Инвестицияның теориялык

12. ТШИ кабылдаган мемлекет экономккасынын бэсексге кабшеттЁлЁп артады, ТШИ шккЁзат тауарларын ендЁруге багытталган ел экономикасын ын курылысынын диверсифи кациялануы на, баскарудыц каз!ргЁ замангы технологиясы мен эдЁстерш енпзуге, нарыктык институттпр калыптастыру жэне ондзрЁсг! каркынды уЙымдастырудьщ тэжЁрибес!н енпзуге, жергипктЁ мамандардын 6ёлёктёлёк децгейЁн жогарылатыи, сол аркылы жерплЁктЁ экономиканын бэсекеге кабЁлеттЁлЁгш тудыруга жагдай жасайды.

ТШИ агынынык езгеруЁнЁн себебЁ - ендЁрЁс  келемшЁн коп ecyi негЁзЁнде бэсекелЁ курестЁц кушеки болып табылады, Ол кызметше жаксы жагдай жасау максатында бизнестЁ озёнён улттык шекарасынан «шыгарады».

 

жинакгалган ГШИ 7.1 трлн. долл. немесе 20 жыл бурыкгы  уакьггпен салыс гырганда элемдш Ж10 20% жеттЁ. 2000 жылы шетелдЁк фнлиалдардын жалпы енЁмЁ eci.sii [6,2%, ал тауар мен кызмет экспортынын, ociMi 11,4% курады.ТШИ жумылдыру нэтижесшде бупнп кундс реципиент елдер 1980 жылдыц 2% салыстырганда непзп капиталдын жалпы iujxi инвсстицнисынын бестсп бЁр'ш камтамасыз етедп 1990 жылдардын алгашкы жартысында ГШИ жыл сайынгы есу каркыны 20% болса, екшшЁ жартысында 40%, 1998 жылы 45%, ал 1999 жылы 57% курады.

З.ТЁкелей  шетелдЁк инвестнциялар мемлекеттщ экономикасын дамытады. Инвестициялар - елд'щ экономикалык ocyi мен ендЁрЁсЁнЁц жацаруынын непзц олар онеркосшпк ендЁрЁстщ жацаруына, экспорттын есуiне, жана технологиялардын тартылуына жэне жумыс орындарынын кебеюЁне эсер етед1. Инвестиция!! ын баска турлерше Караганда тЁкелей инвестипияньщ манызды артыкшыльтгы ол карыз алушы елдЁц экономикасына карыз жуктемесш бсЁрмейдц узак мерзЁмге салынады, экономиканын пакты б!р саласына багытталады, жергипктЁ ендЁрктщ каркынын ocipin жэне кенеГтп. жана жумыс орындарын ашады.

UNCTAD багамына сэйкес жинахгалган ТШИ багасы кеп малшерде агымдагы багада 1982 жылы 719 млн-нан 1990 жылы 1889 млрд. дей!н жэне 2004 жылы 6,3 трлн. дешн, ягнн 12 есеге кобейд'н Бул жагдай ендЁрЁстЁк технология трансфертшде манызды рол аткарып (трансулттык компаннялрдын курылуына). улттык эконом икага тё келен эсерш тигёздё.

13. ТШИ экономиканын либерализациялануына экеледЁ.

UN1CED мэлЁметгерЁ бойынша 1991-2000 жылдары элемдеп елдер ез зацыамаларына жалпы саны 1185 манызды езгертулер мен толыкгырулар енгЁздЁ. Сонын, Ёшщдеп 1121-i шетел инвесторларына жагдай жасау максатында болтан. Тек 2000-2004 жылдары 70 елде ТШИ жаксы жагдай тугызу упнн улттык инвестициялык жатдайды жаксартудьщ непзп багыттарына тузетулер енпзЁлдЁ, Бул 1991 жылмен салыстырганда (ол кезде 35 ел 80 тузету жасаган) 2 есеге коп, Бул тузетулер инвесторлар уш!н косы мша келЁлдЁктер, жекЁлдЁктер мен стимул дар oepin. капитал дь! енпзудЁ либерализациялау шараларын, шаруашылык, кызметше колайлы шарттарды жасап, экономиканын жекслеген белЁмдерЁ мен салаларына кол жеткЁзудЁ кецейтуге жагдай жасайды.

