Мектепалды даярлық топтарында математиканы оқытуды ұйымдастыру

Мектепке дайындық барысында балалар оқу ісіне машықтануға, қимыл- әрекеттерінің ықтиярлы басқарылу қабілетін, ақыл- ой еңбегінің мақсаткерлік дағдысын қалыптастыруға тиіс. Сөйтіп, бала мектепте оқудың жаңа  жағдайларына еркін ене алатындай дайындықтан өтеді.

Балаға педагогикалық процесс арқылы адамгершілік, мәдениет негіздері дариды. Ол жалпықазақстандық рухани құндылықтарға сай тұғыр- тірек табады. Бұл- баланың табиғатты, адам қолымен жасалған нәрселерді, қоғамдық өмір құбылыстарын, өз өмірі мен әрекеттерінің құбылыстарын, өз жан дүниесін бағалай алуы.

• Мектепке дайындық баланың мектепке баруға тақау жастағы үйлесімпаздығынан туындайтын кең де оңтайлы мүмкіндіктері арқылы жан-жақты тәрбиеленуі мен дамуын талап етеді; балалар оқу және тәжірибе мәселелерін шешу үшін өзіндік білімін пайдаланатын болуға тиіс, танымдық әрекеттері мен ойлануы жеткілікті даму деңгейіне көтерілген болу керек, психикалық процестері ырықты күйде болу керек, оқу әрекеттінің жеке бөліктерін меңгерген болуға тиіс.
• Мектепке дайындық баланың қоршаған ортамен қарым- қатынас жасауына қажетті арнайы білімінің, икемділіктерінің қалыптасуын қамтамасыз етуге тиіс.

Міне, осы қойылған талаптарды орындау үшін мектепалды даярлық тобының оқытушылары өздеріне мынадай мақсат міндеттерді жүктейді:

• 5-6 жасар балалардың денсаулығын сақтау мен нығайту, оларды дене дамуы мен ақыл- ой жұмысына қабілеттері жағынан жетілдіру;
• Әрбір баланың шығармашылық және парасаттылық қабілеттерін жан- жақты дамыту. Мектепке баратын барлық балалар үшін мектеп қарсаңындағы білім беру өте қажет;
• Ізгілікті қасиеттер мен эстетикалық, этносаралық қатынастар мәдениетінің негіздеріне ден қойғызу;
• Баланың өзіндік этностық санасын қалыптастыру амалы ретінде оны ұлттық мәдениет бастауларынан нәрлендіру;
• Мектепте оқуға психологиялық және арнайы дайындығын қалыптастыру;

Осы міндеттерді орындау мақсатында әрбір мұғалім оқушылармен жұмыс жүргізуге арналған 3 сағаттық уақытын тиімді ұйымдастыруға тырысады. Мысалы, мұғалімнің жұмыс ретін мына кестеден көруге болады.

 

8.00- 8.15- балаларды қабылдау	11.00- 11.15- балаларды қабылдау	14.00- 14.15 балаларды қабылдау
8.15- 8.25- жаттығу	11.15- 11.50- жаттығу	14.15- 14.25- жаттығу
8.25- 8.50 8.50- 9.00- 1 сабақ	11.15- 11.50 11.50- 12.00- 1 сабақ	14.25- 14.50 14.50- 15.00- 1 сабақ
9.00- 9.25 9.25- 9.45- 2 сабақ  20 мин- тамақтану	12.00- 12.25 12.25- 12.45- 2 сабақ 20 мин- тамақтану	15.00- 15.25 15.25-15.45- 2 сабақ  20 мин- тамақтану
9.50- 10.15 10.15- 10.25- 3 сабақ	12.45- 13.10 13.10- 13.20- 3 сабақ	15.45- 16.10 16.20- 16.20- 3 сабақ
10.25- 10.50 10.50- 11.00- 4 сабақ 11.00- 11.30- топ серуен	13.20- 13.45 13.45- 13.55- 4 сабақ 13. 55- 14.15- топ серуен	16.20- 16.45 16.45- 16.55- 4 сабақ 16.55- 17.15- топ серуен

 

 

Мектепалды даярлық топтарында жүретін пәндерге тоқталсақ:

 

№	Пән атауы	Сағат саны
1	Тіл дамыту	1
2	Сауат ашу	2
3	Математика	2
4	Көркем әдебиет	1
5	Сурет	2
6	Мүсіндеу	1
7	Жапсыру	1
8	Құрастыру және қол еңбек	1
9	Салауттану	1
10	Ән- күй	2
11	Экология	2
12	Көркем жазу	1
13	Әдеп	1
14	Серуен	2
15	Дене тәрбиесі	3

 

Жоғарыда көріп отырғандай мектеп табалдырығында меңгеру керек базистік оқу жоспарында көрініс тапқандай мектеп табалдырығында меңгеруге тиіс пәндердің барлығы дерлік кірістірілген. 

