Ойын бизнесі салығының қызмет етуінің теориялық негіздері

Қазіргі заманғы салық жүйелері қағидалардың бірнеше түрін пайдаланады :

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 2 Қазіргі заманғы салық жүйесінің қағидалары

 

 

Дегенмен, еліміздің экономикасының дамуының жаңа сатыға шығуы 2001 жылы жаңа Салық кодексін қабылдауды талап етті. Уақыт өтуіне қарай осы Кодекстің өзіне өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Мысалы, Қосымша құнға салық, әлеуметтік салық, жеке табыс салығы төмендетілді (2004 жыл 1 қаңтар).

1)Жалпылығы, яғни барлық экономикалық субъектілерді қамту.

2)Тұрақтылық, яғни салықтардың барлық түрінің және мезгілді салық                               мөлшерінің бірқалыптылығы.

3)Жүктемені тең бөлу, яғни барлық салық төлеушілер үшін сол мөлшерлеме бойынша сәйкесті салық төлету.

4)Міндеттілік.

5)Мәжбүр ету, яғни төлемнің сәйкесті болмай қалмайтыны, салықты       есептеу мен төлеуде субъектінің тәуелсіздігі. 

Осы құрылымды талдай отыра  салық жүйесі дегеніміз – салықтың жиынтығы (алымдар), сондай-ақ салықтық бақылау әдістері мен нысандары және салық заңын бұзбауға жауапкершілік.

Салық жүйесінің негізгі түсініктері: салықтық ауыртпалық, салық базасы, салық мөлшерлемесі, салық жеңілдіктері.

Салық жүйесінің түрлері:

А)  Қосарланған салық салудың классикалық жүйесі.

Б) Корпоративтік салықтан корпорациялық бөлінетін пайданы толық босату жүйесі.

В)  Акционерлер деңгейінде салық салуды төмендету жүйесі.

     Салықтың атқаратын төрт маңызды қызметтері: қазыналық, әлеуметтік, реттеушілік, ынталандырушылық [3].

 

 

   

 

 

 

 

 

 

 

 Сурет 3 Салықтың атқаратын қызметтері

 

Қаражаттың мемлекеттік бюджетке түсуін қамтамасыз ететін салықтың қазыналық (фискалдық) қызметі тарихи түрде  бірінші болып табылады. Бұл қызмет негізінде мемлекеттің қаржы  ресурстары қалыптасады. Өндірістің тауар-ақша қатынастарының дамуына байланысты қазыналық қызмет мемлекетке түсетін барлық ақшалай кірісті анықтайды. 

Салықтың реттеушілік қызметі  – ол мемлекеттің экономикалық қызметінің ұлғайған кезінде туындайды.

Ол мақсатты бағытталған түрде  қабылданатын бағдарламаларға сәйкес ұлттық шаруашылықтың дамуына әсер етеді.

Бұл орайда, салықтың нысандарын таңдау, олардың мөлшерлемелерін алу, жеңілдіктер  мен төмендету әдістерін өзгерту  қолданылады.

Бұл реттегіштер қоғамдық ұдайы  өндірістің құрылымы мен үйлесіміне, жинақтау және тұтыну мөлшеріне әсер етеді.

Ынталандыру қызметі – жеңілдіктер, артықшылықтар және ерекшелік жүйесі арқылы байқалады.

Ынталандыру реттегіштері, көбінесе, салық төлеушілерді өндіріс пен  өндірістік емес құрылыстың дамуына, мүгедектер мен зейнеткерлерді, қайырымдылық қызметін және т.б. қамсыздандыру шығынын қаржыландыру мәселелеріне ынталандыруда пайдаланылады.    

Салық жүйесі барлық әлемде жалпы  қолданылатын бірқатар қағидаларда  негізделуі тиіс: жариялылық, ашықтық, төлету мен есептеудің қарапайымдылығы, салық жүйесінің икемділігі, салық төлемінің бұлтартпастығы, салық жүйесінің тұрақтылығы.

Экономиканы салықтық реттеу әдістері салықтар мен алымдарға заңның енгізілуімен, салық салуға мөлшерлемені белгілеумен, салық жеңілдіктерін берумен байланысты.

 Салық жүйесі - күрделі қаржы салымын ынталандыру механизмінің құрамдас бөлігі. Ал, мемлекетте шағын және орта бизнестің өркендеуіне жағдай жасау барысында қолайлы инвестициялық климат қалыптастыру әсіресе, рыноктық экономика жағдайында өте маңызды макроэкономикалық міндет болып танылады.

 

 

1.2 Ойын бизнес салығының  қызмет ету механизмі және экономикалық мәні

 

 

Ойын бизнес салығы –  жанама салықтың бір түрі болып табылады . Ойын бизнес салығы сонымен қатар  ойын бизнесі мен лотореяны ұйымдастыру және өткізуге салынады.