14. ТШИ кабылдаган мемлекет экономккасынын бэсексге кабшеттЁлЁп артады, ТШИ шккЁзат тауарларын ендЁруге багытталган ел экономикасын ын курылысынын диверсифи кациялануы на, баскарудыц каз!ргЁ замангы технологиясы мен эдЁстерш енпзуге, нарыктык институттпр калыптастыру жэне ондзрЁсг! каркынды уЙымдастырудьщ тэжЁрибес!н енпзуге, жергипктЁ мамандардын 6ёлёктёлёк децгейЁн жогарылатыи, сол аркылы жерплЁктЁ экономиканын бэсекеге кабЁлеттЁлЁгш тудыруга жагдай жасайды.

ТШИ агынынык езгеруЁнЁн себебЁ - ендЁрЁс  келемшЁн коп ecyi негЁзЁнде бэсекелЁ курестЁц кушеки болып табылады, Ол кызметше жаксы жагдай жасау максатында бизнестЁ озёнён улттык шекарасынан «шыгарады».

 

 

 

2 КАЗАХСТАН  РЕСПУБЛИКАСЫНЬЩ ИНВЕСТИЦИЯЛЫК

САЯСАТЫ

15. Казакстан Республикасыныц улттык экономикасыадагы шетслд!к инвестициялар

Кдзакстан Республикасы тэуелаз мемлекет болганынан бастап ел экономикасына шетелдж  инвестициялар тартуга колайлы  жагдайлар жасау да, 1993 жылгы “Шеврон" кориарациясынын келут мен онымен Тец1з орналасымында келкнмге келу озге трансулттык корпорацияларта езшд!к белп болды. Бул кезеннен бастап казак нарыгынын мунай-газ саласына инвесторлардын келу1 бзсталды, элемнш “Эксон мобил”, “Шелл", “Зни", ‘Шеврон Тексако", “Тоталь", “Бритиш петролеум" “Лукойл", “Китайская национальная нефтяная корпорация" сиякты i pi мунай комланиялары вздерЫн инвестицияларын тартабастады.

Бул жылдары енеркэс'ттщ дамуында цнтзаттык  сзйкесс'|зд}кггер бектле бастады. внеркэсш ещцретш жогары жэне тез ес]мд1 капитал  сиымдылыгы курапдардыц жеткпеушпнп  жагдайында онык ем ip суру кабшегплтн колдау кажетшпп шишат салаларынын пайдасына капитал салымдарыныц ары карайты курылымдык езгеруше алы г: келдт Шешуш! елшемде инвестициялык кулдыраудын терещцп 1996 жылы кеишп 1999 жылы 18,5%-ке темендеген ин вести циялык сураиыстын 40% гана каржыландыртан мемлекетпк сектордагы кэсторындардыц томен инвестициялык белсендйлтмен аныкталды.

Мемлекетпк  емес секторлар улеа керюшше жылдан жыл fa кебейдц Дегенмен, экономикалык дагдарысты жену мэселесшде, сонымеп 6ipi e улт экономикасыньщ ipi курылымдык кэсшорындарын каржыландырудъщ тураксыз жагдайын ескере Кдзакстанньщ инвестициялык стратегиясы шетелдш капитал дарды тартудын улкеи ба* ытында да ми баезады.

Экономика курылымынын взгеруц онын курылымдык кайта калыптасу К,ажетт1л1п, кептеген ешпр'югердщ шамадан тыс ужайтылган монополизациям олардыц мобильдшгш, шыгарылуты втм сапасына, oHAipic нэтижелЫп мен онын рентабельдцшше Kepi эсер етуде болды.

