Тадқиқот натижаларининг амалий ва илмий янгилиги

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

II-БОБ. “ТЕХНОЛОГ“ ОАЖ ФАОЛИЯТИНИ БОШҚАРИШ ЖАРАЁНИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ

2.1.  Корхонанинг  бошқарув структураси ва ишлаб  чиқариш жараёнининг тавсифи

 

Ташкилий  тузилма  деганда  корхона  бошқаруви  функцияларини бажарувчи  турли  хил  бўлим, хизмат  ва  бўлинмалар  таркиби, ўзаро  муносабатлари ва  бир – бирига  бўйсунишини тушуниш лозим. Ташкилий  тузилма бошқарунинг тизим ва  алоҳида фаолият тури  сифатида  бир бутунлигини ифодалайди. У бошқарув  органларининг маълум  бир тартибини ҳокимият  ва  бўйсуниш  алоқаларини  вертикал  ва  горизантал  меҳнат  тақсимотининг  интеграциялашувини этади.⁷

 Бошқарув  тузилмаси   динамик  тарзда  бўлади. У   ишлаб  чиқариш  кучлари   ва  муносабатларининг  ривожланиши   бошқарув  объектларининг  қарама  – қаршиликлари  ва  қонуниятлари  ҳақидаги  билимларимиз  даражасининг   ўсишига боғлиқ  ҳўлда ўзгариб боради. Шундай  экан, бошқарув  тузилмасининг мукаммаллиги  жамият  фаолияти  даражасига  боғлиқ  ҳолда ўзгаради.

Бошқарувнинг  ташкилий  тузилмаси  корхонанинг  ишлаб  чиқариш  тузилмаси  билан  алоқада  ва  кўп  жиҳатдан  унга  боғлиқ  бўлади. Корхона  қанчалик  катта, ишлаб  чиқариш  ва  ундан  фойдаланувчи  меҳнат  қуроллари  ва  технологиялар  қанчалик  мураккаб  бўлса, бошқарувнинг  ишлаб  чиқариш  ва ташкилий  тузилмаси, шунингдек, корхона  бошқарув  аппаратининг  функциялари  шунчалик  мураккаблашади.

 Бошқарувнинг  ташкилий  тузилмаси   деганда  бошқарув  бўғинларини  бирлашивуни,   улар  орасидаги  ўзаро  муносабатларни  ҳамда  улардаги  мақсад  ва  вазифаларнинг  бажарилишини  таъминлаш  тушунилади.

Шу  сабабли, ҳар бир  корхона  бошқаришини тартибга солиш  учун корхона   бошқарув  тузилмасини   тузиш   талаб   этилади.    Бошқа корхоналар       сингари     “Технолог”   ОАЖ  нинг    ҳам   ташкилий структураси    мавжуд.  Корхона бошқаришнинг ташкилий тузилмаси бошқарувнинг асосий негизини ташкил қилади. Чунки ҳар қандай ташкилотнинг тартибли ишлаши, унда мавжуд имтизом, бўғинлар ҳодимларининг  масъуляти,   уларга   ҳамжиҳатлик,  ҳамкорлик  руҳи ва бошқаларининг барчаси бошқаришнинг ташкилий тузилмаларини оқилона  шакллантиришга  боғлиқ.

Кўпчилик    акциядорлик    жамияти    каби    “Технолог”  ОАЖ   нинг ташкилий тузилмасининг  илк бўғини ҳам акциядорлик умумий йиғилиши,   кузатув   кенгаши   ва   тафтиш   комиссиясидан   ташкил    топган.

“Технолог” ОАЖ бошқарув раисининг учта муовини бўлиб, улар ОАЖ   бош муҳандиси яъни биринчи  муовин, иқтисод ва молия бўйича муовин ва тижорат ба умумий масалалар  бўйича муовинлардан иборат.

Биринчи муовинга ОАЖ  бош муҳандиси ўринбосари, стандартлаш, метрология ва сифатни бошқариш бўлими, муҳандислик ишларини     автоматлаштириш    бўйича    конструктор    технологик   бўлими, меҳнат муҳофазаси ва техника ҳавфсизлиги бюроси ва муҳандислик  кузатув  кенгаши  ҳисобот   топширадилар.

Иқтисод ва молия  бўйича раис муовинига башоратлаш ва иқтисодий таҳлил бўлими ҳамда бугалтерия ҳисоби бўлими тегишлидир.  Тижорат       ва    умумий    масалалар    бўйича    бошқарув     раиси муовинига умумий бўлим ва қўриқлаш  хизмати бўлими ҳисоботлидир. Ундан ташқари “Технолог” ОАЖ бошқарувининг ташкилий тузилмасида   биринчи бўлиб,  котибият  ва  ҳуқуқ   бюроси  мавжуд.

“Технолог” ОАЖ  бошқаруви  қуйидагиларни   таъминлайди:

• шўъба корхоналар фаолиятини мувофиқлаштириш;
• ҳуқуқий таъминот;
• молиявий – иқтисодий таъминот;
• ягона маркетинг сиёсатини ишлаб чиқариш ва олиб бориш, бозорларга маҳсулотларни чиқариб сотиш;
• ишлаб чиқариш қуватларини оширишга йўналтирилган инвестицион дастур ишлаб чиқиш, янги технологияларни киритиш, янги маҳсулот турларини ишлаб чиқиш ва инвестицияларни жалб қилиш;
• пармалаш ишлари учун махсус ускуналар таёрлаш, “Узбекнефтигаз” ДАЖ, машинасозлик корхоналари ва қишлоқ хўжалиги учун  махсус   ускуналар  яратиш.