Қызметтің  акцизделетін түрлері  мыналар болып табылады: ойын бизнесі, лотореяны ұйымдастыру  мен өткізу.

Мыналар:

             А) Ойын бизнес салығын төлеушінің  қызметін жүзеге асыратын мынадай операциялары:

1) Ойын бизнесі саласындағы қызметті жүзеге асыруы;

2) Лотореяны ұйымдастыру  мен өткізуі;

Ойын бизнесі (лотереяларды қоспағанда) саласындағы қызметті жүзеге асыру кезінде ойын столы, ақшалай  ұтысы бар ойын автоматы, тотализатор  кассасы, букмекер  кеңселерінің кассасы салық салу объектілері болып табылады.

Лоторея ұйымдастырушысының лоторея билеттерін сатуға шығаруы  лоторея бойынша салық салу объектісі  болып табылады.

 Лотерея билеттерін  сатуға шығарудың әрбір шығарылымы  және оның ақша түріндегі көлемі  лотерея билеттерін өткізу басталғанға дейін он күнтізбелік күннен кешіктірілмей салық органдарында міндетті түрде тіркелуге тиіс.

Лотерея билеттерін сатуға шығаруды тіркеу тәртібін уәкілетті  мемлекеттік орган белгілейді.

Мынадай:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Суре 4 Ойын саласындағы қызметтердің түрлері

     

  1)  казино;

  2) ойын автоматтары залы;

  3) тотализатор;   

4) букмекерлік кеңсе қызмет көрсетулер  жөніндегі қызметті жүзеге асыратын  дара кәсіпкерлер мен заңды  тұлғалар ойын бизнесі салығын  төлеушілер болып табылады.  

Салық салу обьектілері:    

1) ойын үстелі;  
             2) ойын автоматы;  
             3) тотализатор кассасы;  
             4) тотализатордың электронды кассасы;  
             5) букмекер кеңсесінің кассасы;  
             6) букмекер кеңсесінің электронды кассасы ойын бизнесіне салық салу объектілері болып табылады.

 

 

Ойын бизнесі саласындағы  қызметті жүзеге асыру кезінде:

 

 

 

 

 

 

 

 

 
       Сурет 5 Салық салу обьектілері    

 

 

 Кесте 1

Салық салу объектісінің бірлігінен ойын бизнесіне салық ставкасы:

 

ойын үстеліне	айлық есептік көрсеткіштің 830 еселенген мөлшері
ойын автоматына	айлық есептік көрсеткіштің 30 еселенген мөлшері
тотализатор кассасына	айлық есептік көрсеткіштің 125 еселенген мөлшері
тотализатордың электронды кассасына	айлық есептік көрсеткіштің 125 еселенген мөлшері
букмекер кеңсесінің кассасына	айлық есептік көрсеткіштің 75 еселенген мөлшері
букмекер кеңсесінің электронды кассасына	айлық есептік көрсеткіштің 75 еселенген мөлшері

            1) ойын үстеліне – айына айлық есептік көрсеткіштің 830 еселенген мөлшерін;  
        2) ойын автоматына - айына айлық есептік көрсеткіштің 30 еселенген мөлшерін;  
        3) тотализатор кассасына - айына айлық есептік көрсеткіштің 125 еселенген мөлшерін;

 4) тотализатордың электронды кассасына - айына айлық есептік көрсеткіштің 125 еселенген мөлшерін;

5) букмекер кеңсесінің  кассасына - айына айлық есептік  көрсеткіштің 75 еселенген мөлшерін;

6) букмекер кеңсесінің  электронды кассасына - айына  айлық есептік көрсеткіштің 75 еселенген  мөлшерін құрайды.

Ойын бизнесі салығы үшін салық кезеңі күнтізбелік тоқсан болып табылады.

Ойын бизнесі салығын  есептеу, егер осы баптың 2-тармағында өзгеше белгіленбесе, айқындалған әрбір  салық салу объектісіне тиісті салық  ставкасын қолдану арқылы жүргізіледі.

 Салық салу объектілері  айдың 15-ін қоса алғанға дейін  пайдалануға берілген кезде, ойын  бизнесі салығы белгіленген ставка  бойынша, 15-інен кейін белгіленген  ставканың 1/2 мөлшерінде есептеледі.

 Салық салу объектілері айдың 15-ін қоса алғанға дейін шығып қалған кезде, ойын бизнесі салығы белгіленген ставканың 1/2 мөлшерінде, 15-інен кейін белгіленген ставка бойынша есептеледі.

 Ойын бизнесі салығы есепті салық кезеңінен кейінгі екінші айдың 25-інен кешіктірілмей салық салу объектілерінің тіркелген орны бойынша бюджетке төленуге жатады.

