Қаржылық жоспарлау

Мазмұны

 

                                                                                                                   

Кіріспе Негізгі бөлім	3
І. Қаржылық жоспарлаудың экономикалық-теориялық негіздері 1.1 Қаржылық жоспарлаудың экономикалық мәні мен мазмұны 1.2 Қаржылық жоспарлаудың әдіс-тәсілдері мен принциптері   ІІ. Ұйымдағы қаржылық жоспарлау жүйесін талдау 2.1 «Жеңіс» Санаторийі Еншілес Кәсіпорнының жалпы сипаттамасы 2.2 «Жеңіс» Санаторийі ЕК-ның қаржылық қызметін талдау 2.3 Санаторийдегі өндірістік шығындарды талдау 2.4 Кәсіпорынның мүліктік жағдайын  талдау 2.5 «Жеңіс» санаторийі ЕК-ғы қаржылық  жоспарлау 2.6 Қаржылық жоспарлаудың шетелдік тәжірибесі	5 12     18 19 21 22 24 27
Қорытынды   Қолданылған әдебиеттер тізімі	30   31

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Кіріспе

 

Курстық жұмыс тақырыбының  өзектілігі. Нарықтық қатынастар шарттарында, ол кезде кәсіпорындардың дербестілік пен жауапкершілік принциптері толық мөлшерде іске асырылады, қаржылық жоспарлаудың объективті қажеттілігі туындайды. Қаржылық жоспарлаусыз нарықта сәттілікке қол жеткізу, өндірістік-шаруашылық қызметті кеңейту және ұжымның әлеуметтік дамуы мүмкін емес.

Қаржылық жоспарлау  – бұл кәсіпорынның дамытуын қамтамасыз ету және келешек кезеңде қаржылық қызметтің тиімділігін жоғарылату бойынша шаралар жүйесін өңдеу үрдісі болып табылады.

Қаржылық жоспарлау  кәсіпорынның өндірістік қызметін жоспарлаумен тікелей байланысты. Тәжірибелі барлық қаржылық көрсеткіштер өндіріс көлемі көрсеткіштеріне, өнімнің (тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің) ассортиментіне, өнімнің өзіндік құнына негізделеді.

Әлеуметтік экономикалық болжау жүйесінде  қаржылық жоспарлау белсенді рөл  атқарады. Қаржы жоспарлаудың әзірлеу  кезінде өндірістік тапсырмалардың қауырттылығының дәрежесі тексеріледі, өнім өндіру мен оның сапасын жақсарту бойынша өндірістік қуаттылықтарды неғұрлым толық пайдалану есебінен, шығындарды төмендету және өнімсіз шығасыларды қарастыру резервтері есебінен қаржы ресурстарын көбейтудің мүмкіндіктері анықталады. өндіріске қолда бар материалдық ресурстарды таратуды, айналым қаражаттарының айналымдылығын тездетуді, құрылыстың сметалық құнын төмендетуді, басқару аппаратын ұстау шығындырын қарастыруды және т.б. ескере отырып, сондай-ақ ақшаға деген қажеттілікті азайтудың жолдары қарастырылады. Сөйтіп қаржылық жоспарлау, бір жағынан, қаржыны басқарудың құралы, басқа жағынан қоғамдық өндірістің процесіне ықпал жасаудың белсенді құралы болып табылады.

Курстық жұмыстың мақсаты – ұйымдағы қаржылық жоспарлаудың экономикалық және теориялық тұрғыдан талдау, қаржылық жоспарлаудың түрлері мен принциптерін, әдіс-тәсілдерін қарастыру болып табылады.

Жоғарыда аталған мақсатты іске асыру үшін алдыға келесідей төмендегі  мақсаттар қойылды:

1) Қаржылық жоспарлаудың экономикалық  мәні мен мазмұнын сипаттау;

2)  Қаржылық жоспарлаудың әдіс-тәсілдері мен принциптерін келтіру;

3) Ұйымдағы қаржылық жоспарлау жүйесін талдау;

4) «Жеңіс» Санаторийі Еншілес Кәсіпорнның қаржысын жоспарлау;

5) Қаржылық жоспарлаудың шетелдік тәжірибесін қарастыру.

