Delphi ортасының графикалық мүмкіндігін көрсету

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ  БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ  МИНИСТРЛІГІ

ТЕХНИКАЛЫҚ ЖӘНЕ КӘСІПТІК  БІЛІМ

ОРАЛ ГАЗ, МҰНАЙ ЖӘНЕ САЛАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР КОЛЛЕДЖІ

 

 

 

«Математика және информатика»ПЦК-сы

 

 

 

 

 

Курстық жұмыс

 

         Пән: Алгоритмдеу  және  бағдарламалау негіздері

       Тақырыбы: «Delphi ортасының графикалық мүмкіндігін көрсету»

 

 

 

 

                                          Орындаған:    СТ-231

            тобының оқушысы

                                                                     Джумасаев Е.Ж.

 

 

                                                                         Жетекші:Арнайы пәндер оқытушысы

    

                                                                                         Есенов Бейбіт Ихсанұлы

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                            

 

                                              

                                            

 

 

                                                   Орал-2014

 

 

Жұмыстың мазмұны:

 

Кіріспе...................................................................................................................3

Жалпы бөлім

1. Delphi ортасымен танысу, Delphi ортасы туралы жалпы түсінік ................................................................................................................................4

1.1. Delphi бағдарламалау тілінің негізгі түсініктері...............................................6

1.2.   Мәзір пукттеріне енгізілген  негізгі командаларды орындайтын түймелер. Проект. Форма. Қасиеттер. Объект инспекторы...................................................9

1.3. Форманың кейбір қасиеттері. Оқиғалар. Программалық код терезесі..........10

1.4.  Delphi ортасының графикалық мүмкіндіктері. Сурет салу. Сурет салу аумағы..................................................................................................................13

1.5. Графикалық мәліметтерді баспаға шығару. (TPrint объектісі)...................15

Арнайы бөлім

2.Delphi ортасынның графикалық мүмкіндіктерін сипаттайтын программа барысын құру......................................................................................................17

2.1 Есептің жалпы қойылуы................................................................................17

2.2 Шешімнің алгоритмі......................................................................................17

 Қорытынды.......................................................................................................20

 Әдебиеттер  тізімі...............................................................................................21

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

КІРІСПЕ

 

      Бұл курстық жұмыста Delphi ортасының мүмкіндіктері, бұл жүйенің құрамы, бағдарламалаудың ерекшеліктері, Delphi жобаларының негізгі файлдары, Delphi кітапханасындағы компоненттердің жиі қолданылатын түрлері, Delphi-ді өңдеудің интегралданған ортасымен жұмыс істеу әдістемесін қарастырамын. Delphi ортасының қолайлы мүмкіндіктерін пайдалана отырып, көптеген танымдық және қызықты жұмыстар жасауға болады. Ол үшін ең алдымен Delphi программасы туралы қысқаша мәлімет берейік.

     Жоғарғы  деңгейлі программалау процедуралық, логикалық және объектілі-бағдарлы болып үш түрге бөлінеді. Соңғы кездерде Windows ортасында жарыққа шыққан және объектілі – бағдарлы   программалау (ОБП) негізінде құрылған программалау тілдері – Object  Pascal, Microsoft Visual Basic, Borland, Borland C++  for Windows.    

    Солардың ішінде Visual Basic тілі Qbasic программалау тілі негізінде, Delphi  тілі Объектілі Паскаль (Object Pascal) тілі негізінде Windows операциялық жүйесін басшылыққа алып құрылған (Visual- көзбен көру). Әсіресе Delphi программалау тілі – кез келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл.

    Delphi ортасы – бағдарламаушының жоғары әрі тиімді жұмысын қамтамасыз ететін күрделі механизм. Ол визуалды түрде бір уақытта бірнеше ашылған терезелермен жұмыс атқарады. Терезелер экранда толық немесе бөлшектелген түрде бір- бірін жаба отырып жылжи алады. Қазіргі техникалық жетістіктердің арқасында Delphi программасының құрылымы күннен-күнге күрделіленуде.

    Delphi-дің бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте кеңейтілген 2, 3, 4, 5, 6, 7 – нұсқалары жарық көрді. 5, 6 – нұсқаулардың бір-бірінен айырмашылығы жоқ деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 6-да интернет үшін қосымшаларды дайындау мүмкіндігі кеңейтілген және мәліметтер қорымен жұмыс істеуде өзгешеліктер енгізілген.

    Бұл курстық жұмысты жазудағы мақсатым – Delphi-дің негізгі интерфейстік құрылымы бойынша сипаттама жүргізу. Оның барысында сіз бұл күрделі жүйемен таныса аласыз.

 

 

 

 

 

 

 

Жалпы бөлім

 1.1 Delphi ортасымен танысу. Delphi ортасы туралы жалпы түсінік

       Жоғарғы  деңгейлі программалау процедуралық, логикалық және объектілі-бағдарлы болып үш түрге бөлінеді. Соңғы кездерде Windows ортасында жарыққа шыққан және объектілі – бағдарлы   программалау (ОБП) негізінде құрылған программалау тілдері – Object  Pascal, Microsoft Visual Basic, Borland, Borland C++  for Windows.    

