Бастауыш мектептегі оқу-тәрбие процесі

мАЗМҰНЫ                                                                                                                              

 

КІРІСПЕ......................................................................................................................3-4 бет

І тарау. ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ  ТЕОРИЯЛЫҚ  НЕГІЗІ ...................................................................................................................................5-14бет

1.1.Патриоттық тәрбие  ұғымының  мәні және оның  педагогикалық 

      еңбектерде  зерттелу  жағдайы..........................................................................5-9 бет

1.2.Бастауыш  мектеп оқушыларында  Қазақстандық патриотизм  

       сезімін  қалыптастырудың маңызы...............................................................10-12 бет

ІІ тарау.   БАСТАУЫШ   МЕКТЕП   ОҚУШЫЛАРЫНЫҢ   ҚАЗАҚСТАНДЫҚ   

ПАТРИОТИЗМ  СЕЗІМІН ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ ................................ 13-31бет

2.1.Оқу – тәрбие  процесінде  бастауыш мектеп оқушыларының  Қазақстандық патриотизм  сезімін қалыптастырудың  шараларын  жүзеге  асыру жолдары мен құралдары...............................................................................................................13-22бет

2.2. Бастауыш мектеп  оқушыларының Қазақстандық   патриотиз сезімін қалыптастыруда тәжірбиесі ............................................................................... 23-26бет

 

ҚОРЫТЫНДЫ ..................................................................................................... 27-28бет

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ......................................................................29бет

ҚОСЫМША

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

Қазіргі таңда тиянақты  білім беру  жүйесінде  оқушылырмен  тәрбие жұмысын  дамыту  басты  мақсат  болып отыр. Осыған  байланысты  мектептің  алдына қоятың ең басты  мәселелердің  бірі - өркениетті,  прогрешілдік  қасиеті мол, сондай – ақ  ұлтық тілін  жоғалтпаған, өзге елдердегі  замандастарымен  тең  дәрежеде  бәсекелесе  алатын биік, өрелі, терең білімді  ұрпақ тәрбиелеу. Сонымен қатар жеке басының сапасын көтеру.

Тәрбие – қоғамдық үрдіс,  қоғам мен  жеке  тұлғаның арақатынасы  қамтамасыз ететің басты  жүйе. Оның негізгі өлшемі өмірге қажетті  тұлғаның жағымды қасиеттерін дамыту болып табылады. Оқушылардың сапалы тәртібі мен пайымды мінезін қалыптастыру, оған сәйкес сезімін  және сенімін тәрбиелеу тәрбиешінің мақсатқа бағытталған  іс- әрекетіне байланысты.

Тәрбиенің негізгі міндеті  – қоғамның қажетті талаптарын  әрбір баланың борыш, намыс, ождан, қадыр- қасиет сияқты биік адамгершілік  стимулдарына айналдыру.

Патриотизм мәселесі қай заманда болмасын ерекше көңіл  бөлетін тәрбие  мәселелерінің  бірі еді. Қай ұлт педагогтары  болмаса да олар патриотизм мәселелерін  өзінше зерттеу жүргізген. 

Орыс педагогтары Ю.К. Бабанский, Б.Т. Лихачев, В.А. Сластелин,В.П Каширин де патриотизмге  өзінше талдау береді.

Патриоттық тәрбие оның  ішінде қазақстандық патриотизмді мектеп оқушысының бойында қалыптастыру қазан  төңкерісіне дейін  арнайы сала болып  зерттелмегенімен қазақ даласының  ұстаздары  аталған ойшылдарымыз (Әл-Фараби,М.Қашғари, Ж.Баласағұн) бен жыршы- жырауларымыз(Шалкиіз, қазтуған,Тәтіқара,  Ақтамберді)  тағылымдарында халық батырларының (Есет батыр, Исатай батыр, Сырым  батыр ) ерліктерінде, ұлы ағартушымыз (Абай, Шоқан,  Ыбырай) шығармалары мен  еңбектерінде Отанды сүю, елді қорғау,ерлік, елдік  істері жайлы біршама  тұжырымды  пікірлер айтылды. Қазіргі кездері де патриотизм мәселесі терең зерттелуде. Көрнекті ғалымдарымыз, аға ағартушыларымыз, оқытушыларымыз, педагогика ғылымдарының кандидат, доценттеріміз де партиоттық тәрбие мәселелерін зерттеуде. Олар:С.Әбілдина, Г. Белгибаева, С. Темірғалиева,  А. Иманбетов, 

М. Жаздықбаев,О.Б. Шарипова, Р.Шәдібекова,Р. Нұрмұхамедов, Р. Джанабаев, С. Берғалиева,  С. Иманбаева, Н. Мухамединова.