Курстық тақырыбыма байланысты осы пәндердің ішінен математикаға толығырақ тоқталсам деймін.

Математика сабағында дайындыққа келген бала математикалық қарапайым түсініктермен, ұғымдармен танысады. Мысалы: биік- аласа, кең- тар, үлкен- кіші, ұзын- қысқа, т.б.

Қарапайым математикалық түсініктермен таныстыру аптасына 1 сағат, барлығы 32 сағат оқытылады.

Қарапайым математикалық түсініктермен

таныстыру сабағының күнтізбелік жоспары

Бөлімнің тақырыбы	Сабақтың тақырыбы	Сағат саны	Мақсаты мен міндеттері
	1,2-сабақ Биік- аласа, кең- тар, үлкен- кіші, ұзын- қысқа	2 сағат	Балаларды биік- аласа, кең- тар, үлкен- кіші, ұзын- қысқа ұғымдары-мен таныстыру. Шама-ларды, заттарды салыс-тыра білуге үйрету. Ұғымдарды қалыптас-тыруға жаттықтыру, тілін- ойын дамыту.
	3,4- сабақ Жуан- жіңішке, қалың- жұқа, жалпақ- жіңішке	2 сағат	Балаларды жуан- жіңіш-ке, қалың- жұқа, жал-пақ- жіңішке ұғымдар-мен таныстыру. Заттар-ды, шамаларды жуан-дығына, қалыңдығына, жалпақтығына қарай са-лыстыра білуге үйрету. Ұғымдарды қалыптас-тыруға жаттықтыру, та-нымдық әрекетін ұйым-дастыру, ойын- тілін дамыту.
	5,6- сабақ Жоғары- төмен, оң жақта, сол жақта, алдында, артында, жанында, астында, үстінде, бетінде, соңында, арасында, бірінші, екінші ..., жылдам, баяу, алыс, жақын, т. б.	2 сағат	Заттардың кеңістікке орналасуын, орнын ажы-рата білуге үйрету.
	7,8-сабақ Көп, аз, артық, кем, Сонша.Теңестіру	2 сағат	Заттарды санына қарай салыстыруға үйрету. Көп- аз, артық- кем, сон-ша ұғымдарымен таныс-тырып, салыстырып сан ұғымына келуге үйрету. Теңестіру жолдарын меңгерту
Алғашқы ондық    (1 – 10 дейінгі сандар)	9- сабақ  1 саны мен  цифры	1 сағат	Көп ұғымынан бірді бөліп алуға үйрету. 1 са-нымен цифрымен таныс-тыру
	10,11 – сабақ 2саны мен цифры +,-,= таңбалары	2 сағат	2 санының пайда болуы-мен таныстыру. 2 циф-рымен таныстыру. Қосу, азайту амалдары және тең ұғым. Олардың таң-басымен таныстыру.
	12 – сабақ  0 саны мен цифры	1 сағат	0 саны және цифрымен таныстыру. 0- дің пайда болу негізін ұғындыру. 0 цифрын жазуға үйрету.
	13 – сабақ 3 саны мен цифры	1 сағат	3 саны. Цифрымен та-ныстыру. 3-тің пайда болу, алдындағы санды шығарып алу жолын анықтау. 3 цифрын жа-зып, есеп шығаруға үйрету. Санының құра-мын анықтау.
	14 – сабақ 4саны мен цифры	1 сағат	4 саны цифрымен таныс-тыр, цифрдың жазылуы. 4 санының құрамын анықтау.
	15 – сабақ 5 саны мен цифры	1 сағат	5 санымен цифрымен таныстыру. 5 санының  пайда болуы. Құрамын анықтау.
	16 – сабақ Салыстыру	1 сағат	Сандарды салыстыруға үйрету. Артық, кем таң-баларымен таныстыру.
	17- сабақ Қайталау	1 сағат	5- ке дейінгі сандар, олардың құрамы, амал-дар қолдануды қайталау.
	18 – сабақ 6 саны мен цифры	1 сағат	6 саны цифрымен салыс-тыру. 6 санының құра-мын анықтау.
	19 – сабақ 7 саны мен цифры	1 сағат	7 саны цифрымен таныс-тыру. 7 санының құра-мын анықтау.
	20 – сабақ  8 саны мен цифры	1 сағат	8 саны цифрымен таныс-тыру. 8-дің пайда болу, оның алдындағы санды шығарып алу негізін, сан құрамын анықтау.
	21 – сабақ  9 саны мен цифры	1 сағат	9 саны цифрымен таныс-тыру. 9 санының құра-мын анықтау.
	22 – сабақ  10 – саны	1сағат	10 саны, оның таңбала-нуымен таныстыру.
	23 – сабақ  Салыстыру	1 сағат	10 көлеміндегі сандарды  салыстыру, сан мен өр-некті, өрнек пен өрнекті салыстыруды меңгерту.
	24 – сабақ Сан құрамы	1 сағат	10 көлеміндегі сандар-дың құрамын пысықтау. Есептеу дағдыларын же-тілдіру.
	25- сабақ Есептер шығару	1 сағат	Ауыр- жеңіл, масса ұғымдарымен, сұйық, сусымалы заттармен та-ныстыру. Оларды шарт-ты өлшеуіштің көме-гімен өлшеуге үйрету.
	27- сабақ Нүкте. Сызық. Түзу. Кесінді.	1 сағат	Нүкте, сызық. Түзу, ке-сінді ұғымдарымен та-ныстыру.
	28- сабақ  Бұрыш. Тік бұрыш. Тік төртбұрыш.	1 сағат	Бұрыш, тік бұрыш, тік төртбұрыш ұғымда-рымен таныстыру.
	29- сабақ. Үшбұрыш. Шаршы. Текше. Дөңгелек. Цилиндр.	1 сағат	Үшбұрыш, шаршы, текше. Дөңгелек, ци-линдр, паралелопипед-пен таныстыру. Ұзынды-ғын, енін, биіктігін табу-ға, ажыратуға үйрету.
	30- сабақ Теңге	1 сағат	Теңгелермен, теңге ұғыммен таныстыру. 11- ден 20- ға дейінгі сан-дардың құрамын тең-гелермен есептеуге үйре-ту.
	31- сабақ Уақыт. Ай. Апта. Тәулік. Таңертең. Сәске. Түс. Бесін. Кеш. Түн.	1 сағат	Уақыт өлшеуіштері. Жыл, ай. Апта, тәулік, тағертең, сәске, түс, бе-сін, кеш, түн ұғымдары-мен таныстыру.  Уақыт-ты бағдарлай білуге үйрету.
	32- сабақ Бүтін затты тең екі. 4 бөлікке бөлу.	1 сағат	Бүтін затты теңдей 2,4 бөліккке бөлуге үйрету. Жарты, ширек ұғымда-рымен таныстыру.
	32-сабақ Қорытынды. Қайталау.	1 сағат	Қызықты тапсырмалар арқылы алған білімдерін тиянақтап бекіту.

