, өтінішті беру  тәртібі мен мерзімі туралы  ақпарат бұқаралық ақпарат құралдарына  жарияланады.

      6. Конкурсқа қатысушылар  мынадай талаптарға сай болуға  тиіс:

-   мемлекеттік қызметшілер лауазымдарының  тиісті санаттарына қатысты республика  заңдарында өзгеше көзделмесе, жасы  он сегіз жастан кем болмауға;

- біліктілік  талаптарына сай келетін қажетті  білімі мен кәсіптік даярлығының  деңгейі, сондай – ақ заңдарда  көзделген жағдайларда мамандығы  бойынша жұмыс сатжы болуға  тиіс.

      7. Конкурсқа қатысқысы келетіндер  конкурс өткізіп отырған мемлекеттік  орган басшысының атына мынадай  құжаттарды береді:

-  өтініш;

-  кадрлар  есебі жөніндегі жеке іс парағы;

-  білімі, ғылыми атағы туралы құжаттардың  және ғылыми атақ тағайындау  жөніндегі аттестаттың белгіленген  тәртіппен расталған көшірмелері;

-  өмірбаяны.

      8. Конкурсқа түскен құжаттарды  конкурсты жариялаған мемлекеттік  органның басшысы алдын ала  қарайды. Оның тиісті қорытындысы  жазбаша нысанда конкурстық комиссияға  жіберіледі.

      9. Мемлекеттік органда басшының  шешімі бойынша тұрақты жұмыс  істейтін конкурстық комиссия  құрылады. Конкурстық комиссия туралы  Ережені басшы бекітеді.

10. Конкурстық  комиссия конкурсқа қатысушыларды  білімі туралы, мемлекеттік қызметті  немесе өзге еңбек жолын өткеруі  туралы құжаттардың, сондай –  ақ ұсыныстардың, тест нәтижелері  мен тиісті мемлекеттік органдардың  шешімі бойынша берілетін басқа  құжаттардың негізінде бағалайды.

      11. Конкурсқа қасысушы адамдар  конкурстық комиссияның мәжілісіне  қатыса алады.

      12. Конкурстық комиссияның шешімі  тиісті мемлекеттік лауазымға  ұсынылған азаматпен контракт  жасауға немесе осындай контракт  жасасудан бас тартуға негіз  болып табылады.

      13. Дауыс беруге комиссияның жалпы  құрамының кемінде 2/3 мүшесі қатысса, конкурсты өткізуде конкурстық  комиссияның шешімі заңды болып  табылады. Конкурстық комиссияның  қатысушы мүшелерінің көпшілік  даусын алған кандидат конкурстан  өткен болып саналады.

      Егер екі немесе одан да  көп кандидат қатысқан конкурсты  өткізгенде дауыстар теңдей бөлінсе, конкурстық комиссия төрағасының  даусы шешуші болып табылады.

      Конкурс өткізілмей қалған жағдайдамемлекеттік  органның басшысы бос лауазымға  орналастыру туралы шешімді өз  бетінше қабылдайды.

14. Конкурстық  комиссияның шешімі егер ол  осы ереженің талаптарын сақтай  отырып қабылданған болса, түпкілікті  болып табылады.

      15. Конкурсқа қатысушылардың әрқайсысына  конкурстық нәтижелері туралы  ол аяқталған күннен кейінгі  бір айдың ішінде жазбаша нысанда  хабарланады.

 

2.2 Мемлекеттік қызметшілерді аттестациядан  өткізудің тәртібі мен шарттары

Мемлекеттік органдарда аттестациялау процедурасы әкімшілік мемлекеттік қызметшілердің кәсіби әзірлік деңгейін, азаматтармен жұмыс істей білу қабілеті мен құқықтық мәдениетін анықтау үшін жүргізіледі. Жүкті әйелден басқа барлық мемлекеттік қызметшілер аттестациялауға жатқызылады. Екі қабат әйелдердің заңды демалысынан шыққан мемлекеттік қызметшілерді аттестациялаудан өткен кезде бала күтіміне берілген демалыс уақытымен қоса мемлекеттік қызметке кіргенүш жылы есептеледі, бірақ лауазымды атқару уақыты алты айдан кем болмауы тиіс.

      Аттестациялау кезіндегі негізгі  критерии қызметшінің өзіне жүктелген  міндеттерді орындау қабілеті  болып табылады. Қызметшілер мемлекеттік  қызметке кіргеннен кейінгі әр  үш жыл сайын аттестациялаудан  өтеді, бірақ лауазымды атқару  уақыты алты айдан кем болмауы  қажет. Соныымен қатар, аттестациялау  көрсетілген уақыт толған күннен  алты ай ішінде өткізілуі керек. Мемлекеттік қызметке жаңадан  немесе үзілістен соң кірген  мемлекеттік қызметшілер үш жыл  үзіліссіз мемлекеттік қызметінен  кейін аттестациялаудан өтеді. Мемлекеттік  қызметші бір мемлекеттік органнан  шығып, үш ай уақыт ішінде басқа  мемлекеттік органға кірсе, сол  уақыт ішінде заңды және жеке  тұлғалармен еңбек қатынасында  болмаса, онда ол үзіліссіз мемлекеттік  қызметте болған боп есептеледі.