Қазіргі танда әсіресе, көп көңіл бөлінетін  мәсенле  Қазақстандық патриоттық тәрбие беру   жұмысын жандандыру, адамгершілік тәрбиені  күшейту.

Оқыту тәрбиеден бір  елі де бөлінбейтін біртұтас процесс. Сондықтан тәрбиені оқытудан бөліп  алып,  сынып сағатына сыра беруге болмайды.        

  Әл – Фарабидің:«... Адамға  ең бірінші  білім емес, рухани  тәрбие берілуі керек,  тәрбиесіз берілген білім – азаматтың  қас жауы, ол келешекте  оның барлық өміріне  атап әкеледі», - деген сөзі  сабақты  ұйымдастырудағы  басты мақсат – оқушының  жан – дүниесін  түсіну екенің мездейді.

Еліміз  тәуелсіздік  алғаны жас ұрпақ патриоттық сананы  қалыптастыру, ол үшін патриоттық іс- әрекет ұйымдастыру, отбасы, балабақша, мен  мектептердегі  оқу-тәрбие процесіндегі  патриоттық тәрбие  беруді жетілдіру  қажеттілігі  туып отыр. Сондықтан , жас ұрпаққа  патриоттық  тәрбие беруде  бұрынғы тәжірбие  мен бүгінгі  практиканы және  болашақ  жоспарлады  байланыстыру қажет.  Сонда ғана  балалардың  бойында  ұлттық патриотизм  сезімін  қалыптастыруға қорл жетеді. Ұлттық патриотизм  жеке тұлғаның  өз халқына деген  сүйіспеншелігі . Әрине, ол  адамның ерекшелігі, тегі, қоныстанғакн мекені,  тарихи дәстүрі сияқты  категорияларға  байланысты  әртүрлі денгейде  көрініс береді. Соған қарамастан, осы рухани  ерекшеліктерді  білу, оны  қалыптастыру – патриоттық  тәрбиенің негізгі  мақсаты.

Зерттеудің  мақсаты:  Бастауыш сыныптағы патриоттық тәрбие   берудің жолдарын анықтау.   

Зерттеу объектісі: Бастауыш мектептегі оқу-тәрбие процесі.

Зерттеу пәні:  Бастауыш мектеп оқушыларына Қазақстандық патриотизм тәрбиесін беру мәселесі.

Зерттеудің  міндеттері:

          - Патриоттық тәрбие  ұғымының  мәнін ашу және оның  педагогикалық  

                 еңбектерде  зерттелу жағдайын  қарастыру.

- Бастауыш  мектеп оқушыларының Қазақстандық патриотизм  сезімін

     қалыптастыру  жолдарын  көрсету.

Зерттеудің  болжамы:

Егер  сабақтың  мазмұны   және  оқушылардың  жас ерекшелігіне сәйкес

сабақтан тыс жұмыстар жүйесі анықталса, онда бастауыш сынып  оқушыларында Қазақстандыцқ патриотизм  сезімін қалаптастыру тиімді жүзеге асады, өйткені ол  бала бойында өз отанына, туған елі мен жеріне деген сүйіспеншілік қасиеттерді қалыптастыруға  негіз болады.

Зерттеу  әдістері. Философиялық,  педагогикалық әдебиеттерге  талдау жасау,  озат тәжірбиелерді  зерделеу.

Курстық  жұмыс кіріспеден, 2 тараудан, 4 бөлімнен, қорытындыдан, пайдаланған  әдебиеттер тізімінен, қосымшадан тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І. ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ БЕРУДІҢ  ТЕОРИЯЛЫҚ  НЕГІЗІ

 

1.1. Патриоттық тәрбие ұғымының мәні және оның  педагогикалық  әдебиеттерде зерттелу жағдайы.

 

«Отан -  отбасынан  басталады» дейді халық даналығы. Демек, бала тәрбиесі  - Отан мен ел мүддесі. Әрбір бала  - бір ғана  отбасы ғана емес,  күллі қоғамның  келешегі. Бір сәт «Ел боламын  десең,  бесігінді түзе » деген даналық  сөзінің  мәніне үңілсек, бала  тәрбиесіне  болашақ  шағынан – ақ  көңіл бөлу  міндеті  тұрғанын  аңғару қиын емес.