ОБП тілінде программаның жұмысы оқиғалар тізбегінен және түрлі объектілердің осы оқиғаларға жауабынан тұрады. Олардың визуальды түрлері – Visual Basic тілі Qbasic программалау тілі негізінде, Delphi  тілі Объектілі Паскаль (Object Pascal) тілі негізінде Windows операциялық жүйесін басшылыққа алып құрылған (Visual- көзбен көру). Олар әсіресе Delphi программалау тілі – кез келген қосымшаны дайындауға болатын жылдамдығы тез, қуатты тіл.

        Delphi ортасы – бағдарламаушының жоғары  әрі тиімді жұмысын қамтамасыз  ететін күрделі механизм. Ол визуалды  түрде бір уақытта бірнеше  ашылған терезелермен жұмыс атқарады. Терезелер экранда толық немесе  бөлшектелген түрде бір- бірін  жаба отырып жылжи алады, бұл Word тексттік процессор немесе Exsel кестелік  процессор ортасының «қатаңдығына»  үйренген қолданушының дисккомфорт  сезімін оятуы мүмкін.

        Delphi-дің  бірінші нұсқасы 1994 жылы жарыққа  шығып, кейінгі жылдары оның бірте-бірте  кеңейтілген 2,3,4,5,6,7 – нұсқалары  жарық көрді. 5,6 – нұсқаулардың  бір-бірінен айырмашылығы жоқ  деуге болады, екеуі де Windows 32 операциялық  жүйесінің негізінде дайындалған. Delphi 6-да интернет үшін қосымшаларды  дайындау мүмкіндігі кеңейтілген  және берілгендер қорымен жұмыс  істеуде өзгешеліктер енгізілген.

        Delphi-дің  негізгі ерекшелігі – онда  қосымша құруда компоненттік  және объектілік тәсілдер пайдаланылады. Компоненттік тәсілдің мәнісі  жеңіл: әр қосымша арнайы іс-әрекеттерді  орындайтын компоненттерден жинақталады. Ол жеткіліксіз болса, объектіні  өңдеуге арналған үстеме бағдарлама  құрылады. Компоненттер визуальды  компоненттер кітапханасында (VCL – Visual Component Library) жинақталған. Компоненттер  панелінде түрлі кластарға тиісті  стандартты компоненттер өте  көп. Пайдаланушы жаңа компонент  дайындап, оны осы панельге қосуына  да болады.

        Delphi-де  программа дайындау, программа мәзірін  құру, анимация, мультимедиа үрдістерін  ұйымдастыру, OLE технологиясын пайдаланып, басқа офистік қосымшаларды шақыру, олармен жұмыс істеу жене т.б. іс-әрекеттерді орындауға болады.  Delphi көптеген есептерді  шешуге  мүмкіндік береді, оның ішінде:

 

- Әртүрлі бағыттағы аяқталған  қосымшаларды Windows үшін құру;

- Кез келген тілде кез келген  қосымшалар үшін профессионалды  көрінетін интерфейсті тез құру. Интерфейс Windows- тың барлық талаптарын  қанағаттандырады және қолданушы  компьютерінде орнатылған  жүйеге  автоматты түрде  ыңғайланады. Өйткені  Windows- тың  көптеген функцияларын, кітапханаларын қолданады;

- Бағдарламалаудың басқа  түрлерінде қолдануға болатын  функция, форма, компоненттердің динамикалы  біріктірілетін кітапханасын (DDL) құру;

- Кез келген типтегі  жергілікті және жойылған  мәліметтер  базасымен  жұмыс                          істеудің қуатты жүйесін құру;

-  Кестелері, графиктері  бар күрделі есеп берулерді  құру және баспаға шығару;

- Қосымшалардан Windows арқылы  жұмыс істеуге болатын өз қосымшалары  үшін  анықтамалық жүйелерді (hlp файлдары) құру;

- Windows- тың  барлық талаптарын  және спецификасын ескеретін Windows- тың қосымшалары үшін орнатудың  профессионалды бағдарламаларын  құру.

       Көптеген  операторлардың жазылуы Турбо  Паскальдағы сияқты. Бірақ, мұнда  прогаммалауды үйрену үшін объект, оқиға, қасиет, әдіс, класс ұғымдарымен  еркін танысып, компоненттерді пайдалану  және түрлі командалардың жазылу  түрлерін білу қажет.

                                           

 

                                    

 

                                                                                                                                                   

 

 

                                   

                                     1-сурет. Delphi ортасы.

1. Delphi 5-тің негізгі терезесі.

2. Форма (Form1).

3. Объект инспекторы терезесі (Object    Inspecteor).

4. Модуль терезесі (программалық  код терезесі).

5. Негізгі мәзір. 6. Аспаптар  панелі.

7. Компоненттер палитрасы.