Iшк1 инвестициялык ресурстарды б1рден  кыскарту косiпорындарга толык инвестициялык эрекстпен айналысуга мумкждш бермедц Сонымен катар, ондеуш1 секторлардагы и цвести циялардыц денгеш жеткЫшз кутнде калып отырды. Жэне инвестордьш (шетелдж сиякты отандык та) инвеез и циялык максаттары мен экономиканын шынайы кажеппппнш арасында сэйкесшздж байкалды, Кэсторындарда бос каржылык орындардын болуы жагдайыкда олар аралык oHAipic талаптарын шешуге багьпталып отырды. Коммерциялык банктср 6ipкатар себептер бойынша шынайы сектор дыц эл! дс непзп инвесторлары бола ал малы.

Инвестициялык аре кет ндшц жогарылауыкын белллер1 1998 жылдыц аягында керше бастады. 1999 жылдын тортшии ширепнен бастап

 

инвестиция  гарту осЕмшш каркыны ел эколом и  касы осуипн басты факторы ретЕкде  такылды.

Олар ipi коммсрциялык омЕрд1 инвеетициялау нелзшде улттык шаруашылык субъектЕлер'шщ дамыган тауарлык катынастарга бейЕмделу дэрежесш арттыруга, олардьщ енд1р1ст!к кызметш утымды етуге мумкшдж тугьпады.

Жана  каз!рп GH/upicTiK куатгылыктарды куру ушш Казакстанга ен алдымен, т!келей онд1рушЕ капитал импорты кажет, бул шетел инвестиция лары н республикага тарту багдарламаларыи куруды тзлап етедн Бул процесс барысында инвестициялык жобалардыц максатка лайыктылыгын кереететш, белгш 6ip кагидаларды жетекгшлжке алу кажет.

Бул ка ги дал  ар:

16. экономикалык максатка сэйкестшк- ол сол немесе баска элеуметпк- экономикалык мэселелердЕ, инвестиция тапшылыгын* iujKi резервтер мен мумкундпсгерш шектеулЕгш, шетел инвесторлары катысуымен болатын инвестициялык жобалар шарттарыныи тартымдылыгын шешудш гыгыс кажеттшпнщ туындай отырыи ацыкталады:
17. элеуметпк экономикалык тшмдинк- кез келген нысанда шетел иивестицияларын тартудын oipAen-6ip шарты.Бул кагпда: шетел

компания  л ард ын, катысуымен болатын жооалардын жогары табыстылыгы меп пайдалылыгы, карыз бен несие беру шартгарынын  тиЕмдЫп, жаца жумыс орындарын куру мен тургын халкын жумыс бастылыгын арттыруды пайымдайды:

экономикалык-экологиялык  каутпсЕздЕк- егемендЕк каушшдшшн  кагидасы республнканыц табиги байлыхтарын  айкындыцпен пайдалануга , коршаган органы ластауга, елден тыскары капиталды  зансыз шыгаруга, артта калган технологиялар мен техн иканы колдануга, отандык тауар

ендЕрЕшулердЕ нарыктан бэсекелестжке карсы тэсшдсрмен ыгыстырута жол беретЕн жобаларды  жузеге асыруга мумкундЫ бермеуй  тшс. Бул кагиданы колдану улттык ресустарьгн жекелеген турлерЕне (мысалы, жер) шетел капиталыныц еркгн Kipy in шектеу кажет:

18. шетел иивестицияларын тарту барысында озара тшмдЕлЕк кагидасы, Б1рде-бЕр мемлекет, б1рде бЕр кэсшкер оззне пайдасыз болатын серштест1кке юрмейдц республика экономикасын инвестиция л амайды
19. эконом икага шетел инвестиция л ары на басымдылыктык салу