Өсіп келе жатқан  жас  ұрпаққа  шежірене үйретудің  Отанға деген  сүйіспеншілігін  арттыруда  орны  ерекше. Бұрын балаға 7-9 жасында  әкесінен  бастап,  ағайын – туысын,  нағашы жұртын, алыс – жақындарын  таныстыруға, ата – тегін, руын,  ел – жұртын білдіруге ерекше көңіл  бөлінген.  «Жеті атасын білу»  заң болған. Әкесі, атасы балаға тек жеті атасына дейінгі  балаларының атын  жаттатып  қана қоймай, олардың   қандай адам  болғанын,  ел – жұртын үшін  жасаған  ерлігі, өнегелі істері жайыеда әнгіме еткен. Сол арқылы бала ата дәстүрін  жалғастырса екен деген мақсат көздеген.

«Жеті атасын білген ұл жеті жұртқа жөн айтар» деген аталы сөзді арқау етіп, баласына  ата тарихын  жастайынан  жаттатқан. Ел – жұрт тарихын  білу ер азататты елдікке, Отанын сүюге  баулитынын білген. 

Отан сүйгіштік  сезім  өрге  бастайтынын  өз ұлтымыздың  тарихы да талай  дәлелдеп  келеді. Кейде шіркін бір өзіне  бірнеше  мемлекет сыйып кететін  ұлан – байтақ  жерді  ата – бабамыз сан ғасырлар  бойы қанаттыға қақтырмай  тұмсықтыға  шұқтырмай  қалай аман сақтаған деп таңданамыз. Шынында да талай зобалан кезеңдерді  бастан кешірген  қазақ жері «Найзаның ұшымен, біліктің  күшімен »  өз жер көлемін сақтап қалған.

Ғылыми деректерге зер  салатын болсақ, патриотизм  немесе отансүйгіштік  ұғымы ХҮ ғасырдың  басында  француз  халқының  ұлттық батыры Жанна д^, Арк ұлтының тәуелсіздігі үшін  басшылармен  күресіп,

 өз Отанының дербестігін   сақтап қалуды  көздеген ұлы   жеңістің  нәтижесінде  пайда  болды десек, артық  айтпаған  болар едік. Басқа да елдердегі   патриотизм  де француз еліндегідей   сырттан келген жаулап алушыларға, әртүрлі  жаман пиғылдарға қарсы  күрес  тұрғасынан  сипатталады.

Патриотизм  терминің  мағынасын айқындауда  психологиялық, философиялық, педагогикалық тұрғыда  зерттеу барысында  әр кезеңде  туындаған патриотизм  ұғымына  талдау  жүргізейік.  Қазақ елінің ұлы географы, ғалым, жазушы Ш.Ш. Уәлиханов патриотизм  ұғымына мынадай түсініктеме береді: «Менің патриоттық сезімін ірбіт сандығындай»(матрешка сияқты бір сандықтың ішінде бір сандық, оның ішінде тағы бір сандық) мен ең  алдымен өз отбасымды, туған туыстарымды қадірлеймін, одан соң ауыл-аймақ, ел- жұртымды, руластарымды, одан соң халқымды, одан соң Сібір орыстары, Ресей жұртын қадірлеймін»- деген екен. Тағыда да сол сияқты Ұлы  Отан соғысының ардагері, халық батыры Бауыржан Момышұлы  да патриотизм  ұғымына талдау жасады. Оның тұжырымы бойынша «Патриотиз- Отан (мемлекетке) деген сүйіспеншілік және адамның аман-саулығының қоғамдық- мемлекеттік қауіпсіздікке тікелей байланыстылығын сезіну, ал мемлекетті  нығайту дегеніміз жәке адамды күшейту екенін мойындау, патриотизм, мемлекет деген ұғымды, жеке адаммен, яғни оның  өткенімен бүгінгі күнімен және  болашағымен қарым- қатынасты білдіреді». Сол сияқты тағыда философиялық сөздіктерде, педагогикалық энциклопедияларда және қазақ кеңес энциклопедиясында да, патриотизмге анықтама берілген.  Қазақ  кеңес энциклопедиясында мынадай мағынада түсіндіріледі.