 

 

 

 

 

1.2 Delphi бағдарламалау тілінің негізгі түсініктері

 

Негізгі ұғымдар

Класстар – бұл күрделі прграммаларды жеңілдету және оның сапасын арттыру үшін ойластырылған программистердің ерекше өнер табысы. Кластардыңнегізінде үш іргелі принцип жатыр, олар инкапсуляция, мұрагерлік және полиморфизм.

Инкапсуляция

Класс – өрістер, әдістер мен қасиеттер деп аталатынүш маңызды ұғымның бірлігін береді. Осы үш маңызды ұғымды бір бүтінге біріктіру инкапсуляция деп аталады. Көпшілік жағдайда, инкапсуляция класты программаның қалған бөліктерінен оқшаулауға мүмкіндік береді, нақты бір есепті шешудің «өзіндік жеткіліктілігін» арттырады. Нәтижесінде класс қандай да бір басқарушылықты арттырады. Мысалы, Tform класы  Windows – терезесін құруға қажеттілерден, Tmemo класы – толық басқарылатын мәтіндік редактор жұмысын, Ttimer класы программа жұмысын таймермен қамтамасыз ететін құралдарды қамтиды (немесе инкапсуляциялайды). Сонымен инкапсуляция дайын программалық жабдықтаумен жұмыс істеуге арналған қуатты құрал болып табылады. Delphi жүйесінің кластар кітапханасы – бұл программа құруға арналған Borland фирмасының программистері құрған кірпіштер жиынтығы екен.

Мұрагерлік

Кез келген класс басқа кластан туындайды. Ол үшін оны хабарлағанда ата- ана кластың аты көрсетіледі:

TchildClass = class (TParentClass)

Туындаған кластан автоматты түрде өзінің ата- анасының өрісі, әдісі және қасиеті шығады және олардың жаңамен толықтырылуы мүмкін. Сөйтіп, мұрагерлік принципі күрделі кластарды кезеңмен құруды және өзінің жеке кластар кітапханасын жасауға мүмкіндік береді.

Object Pascal – дың барлық кластары жалғыз ата – ана ТObject  класынан туындаған. Бұл кластың өрісі және қасиеттері жоқ, бірақ өзіне кез – келген объектілердің барлық өмірлік қасиеттерін қамтитын жалпы тағайындалудың әдістерін қамтиды. Программист ТObject  класы ата – ана болмаитын класс құра алмайды. Оған төмендегідей бейнелеулер тән:

TaClass = Class  (ТObject )

TaClass = Class

Мұрагерлік принципі ТObject  класынан оның ұрпақтарына қарай дами отырып, біртіндеп кеңейетін тармақтар кластар құруға әкеледі. әрбір ұрпақ өзінің ата – анасының мүмкіндіктерін толықтырып, оны өзінің ұрпақтарына беріп отырады.2-суретте Delphi –дегі класстар тармағы келтірілген. TPersistent класы өзінің Тobject ата- анасының мүмкіндіктерін кеңейтеді: ол мәліметтерді файлға сақтап , оны одан қайтадан ала алады, нәтижесінде оның барлық ұрпақтары осы мүмкіндіктерді орындай алады. TComponent класы өз кезегінде, класты құрушының ортасымен әрекеттесіп, оны өзінің ұрпақтарына бере алады. TControl класы файлдармен және класты құрушының ортасымен жұмыс істеп қоймай, сонамен бірге экранда көрінетін бейнелерді құруға және оның қызметі

Жобаның құрылымы

Жоба файлы Object Pascal тілінде жазылған, компилятормен өңдеуге арналған программа болып табылады. Бұл программа Delphi – де автоматты түрде құрылады, бірнеше жолдардан тұрады. Оны көру үшін Delphi – ді шақырып, бас менюден Project/View Source опциясын таңдаңыз. Delphi Project1 мәтінінен тұратын код терезесін шығарады:

Program Project1;

Uses

Forms,

Unit1 in ‘Unit1.pas’ {fmExample};

{SR*. RES}

Begin

Application. Unitialize;

Application. Greate Form (TfmExample, fmExample );

Application. Run;

End.

Код терезесінде қарайтылған шрифтпен қызметші сөздер жазылған, ал курсивпен фигуралық жақша ({}) ішіне түсіндірме жазылған. Программа мәтіні Program сөзінен басталып, End сөзімен аяқталып тұр. End сөзінен кейінгі нүктеден соң жазылған жазуды программалық бірліктің терминаторы деп атайды. Егер программа мәтінінде осындай терминетор кездесетін болса, компилятор программаны жолдауды тоқтатып, мәтіннің қалған бөлігін ескермейді (жойы жібереді).

Object Pascal тілінде қызметші сөздер маңызды роль атқарады. Әрбір қызметші сөз компиляторға шартты нұсқау береді, тек ағылшын тілінде жазылады.Ал түсіндірменің компилятор үшін ешқандай мәні жоқ, түсіндірме кездессе, компилятор оны қалдырып кетеді. Программадағы түсіндірме программист үшін аса маңызды, ол программаны түсінуді жеңілдетеді.