кагидасы, Бул Казахстан да журпзшп жаткан курылымдылык пен

инвестициялык саясатка сэйкес оларды ей мэртебел! объектЕлерге багыттауды бхлд!ред1. Бул кагнданыц ендЕ 6ip жагынын мэш мы над а ел бел г»Л1 бЕр елдердщ^ олардын комлвнияларыкьнц фирмаларыньщ и н вестиция л ары на олардын, экономикалык жагдайын, олемдЕк экономикалык жуйедеп орны, экономиканын накты сфералары мен салаларындагы жетекшЕ жагдайын жэне баска да сипаттамаларын ескере отырыи, басымдылыктар 6epyi тшс

 

Республика  ушЕк манызды катила болып, барынша а¹? коммсрцннлык тэуекел кагидасы табылады, Оны жузеге асырудын, не] i n осы процест! баскарудын толык кукылы органдарын, кэЫпорындарын жеткипкт'| хабардарлылыгын камтамасыз ету болып табыяады

ен сонында. шегел  инвестицияларын тартудын элемдЬс тэж1рибесЕн барынша ескеру кашдасы манызды рел аткарады. Op6ip елдщ озЕне гана тан кептеген epiKiueaiinepi бар экономикалык, технология лык. каржылык, жэне баска да потении ал дардын жекелеген acneioinepimH жеплгсндтнеи немесе калуымен ерекшеленедЕ.

Аталган кагидалар  инвестиция тартуды баскарудын тэжЕрибел1к  riei Ын курайды, Оларды тарту елдщ экономикасын жалпы алганда жэне етоелЕ кезенде реформ ал ау да басты сэт болып табылады, эсЕресе ол халы к шаруашылытын реконструкциялау, курылымын езгерту, жаналандыру максаттарына кызмет етедп

Сонымен катар  едде бул nponecTi баскару барысында онын дамуынын стратегиясын аныктаушы жене тартымды куш: бар 6ip катар глобадды факторларды ескеру кажет. Мун да ен oip'miiii, республиканын куатты потенциалы туралы соз болуы ттс. Ызд1н мемлекет1м!3 мунай, газ, кемЕр мен уран рудаларыныц элемдЕк корын жетекшЕ иеленуинлершщ oipi болып табылады. Осы еалаларды дамыту мен оларды баскарудын тжмдшпн арттыру мемлекеттЕн ерекше назар аударуын талап етедп Республиканын жер койнауынан алынатын минералды шик! заттын потенниалды кундылыгы- 8,7 триллион долларга багаланады. Минералды швдазат кешешндеп реформалауга сэйкес зандар, еондай-ак жер койнауын пайдалану мен жер койлауын коргауды бае кару мен реттеу кагидаларыныц непзЕнде жургЫледй КелесЕ фактор. Кдзакстанда ауыл шаруашылык ешмдерш вндЕрудщ куатты элеуетЕнщ болуы мен оларды ец алдымен, данд1 дакылдарды Орта Азия нарыгыка экспорттау мумкунднстерЕ болып табылады.

УшЕшшден, Качакстан дамуынын узак мерзЕмшдЕ  стратегиясынын басымдыктарьгнын 6ipi к ел in инфракурылымык дамыту болып габылуда. Бул м у пай кубырларын, магистрапды трассалар, темЕр жолдар, тенгз жэие озен терминалдары. оуежайлар курылысы. Баскаша айтканда- бул дамы гад банлзныс торабын куру.

Тертшппден, адам ресустарына капитал салу, Кдзакстаннын тургын халкынын бшм алу децгейЕшц жетЕктЕп оркашан онын интеллекгуалдык элеуетЕшн айрыкша белгЕсЕ болатын, Бул фактор республиканын бэеекелеспкке кабЕлегплЕ] Енш импульсивтЕ непзш корсетедЕ. Кадр ал eye г Ен калыптастыру мен жеке гул таны дамтуга багытталынган инвестиция л ар ен тшмдЕ инвестипиялар болып табылатындыгы бурыннан есегггелiгз келуде.

Инвестициялык кыэметп баскаруда жогарыда келттрЕлген  кагидаларды ти!МД1 жэне саналы колдану, сондай-ак, елдЕн потенциалды мумк'шдЕктерЕн  барышна ескеру, шетелдЕк жэне отандык инвестициялар уапн дс колайлы, тартымды атмосфера жасайды.