  Қосымша төлем ойын бизнесі саласындағы қызметтен алынған табыстың сомасы белгіленген табыстың шекті сомасынан асып түскен жағдайда есептеледі.

    

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 6 Ойын бизнесі салығын төлеушілер үшін салық кезеңі ішіндегі табыстың шекті мөлшері

 

           1) казино қызметінен - айлық есептік көрсеткіштің 135000 еселенген мөлшерін; 
          2) ойын автоматтары залы қызметінен - айлық есептік көрсеткіштің 25000 еселенген мөлшерін;

            3) тотализатор қызметінен - айлық есептік көрсеткіштің 2500 еселенген мөлшерін; 
        4) букмекер кеңсесі қызметінен - айлық есептік көрсеткіштің 2000 еселенген мөлшерін құрайды.

Белгіленген табыстың шекті  мөлшері республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және салық кезеңінің бірінші күні қолданыста болған айлық есептік көрсеткіш мөлшері негізге алына отырып айқындалады.   

Қосымша төлем табыстың шекті мөлшерінен асып түсетін сомаға белгіленген ставканы қолдану арқылы есептеледі және ол есепті салық кезеңінен  кейінгі екінші айдың 25-інен кешіктірілмей төленуге жатады.

Ойын  бизнесі салығын төлеушілер ойын бизнесі саласындағы қызметтің бірнеше түрін жүзеге асырған кезде қосымша төлем ойын бизнесі саласындағы әрбір қызмет түрінен алынған табыстан бөлек есептеледі.

Ойын бизнесі саласына жатпайтын кәсіпкерлік қызметтің өзге де түрлерін жүзеге асыру кезінде ойын бизнесі салығын төлеушілер қызметтің көрсетілген түрлері бойынша кірістер мен шығыстардың бөлек есебін жүргізуге және жалпыға бірдей белгіленген тәртіпте бюджетпен есеп айырысу жүргізуге міндетті.

Ойын бизнесі салығы бойынша  декларация есепті тоқсаннан кейінгі  екінші айдың 15-інен кешіктірілмей  жекелеген қызмет түрлерін жүзеге асыратын салық төлеуші ретінде тіркеу есебі бойынша салық органына табыс етіледі.

Ойын саласына қатысты салықтың бір түрі – ол тіркелген салық болып табылады.

Тіркелген салыққа қатысты қолданылатын ұғымдар мыналарды бiлдiредi:  
          1) бильярд үстелi - торлары (жақтауларда саңылаулары) бар және оларсыз бильярд ойынына арналған арнаулы үстел;

2) ойын жолы - боулинг  ойынына арналған арнаулы жол  (кегельбан);  
        3) ұтыссыз ойын автоматы - ойындар өткiзу үшiн пайдаланылатын арнаулы жабдық (механикалық, электрлi, электронды және өзге де техникалық жабдық);

 4) карт - қорапсыз, дифференциалсыз және дөңгелектерiнде серпiндi аспа жоқ, жұмыс көлемi 250 текше сантиметрге және ең жоғары жылдамдығы сағатына 150 километрге дейiн жететiн екiтактiлi двигательдi, көлемi шағын жарыс автомобилi.

 

 

 

 

 

 

 

 

Сурет 7 Тіркелген салыққа қатысты ойындардың түрлері

Тіркелген салықты төлеушілер:

1. ұтыссыз ойын автоматтарын;
2. ойын өткізуге пайдаланылатын дербес компьютерлерді;
3. ойын жолдарын (боулинг (кегельбан);
4. картты (картинг);

5. бильярд үстелдерін (бильярд) пайдалана отырып, қызмет көрсетулерді жүзеге асыратын дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар болып табылады.  

Мыналар:

1) бiр ойыншымен ойын өткiзуге арналған, ұтыссыз ойын автоматы;  
          2) бiреуден артық ойыншылардың қатысуымен ойын өткiзуге арналған, ұтыссыз ойын автоматы;

3) ойын өткiзу үшiн пайдаланылатын дербес компьютер;  
             4) ойын жолы;

 5)карт;

 6)  бильярд үстелi тіркелген салық салу объектiсi болып табылады.

Салық салу объектісінің атауы	Тіркелген салықтың базалық  ставкасының ең төменгі мөлшері (айлық есептік көрсеткіш)	Тіркелген салықтың базалық ставкаларының ең жоғары мөлшері (айлық есептік көрсеткіш)
Бiр ойыншымен ойын өткiзуге арналған, ұтыссыз ойын автоматы	1	12
Бiреуден артық ойыншылардың қатысуымен ойын өткiзуге арналған ұтыссыз  ойын автоматы	1	18
Ойын өткiзу үшiн пайдаланылатын дербес компьютер	1	4
Ойын жолы	5	83
Карт	2	12
Бильярд үстелі	3	25