Курстық жұмыстың объектісі – «Жеңіс» Санаторийі Еншілес Кәсіпорны.

Зерттеудің теориялық және әдістемелік  негізін:

1) Ұйымдардың қызметтерін реттейтін Қазақстан Республикасының нормативтік–құқықтық және заңнамалық актілері.

2) Қаржылық-шаруашылық қызметті сандық және сапалық талдаудың заманауи әдістемелік тәсілдері мен әдістері.

3) Зерттелетін мәселелер бойынша монографиялық, әрі оқу әдебиеттері.

4) Берілген тақырыптағы мамандандырылған баспалардағы жарияланымдар және интернет-ресурстары.

Курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан, қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

І. Қаржылық жоспарлаудың экономикалық-теориялық негіздері

 

1.1 Қаржылық жоспарлаудың экономикалық  мәні мен мазмұны 

 

Нарықтық қатынастар шарттарында, ол кезде кәсіпорындардың дербестілік  пен жауапкершілік принциптері толық мөлшерде іске асырылады, қаржылық жоспарлаудың объективті қажеттілігі туындайды.

Қаржылық жоспарлаусыз нарықта  сәттілікке қол жеткізу, өндірістік-шаруашылық қызметті кеңейту және ұжымның әлеуметтік дамуы мүмкін емес.

Қаржылық жоспарлау  кәсіпорынның өндірістік қызметін жоспарлаумен тікелей байланысты.

Тәжірибелі барлық қаржылық көрсеткіштер өндіріс көлемі көрсеткіштеріне, өнімнің (тауарлардың, жұмыстардың, қызметтердің) ассортиментіне, өнімнің өзіндік  құнына негізделеді.

Қаржылық жоспарлау  кәсіпорынның ішкі резервтерін анықтауға, үнемдеу режимін орындауға әрекеттеседі.

Себебі:

Біріншіден, пайданың және басқа қаржылық көрсеткіштердің жоспарлы көлемін алу еңбек пен материалдық ресурстарды шығындаудың жоспарлы нормаларын сақтаған кезде ғана мүмкін;

Екіншіден, қаржылық жоспарлау негізінде есептелген қаржы ресурстарының көлемі материалдық ресурстардың шектен тыс қорларын, өндірістік емес шығындарды, жоспардан тыс қаржы инвестицияларын және т.б. жояды;

Үшіншіден, өндірістік қуаттылықтарды тиімді пайдалануға, өнімнің сапасын жоғарылатуға қажетті шарттарды дамытады.

Қаржылық жоспарлау – бұл кәсіпорынның дамытуын қамтамасыз ету және келешек кезеңде қаржылық қызметтің тиімділігін жоғарылату бойынша шаралар жүйесін өңдеу үрдісі болып табылады.

 

Қаржылық жоспарлаудың түрлері
	Қаржылық қызметті болжау
	Қаржылық қызметті ағымдағы жоспарлау
	Қаржылық қызметті оперативті жоспарлау

 

Сурет 1 – Қаржылық жоспарлаудың негізгі түрлері

 

Кәсіпорындағы қаржылық жоспарлаудың үш негізгі түрі бар:

1) қызметті оперативті қаржылық жоспарлау;

2) қаржылық қызметті ағымдық жоспарлау;

3) қаржылық қызметті болжамдау.

Қаржылық жоспарлаудың осы түрінің әрқайсысына оның нәтижелерінің белгілі бір түрлері  сәйкес келеді.

Қаржылық жоспарлаудың барлық үш түрі өзара байланыста болып, белгілі бір тізбектілікте жүзеге асырылады. Қаржылық жоспарлаудың бірінші кезектегі қадамы – қаржылық қызметті болжау болып табылады, ол оның ағымдағы жоспарлауының міндеттерін анықтайды. Өз кезегінде, қаржылық қызметті ағымдық жоспарлау оны анағұрлым тереңірек оперативті жоспарлау үшін негіз дамытады.