Шетел инвестицияларын тартудын тарту  арналары мен нысандары бар.

 

Республика  ушЕк манызды катила болып, барынша  а¹? коммсрцннлык тэуекел кагидасы табылады, Оны жузеге асырудын, не] i n осы процест! баскарудын толык кукылы органдарын, кэЫпорындарын жеткипкт'| хабардарлылыгын камтамасыз ету болып табыяады

ен  сонында. шегел инвестицияларын  тартудын элемдЬс тэж1рибесЕн барынша  ескеру кашдасы манызды рел аткарады. Op6ip елдщ озЕне гана тан кептеген epiKiueaiinepi бар экономикалык, технология лык. каржылык, жэне баска да потении ал дардын жекелеген acneioinepimH жеплгсндтнеи немесе калуымен ерекшеленедЕ.

Аталган кагидалар инвестиция тартуды баскарудын тэжЕрибел1к riei Ын курайды, Оларды тарту елдщ экономикасын жалпы алганда жэне етоелЕ кезенде реформ ал ау да басты сэт болып табылады, эсЕресе ол халы к шаруашылытын реконструкциялау, курылымын езгерту, жаналандыру максаттарына кызмет етедп

Сонымен катар едде бул nponecTi баскару барысында онын дамуынын стратегиясын аныктаушы жене тартымды куш: бар 6ip катар глобадды факторларды ескеру кажет. Мун да ен oip'miiii, республиканын куатты потенциалы туралы соз болуы ттс. Ызд1н мемлекет1м!3 мунай, газ, кемЕр мен уран рудаларыныц элемдЕк корын жетекшЕ иеленуинлершщ oipi болып табылады. Осы еалаларды дамыту мен оларды баскарудын тжмдшпн арттыру мемлекеттЕн ерекше назар аударуын талап етедп Республиканын жер койнауынан алынатын минералды шик! заттын потенниалды кундылыгы- 8,7 триллион долларга багаланады. Минералды швдазат кешешндеп реформалауга сэйкес зандар, еондай-ак жер койнауын пайдалану мен жер койлауын коргауды бае кару мен реттеу кагидаларыныц непзЕнде жургЫледй КелесЕ фактор. Кдзакстанда ауыл шаруашылык ешмдерш вндЕрудщ куатты элеуетЕнщ болуы мен оларды ец алдымен, данд1 дакылдарды Орта Азия нарыгыка экспорттау мумкунднстерЕ болып табылады.

УшЕшшден, Качакстан дамуынын узак мерзЕмшдЕ  стратегиясынын басымдыктарьгнын 6ipi к ел in инфракурылымык дамыту болып габылуда. Бул м у пай кубырларын, магистрапды трассалар, темЕр жолдар, тенгз жэие озен терминалдары. оуежайлар курылысы. Баскаша айтканда- бул дамы гад банлзныс торабын куру.

Тертшппден, адам ресустарына капитал салу, Кдзакстаннын тургын халкынын бшм алу децгейЕшц  жетЕктЕп оркашан онын интеллекгуалдык элеуетЕшн айрыкша белгЕсЕ болатын, Бул фактор республиканын бэеекелеспкке кабЕлегплЕ] Енш импульсивтЕ непзш корсетедЕ. Кадр ал eye г Ен калыптастыру мен жеке гул таны дамтуга багытталынган инвестиция л ар ен тшмдЕ инвестипиялар болып табылатындыгы бурыннан есегггелiгз келуде.

Инвестициялык кыэметп  баскаруда жогарыда келттрЕлген  кагидаларды ти!МД1 жэне саналы колдану, сондай-ак, елдЕн потенциалды мумк'шдЕктерЕн  барышна ескеру, шетелдЕк жэне отандык  инвестициялар уапн дс колайлы, тартымды атмосфера жасайды.