Патриотизм- (грек  patriotes- отандас, patris-Отан, туған жер)- Отанға даген сүйіспеншілік, бойындағы  күш- қуатты мен білімін Отан игілігі  мен мүддесіне жұмсау. Туған жерін, ана тіліне елдің әдеп- ғұрпы мен дәстүрін  құрмет тұту сияқты. Патриотизм  элементтері ерте  заманнан бастап-ақ  қалыптаса бастайды. Таптық қоғамда патриотизмнің мазмұны да  таптық,  өйткені әрбір тап Отанға деген ниетін  өз мүддесі тұрғысынан бейнелейді.

Патриотизм- 1918-1920 жж.  Азамат соғысы  интервенция жылдары  және  1941-1945ж. Ұлы Отан соғысы кезінде  айқын көрінеді. Өйткені бұл соғыста  адамдардың   еліне,Отанына, халқына, туған жеріне  деген  сүйіспеншілік  сезімдері  айқын дәлелденген, олар сол  үшін құрбандыққа барған, бұл  нағыз патриоттық сезімдер.

Ал философиялық сөздіктерде  Патриотизм- (грек  сөзінен  patris- Отан)  адамгершілік және саяси принцип, сезім, оның мазмұны- отанға сүйіспеншілік  оған адалдық  оның өткені мен қазіргісіне деген мақтаныш, Отан мүддесін қорғауға  құлшыныс. Патриотизм- адамның мыңдаған жылдар бойы  бекіген ең терең сезімінің бірі, Туған жерге, тілне, салт дәстүріне  адал болып, олардан қол үзбеу түрінде   патриотизмнің тарихи  элементтері  көне заманда-ақ   қалыптаса бастаған.  Ал  педагогикалық энциклопедияда  Патриотизм Отанға, туған жерге,  өзінің  мәдени  ортасына  деген сүйіспеншілік.

Орыс педагогтары Ю.К. Бабанский, Б.Т. Лихачев, В.А Сластелин, В.П.Каширин  де  патриотизмге  өзінше талдау береді.

Бабанский Патриотизмді әдетте Отанға  сүйіспекншілік деп атайтын, нақты  бір әрекет  бейнесінде және  қоғамдық сезімдердің  күрделі жиынтығында  көрініс беретін, балалардың Отан анаға  дегене  көзқарасын сипаттайтын  қоғамдық  адамгершілік принцип. Ал Лихачев «патриотизм  өзінің Отанына, оның мәдениетіне, дәстүріне  деген  шексіз сүйіспеншілік, жеңістеріне деген мақтаныш, өз мемлекетінің экономикалық және саяси қуатын арттыруға бағытталған әлеуметтік  белсенділік, Отанының,  оның бостандығын, тәуелсіздігін аянбай қорғауға даяр болу тән»деп санаған. Және сол сияқты педагогтар В.А Сластелин, В.П.Каширин де «Патриотизм  тұлғаның  бойындағы Отан үшін қызмет  етуге дайын, шын  берілген, Отанға деген сүйіспеншілік қасиет. Патриотизм  өз Отанына және  отандастарына  сүйіспеншілік  және  құрмет мұраты, ал интернационализм  басқа халықтар мен елдерге деген  құрмет пен бірлік  мұраты».

Патриоттық тәрбие оның  ішінде қазақстандық патриотизмді мектеп оқушысының бойында қалыптастыру қазан  төңкерісіне дейін  арнайы сала болып зерттелмегенімен қазақ даласының ұстаздары  аталған ойшылдарымыз (Әл-Фараби,М.Қашғари, Ж.Баласағұн) бен жыршы- жырауларымыз(Шалкиіз, қазтуған,Тәтіқара,  Ақтамберді)  тағылымдарында халық батырларының (Есет батыр, Исатай батыр, Сырым  батыр ) ерліктерінде, ұлы ағартушымыз (Абай, Шоқан,  Ыбырай) шығармалары мен еңбектерінде Отанды сүю, елді қорғау,ерлік, елдік істері жайлы біршама тұжырымды пікірлер айтылды.  Қазақ халқының ерлік дәстүрлері, жауынгер ұл- қыздарының батырлығы, қазақстандық патриотизм идеялары, бірқатар көркем шығармаларда кеңінен мазмұндалған («Б. Момышұлы, Ә.Шәріпов, Қ.Қайсенов, Ә.Нұршайықов,