1. Кәсіпорынның қаржылық  қызметін болжау жоспарлаудың  ең қиын қадамы болып табылады, ол орындаушылардың жоғары біліктілігін  талап етеді. Кәсіпорынның қаржылық  қызметін болжау деп қаржылық  қызметтің ұзақ мерзімді мақсаттар жүйесін қалыптастырып, оларға қол жеткізудің анағұрлым тиімді жолдарын іздеу деп түсіну керек. Кәсіпорынның қаржылық қызметін болжамдау кәсіпорынның жалпы экономикалық даму стратегиясының бір бөлігі болып табылады және ол оған қатысты бағыңқы сипатта болып, оның мақсаттарымен және бағыттарымен келесілген болуы тиіс.

Қаржылық қызметті болжамдау  шектерінде кәсіпорынның жалпы қаржылық даму тұжырымдамасы және қаржылық қызметтің  жеке аспектілері бойынша қаржылық саясаты өңделінеді.

 

Кесте 1 – Ұйымдағы қаржылық жоспарлаудың сыныпталуы

 

Қаржылық жоспарлау түрлері	Әлеуетті  (стратегиялық қаржылық жоспарлау)	Ағымдық қаржылық жоспарлау	Оперативті қаржылық жоспарлау
Өңделетін қаржы жоспарларының  нысандары	Пайда мен шығын туралы есепті болжау; ақша қаражаттарының қозғалысын болжау; бухгалтерлік балансты болжау.	Операциялық қызмет бойынша түсімдер мен шығындар жоспары; инвестициялық қызмет бойынша түсімдер мен шығындар жоспары; ақша қаражаттарының түсімі мен шығындалу жоспары; баланстық жоспар	Төлем күнтізбесі, кассалық жоспары
Жоспарлау кезеңі	1 -3 жыл	1 жыл	Декада, тоқсан, ай

 

Жалпы қаржылық даму тұжырымдамасынан ерекше қаржылық саясат кәсіпорынның барлық қаржылық қызметінің кешенін қамтымай, тек жеке бағыттары бойынша ғана қалыптасады. Қаржылық саясат кәсіпорынның қаржылық қызметінің жеке аспектілері кескінінде қаржылық даму стратегиясын іске асырудың нысаны болып табылады.

Қаржылық қызметті жоспарлау  бөлек мақсаттар мен стратегиялық міндеттерге қол жеткізу тізбектілігі мен мерзімдерін бекітуді қарастырады. Тәртіп бойынша, болжамдау кезеңі 3-5 жылды құрайды.

2. Қаржылық қызметті ағымдық жоспарлау кәсіпорынның қаржылық қызметінің бөлек аспектілері бойынша қаржылық жоспарлар жүйесін өңдеуден тұрады. Ағымдық жоспарлау кәсіпорын қызметін қаржыландырудың келешек кезеңдегі барлық көздерін анықтауға, оның табыстары мен шығындар жүйесін қалыптастыруға, кәсіпорынның тұрақты төлем қабілеттілігін қамтамасыз етуге, жоспарланатын кезеңнің соңына оның активтері мен пассивтерінің құрылымын алдын-ала болжауға қол жеткізеді.

Кәсіпорынның ағымдық  қаржы жоспарларының бөлек түрлерін әдетте, келешек жылға тоқсан бойынша  бөле отырып құрастырады.

Ағымдық жоспарлау барысында  кәсіпорындарда әдетте, қаржы жоспарларының  келесідей түрлері өңделеді:

1. негізгі шаруашылық қызмет бойынша түсімдер мен шығындар жоспары;
2. ақша қаражаттарының түсу және шығындалу жоспары;
3. баланстық жоспар;
4. қаржы ресурстарын қалыптастыру және пайдалану жоспары.

Қаржы жоспарындағы түрдің әрбір көрсеткіштерінің бөлшектену деңгейін кәсіпорын өзінің қызмет ету ерекшелігін, сонымен бірге, қаржылық және басқарушылық есепті ұйымдастырудың қолданыстағы тәжірибесін есепке ала отырып, дербес түрде анықтайды.