“Технолог” ОАЖ   таркибида тўртта шўъба корхоналар мавжуд бўлиб, булар: “Технолог  стан”, “технолог  метализ”, ”Технолог техпласт”  ва  “Технолог  зенкер” шўъба  корхоналаридир. Уларнинг фаолиятига   ва  бажарадиган  вазифасига  қисқача тўхталиб ўтамиз.⁸

“ Технолог   cтан” шўъба корхонаси фаолияти тури:

• чакана буюртмалар бўйиcа махсус станоклар ва автоматик йўл (линия)лар ишлаб чиқариш;
• пахта толалари учун автоматик  линиялар ишлаб чиқариш;
• мармарга ишлов берувчи ускуналар мажмуасини ишлаб чиқариш;
• Олий Талим тизими ўқув юртлари учун  ёғочни   қайта ишлови ва металл кесувчи ускуналар ишлаб чиқариш;
• “Ўзбекэнерго” ДАЖ учун уҳтиёт қисмлар ишлаб чиқариш,

”Технолог   метализ” шўъба корхонаси фаолияти тури:

• Метални  қайта ишлаш саноати учун махсус технологик станоклар ишлаб чиқариш;
• Республиканинг турли ишлаб чиқариш тармоқлари учун йирик габаритли, ностандарт ускуналар ишлаб чиқариш;
• импорт қилиннган ускуналар учун   махсус кесувчи ускуналар ва  деталлар ишлаб чиқариш;
• чакана буюртмалар  бўйича  махсус  синов қурилмаларини ва асбобларини ишлаб  чиқариш.

 “Технолог  техпласт” шўъба корхонаси  фаолияти тури:  

• пластмассадан  деталлар ишлаб чиқариш, уни қайта ишлаш учун технологик қурилмалар ишлаб чиқариш;
• илмий конструкторлик режасини тузиш ва маҳаллийлаштириш дастурларида қатнашиш;
• “Шўртон” газ-кимё комбинатида ишлаб чиқариладиган  полиэтиленни қайта  ишловчи қурилмаларга хизмат кўрсатиш;
• чет элда ва маҳаллий ишлаб чиқарилган тракторлар ва бошқа қишлоқ хўжалиги техникаларига пластмассали баклар ишлаб чиқариш.

“Технолог   зенкер” шўъба корхонаси фаолияти тури:

• электрик, электротехник ва механик ускуналар намуналарини тайёрлаш ва синаб кўриш;
• “Ўзбекистон темир йўллари” ДАТЙК учун импорт қилинган  ускуналарга техник хизмат  кўрсатиш;

“Технолог” ОАЖ нинг шўъба  корхоналари билан бир  қаторда яна           тўртта масъуляти чекланган жамияти  мавжуд бўлиб, улар қуйидагилар:

“Технолог   дизайнер”  МЧЖ   фаолияти турлари:

• лойиҳа – сметани ҳужжатлаштириш  ишларини бажариш ва бизнес режани ишлаб чиқариш;
• корхоналарни янги қуриш ва капитал таъмирлаш ишларини ишлаб чиқиш;

      “Технолог  инструмент” МЧЖ фаолияти турлари:

• қурилиш ва бошқа металли буюмлар ишлаб чиқариш;
• саноат ускуналари ва ўлчов асбобларини таъмирлаш;
• асбоб-ускуналарни ишлаб чиқариш

      “Технолог ленд” МЧЖ фаолияти турлари:

• техник қурилмаларни тайёрлаш;
• электр   апаратларини ишлаб чиқариш ва ўрнатиш;
• илмий изланиш ва лойиҳа конструкторлик ишларини ўтказишни таъмирлаш.

    “ БCО Падуга” МЧЖ фаолияти турлари:

• болалар ва ўсмирларни соғломлаштириш бўйича даволаш профилактика чора – тадбирларини ўтказиш, ишчилар ва улар оилалари дам олишини ташкил этиш.

      “Технолог”  ОАЖни   бошқарувнинг ташкилий  тузилишига атрофлича  ёндошадиган  бўлсак, корхонанинг ташкилий тузилмаси  чизиқли – функционал кўринишга эгадир. Корхонанинг бошқаруви гарчи, жамият бошқаруви  раиси қўлида бўлсада, у акциядорлар олдида  ҳисобот  беришга  мажбурдир.    

 Бошқарув структураси чизиқли-функционал кўринишга эга бўлиб, асосий бошқарув чизиқли бошқарувдир. Ҳамма бошқарув босқичларида ва мустақил участкаларда бошқариш фаолияти чизиқли раҳбарлар туради. Уларга ишлаб чиқариш хўжалик фаолиятини якка бошчилик тамойилига кўра бошқариш ҳуқуқи берилган бўлиб, у олинган натижаларга тўлиқ жавоб беради. Бошқарувни чизиқли структура шароитида ишлайдиган раҳбарларга малакали ёрдам кўрсатиш учун функционал ва идоравий бўғимлар ташкил этилган. Бу бўғинларнинг вазифаси бошқарув қарорларини тайёрлаш ҳамда раҳбарларга малакали ёрдам беришдан иборат.⁹     

     2.1.1 - чизма

 «Технолог» ОАЖ корпоратив бошқарув механизми тузилиши

 

 

    Манба: “Технолог”  ОАЖ Низоми.

 

Ҳар қандай ташкилий тузилманинг  сифати уни шакиллантиришда қуйидагиларга қанчалик амал қилингани билан аниқланишини ёдда тутмоқ зарурдир:

• системали ёндашув, яъ<span class="dash0410_0431_0437_0430_0446_0020_0441_043f_0438_0441_043a_0430__Char" style=" font-family: 'Times New Roman',