 

Жоғарыда көрсетіліп отырғандай, мектепалды даярлық топтарында қарапайым математикалық түсініктерге кең ауқымды, балаларды мектепке даярлау мақсатында дүниетанымдық біраз түсініктер кіріктірілген. Ойын баласы болып есептелінетін кішкентай бүлдіршіндерді осы жұмысқа жұмылдырып, оны жетік меңгерту тәрбиешінің, мұғалімнің міндеті. Қарапайым түсініктерді қалыптастыруға бағытталған математиканы оқытуда мұғалім балаларды қызықтырып, әр тақырыптың қызықты да ғажап сырларын аша біліп, бір- бірімен байланыстыра отырып, оқушының жан- дақты дамуына, өмірді тануына бастау жасау қажет. Аталған міндеттерді, стандарт бойынша жүктелген міндеттерді орындау үшін мұғалім қарапайым математикалық түсініктерді оқытудың, үйретудің тиімді әдіс- тәсілдерін білуі абзал.

 

2. 2. Қарапайым математикалық түсініктерді оқытудың әдіс- тәсілдері

Мектепалды даярлық тобындағы тәрбие- мектептегі сабақ үрдісімен мақсаттас болғанмен, тұрпаты бөлек жұмыс. Мұндағы дидактикалық мақсаттар төте жолмен, тікелей атқарылмайды. Олар ойын, серуен, әңгіме барысында интерграцияланған сипатта жүзеге асырылады. Ондағы әрбір сабақта тіл дамыту, санау, сурет, дене қозғалыстары элементтері кешенді көрініс табуы шарт.

Мысалы, «Биік, аласа» тақырыптарында оқушыларды серуенге алып шығып, ағаштардың немесе үйлердің биіктіктерін салыстырту. Ағаш түрлерін көрсете отырып, биік ағаштар, аласа ағаштар санын санау. Келесі сабақта пән аралық байланыс арқылы тіл дамыту жұмысын жүргізу.