Негізгі шаруашылық қызмет бойынша түсімдер мен шығындар жоспарын өңдеу кәсіпорынның қаржылық қызметін ағымдағы жоспарлаудың бірінші кезектегі қадамы болып табылады. Осы жоспарлауды өңдеу мақсаты – жоспарланатын кезең ішінде кәсіпорын үкімінде қалатын таза табыс сомасын анықтау болып табылады.

Осы жоспардың негізгі көрсеткіштері  ретінде: өнім (тауарлар, қызметтер) өндірісінің көлемі; өнімді сатудан түскен табыстар сомасы мен деңгейі; өндіріс пен айналымның жалпы шығындарының сомасы мен деңгейі; негізгі салық төлемдерінің қойылымы мен сомасы; кәсіпорынның салық салынатын және таза табыс сомасы.

Сондай-ақ, ақша қаражаттарының келіп түсуі мен шығындалу жоспарын өңдеу кәсіпорынның қаржылық қызметін ағымдағы жоспарлаудың аса маңызды қадамы болып табылады. Осы жоспарды өңдеудің мақсаты – барлық жоспарланатын кезең ішінде кәсіпорынның тұрақты төлем қабілеттілігін қамтамасыз ету болып табылады. Сол себептен осы жоспардың көрсеткіштері жиі кезекте, тек тоқсан сайын ғана емес, ай сайынғы бөлу бойынша да есептелінеді.

Ақша қаражаттарының келуіп түсуі  мен шығындалуының өңделінетін  жоспары екі бөлімнен тұрады, олар әр тоқсан (а й) кескінінде өзара теңдестірілуі тиіс. «Ақша қаражаттарының түсуі» бөлімінде өнімді (тауарларды, жұмыстарды, қызметтерді) сатудан, басқа мүлікті сатудан, мерзімі өтіп кеткен дебиторлық борышкерлікті алудан және өзге де көздерден ақша активтерін тарту жоспарланады. «Ақша қаражаттарын шығындау» бөлімінде ақша қаражаттарын шикізатты, материалдар мен тауарларды; құндылығы төмен және жылдам тозатын пәнденір сатып алуға; негізгі қорларды жалға алу және ұстау үшін және өзге мақсаттарда пайдалану қарастырылады. Төлемдердің мерзімі өтіп кеткені үшін жоғары қаржылық жауапкершілікті есепке ала отырып, жоспарлаған кезде ақша қаражаттарының келіп түсуі мен шығындалуының сәйкес келуін ғана емес, сонымен бірге, есептік шотта, басқа шоттарда және кәсіпорын кассасында еркін ақша қаражаттарының қалдығы түріндегі белгілі бір қорлардың болуын да қарастыру керек.

Кәсіпорынның баланстық жоспары оның активтері мен пассивтері құрамының болжамын көрсетеді және ол кәсіпорындағы ағымдық қаржылық жоспарлаудың бір бөлігі болып табылады. Баланстық жоспарлауды өңдеу мақсаты – бөлек активтердің өсу мүмкіндігін анықтау және кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын қамтамасыз ететін оның капиталының оңтайлы қаржылық құрылымын қалыптастыру болып табылады.

Баланстық жоспарды өңдеу барысында  кәсіпорын балансы бөлімдерінің ірілендірілген жобасы қолданылады, ол осы кәсіпорынның ұйымдастырушылық-құқықтық нысанының (акционерлік қоғам, жауапкершілігі шектеулі серіктестігі және т.б.) ерекшелігіне қатысты бухгалтерлік есептің талаптарын көрсетеді. Активтерді жоспарлаған кезде олардың айналмалы және айналымнан тыс түрлерінің ара қатынасы оңтайландырылады, ал айналмалылардың құрамында - өтімділік деңгейі бойынша олардың жеке топтары. Пассивтерді жоспарлаған кезде жеке және қарыз қаражаттарының ара қатынасы оңтайландырылады, ал қарыз қаражаттарының құрамында – қысқа және ұзақ мерзімді міндеттемелері.