Алдыңғы сабақта балалар мектеп бағында серуендеп тынығып қайтқан болатын. Екінші сабақ енді сол серуенде көрген байқағандарын естеріне түсіру, жаңғыртуға болады. Бұның өзі- ойынның бір түрі.

• Естеріңе түсіріңдерші, біз серуенде мектеп ауласында табиғатты бақыладық. Ағаштардың қандай түрлерін көрдік?
• Ағаштардың қандай пайдасы бар? Кім тапқыш екенін көрейік?!
• Ауаны тазартады, жазда көлеңке болады. Үй салуға, үй, сынып жиһаздарын жасауға пайдаланамыз. Ойыншықтар жасайды, қағаз жасайды.
• Алдарыңдағы дәптерлер осы қағаздан жасалған. Шыршаны қандай геометриялық фигурадан құралған деп ойлайсыңдар?
• Неше үшбұрыштан құрасырылған?

Көлемі бойынша салыстыру. (Үлкен, кіші.)

Әңгіме барысында ұқсастық арқылы табиғатты зерделейді. Жалпыдан жекеге көше отрып, геометриялық фигуралар тақырыбына көшеді. 

Олар мынадай геометриялық фигуралармен танысады.

 

 

 

       Шеңбер              Үшбұрыш            Сопақша               Шаршы

 

                                       

 

 

 

 

      Жұлдызша                      Жүрекше                    Көпбұрыш

                Осы геометриялық фигураларды таныстыра отырып, қоршаған ортадан фигураларға сәйкес заттарды іздестіріп, талқылап, салыстырып, жаттықтырады. Олардың қызығушылықтарын арттыра отырып, қаншалықты меңгерген-діктерін анықтау үшін әртүрлі тапсырмалар, ойындар орындату арқылы жүргізеді.

 

 

       Балаларға берілген суреттердің ішіннен  шеңберді, сопақшаны, шаршыны, тіктөртбұ-рышты табу тапсырылады.

Бұндай жұмыстарды орындау барысында оқушылардың зейіні тұрақталып қана қоймай, байқампаздықтары артады. Көру, есте сақтау қабілеттері жақсарады.

 Аталған фигураларды анықтағаннан кейін оларды санайды. Он көлеміндегі сандарды дұрыс, кері санауды меңгерту әртүрлі әдістер арқылы жүзеге асады. Сандар қатарын меңгермес бұрын әрбір сан мен цифрын таныстырып өтеді. Осы кездерде тіл дамыту, есте сақтау  мақсатында, әр санға байланысты санамақтар үйретіледі.

«О» деген әріп пішінде,                      

Нем бар оның ішінде.

«Бірлікті» қойсақ қасына,

Он саусақ болар расында.

 

Сатып алып бір сәбіз,

Қойды үйрек себетке.

Тағы сонша қосса оған.

Нешеу болмақ әдетте.

 

Әрбір цифрдың жазылуын үйрету кезінде зейінді дамыту  үшін, цифрдың жазылуын есте сақтау үшін «Дәлдеп сыз» ойынын қолдануға болады.

 

10 көлеміндегі  сандар мен цифрларды жеке  танысытырып өткеннен кейін балалар  сандар қатарын еркін, жетік меңгерулері  тиіс. Ол үшін бірнеше ойынды пайдалануға болады.

 

 

 

 

«Орын қалдыр»

Әдетте, бала карточкаларды іріктей отырып, алдымен, «1» санын іздейді. Бір саны жазылған карточканы тауып, стол үстіне қойған соң, ол «2» санын іздей бастайды. Егер, балалның қолына «3» саны немесе «4» саны жазылған карточка ілінсе, ол оларды бір шетке қоя салады.

 

 

 

 

 

«Көршісін тап»

Балалармен бірге карточкаларды санның өсу тәртібіне (солдан оңға) қарай орналастырыңдар да, қай сандар бір- біріне жақын, ал қайсыларының қашық орналасқанын талдандар. Баладан әр санның «көршілерін», яғни белгілі бір санын жанында тұрған санды атауды ұсыну керек. Мұны, «ойын түрінде» істеген дұрыс: бір бала санды айтса, ал екіншісі бұрылып, «көрші» санды шапшаң айта бастайды. Керісінше жасауға да болады. Мысалға «5» немесе «7» санының «жалпы көршісі» қайсы? Дегендей сұрақ қоюға болады.

 

«Сан қатарын толықтыр»

Балалар сан қатары ұғымымен танысқаннан кейін бұл ойында жеке таратпа материалдар ретінде алып тапсырманы орындайды. Берілген тізбектерде кейбір сандарды толықтыру қажет болады.