Жас гимнасттарда қозғалыс үйлесімділігі және икемділікті дамыту әдістемесі

• Спорттық ойын арқылы барлық нәрсеге деген қарым – қатынастың сапалық өзгерістері, яғни бала өміріндегі қарапайым шындықты ойын арқылы сезінеді;
• Жарыс адамның гармониялық дамуына деген жаңа беталыстың мақсаты мен құралы іспеттес;
• Мереке, мейрам ойынның психологиялық аспектісі ретінде.

1. Қазіргі психологтардың бағалауынша, соның ішінде профессор В.В.Зеньковскидің  ) “ Балалық шақ психологиясы” еңбегінде, 7- ден 11 жасқа дейінгі аралық кенеңін “екінші балалық шақ” деген ат берген дұрыс деп есептеген. Бұл кезде бала зейінінің негізгі субъективті әлемге тән, ал одан тысқары әлем, адамдар, тарих, болашақ – бәрі де субъектвитіктен сырт қалып қояды.

Балалақ шақтың негізгі құрылымы - өз бетімен іс - әрекет қылуға даярлық  жүргізу. Бұл жерде «бейімделу», үйрену, еліктеу; «Болашақты армандау жолымен құру» секілді тәсілдер қолданылады.

2. Негізгі мақсат жүгіру нормативін тапсырудан, секіру мен еңбектеуден тұрмауы тиіс, бұл дисциплина (тәртіп) мәдениетке үйретуі қажет.
3. Балалық шақта баланы тәрбиелеу ертегілер, тәмсіл, арқылы жүргізілуі қажет, себебі балалық әлемі ашық, түрлі- түсті бояуға, қиял-ғажайып, қызықтарға толы, сонысымен де ертегіге өте ұқсас, балалардың оларды өте жақсы көретін себебі де осы. Ертегілер арқылы олар ғұламалық пен өмірге үйренеді.
4. Бағытталған дене тәрбиесі оқушылардың психикалық және физикалық (денелік) саулықтарын қамтамасыз етуден ғана емес, с.қ. өмірдің бағалы жақтарын ой елегінен өткізу, танымдылық қасиеттерін де дамытуға негізделеді.
5. Қимыл, бұлшық ет қозғалыстарын жасауға деген құлшыныс балалық шақтан бастап дамуы және қалыптасуы қажет. «Жарыс - өзі әсер ете отырып өмір жолына даярлайтын жаттығу», - деген Петр Францевич Лесгафт.
6. Гимнастика тек жас адамның дене күш-қуатын молайтып, оны шапшандыққа, дәлдікке т.б. ғана тәрбиелеп қоймай, оның ақыл- ойының толысуына, есейіп өсуіне де пайдасын тигізеді.
7. Жүргізілген педагогикалық, әдістемелік- биологиялық тәжірибе қорытындылары айғақтағандай, бағытталған гимнастика сабақтары өзінің жоғары тиімділігін көрсетті. Әсіресе, денсаулық сақтау, салауатты өмір салты төңірегіндегі сұрақтар бойынша  оқушылардың жалпы білімін көтеруге, психофизиологиялық күштілікті түсіруге, оқушылардың адаптациялық мүмкіндігін арттыруға айтарлықтай әсер етті.
8. Ұсынылып отырған әдістеме жалпыға ортақ: кез келген мектепке қолдануға болады, аса қымбат жабдықтар мен инвентарды қажет етпейді. Бағытталған гимнастика сабақтары дәстүрлі дене шынықтыру сабақтарын жоққа шығармайды, қайта толықтыры түседі.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

3 тарау

       Оқу-жаттықтыру үрдісінің бастапқы дайындығы бөлімінде жеті – сегіз жастағы қыздардың икемділік және қозғалыс үйлесімділігін дамытудың әдістемелік  аспектілері.

3.1. Жеті –  сегіз  жастағы гимнасттардың қозғалыс дайындығын зерттеудің бастапқы бөлімінде зерттеу.

№ 1 кесте

Зерттеудің  басындағы қозғалыс дайындығының деңгейі:

Тест:

Бір орыннан  ұзындыққа секіру (см)

120,2

9,1

20 м жүгіру (с)

6,01

0,64

Бүгілген қолмен асылу (с)

4,0

3,04

Шатқа отыру (см)

19,8

4,9

Қарғымақпен иық  буындарында иыққы айналу (см)

57,0

9,7

Көпір (см)

8,8

0,7

Бір аяқта тепе-теңдік ұстау (с)

3,26

2,05

Сегіз тәрізді  траекторияда тұрған қалыпта тіреліп  қозғалу (с)

39,13

8,3

Отырып таяну  жатып таяну (рет)

6,26

3,65

№ 2 кесте 

     Зерттеудің басындағы үйлесімділік қабілеті және икемділікті дамытудың байланысының корреляциялық кестесі

Тест:

«Тырна»

Отырып таяну –  жатып таяну.

«Сегіз»

Шатқа отыру

0,2

0,2

0,2

Көпір

0,3

0,08

0,1

Иыққа айналу

0,08

0,3

0,2

 

Корреляциялық сараптама негізінде бастапқы дайындық бөлімінде қозғалыс сәйкестігі мен омыртқа жотасының икемділігі арасындағы байланыстың үйлесімділігінің нашарлығы айқындалды, сонымен қатар иық буынындағы қозғалмалылық және статикалық тепе-теңдік өзгерген. Алынған корреляция коэфициенті r= 0,08 құрады, ол көрсеткіш жеткіліксіз. Ең күшті үйлесімділік иық буынының қозғалысы мен қозғалыстың сәйкестігі арасындағы болды, корреляция коэфициенті r= 0,3 құрады. Нәтижелердің сенімділігі табылған жоқ (Р > 0,05).

№ 3 кесте

Зерттеудің басындағы  жалпы қозғалыс дайындығы және қозғалыс үйлесімділігін дамытудың өзара  байланысының корреляциялық кестесі.

Тест:

Бір орыннан  ұзындыққа секіру.

20 метрге жүгіру

Бүгілген қолмен асылу

Бір аяқта тепе-теңдік ұстап тұру

0,2

0,1

0,5

Сегіз тәрізді траекторияда тұрған қалыпта жылжу.

0,2

0,4

0,1

Отырып таяну  – жатып таяну.

0,4

0,03

0,7

Түзету сараптамасы  күш-жылдамдық және күш қабілетері арасындағы тығыз байланысты анықтады, түзету коэфициенті  r= 0,7 құрады және сенімді болып табылды (Р > 0,05).

 

 

3.2. Эксперименттік әдіс бойынша қозғалыс үйлесімділігін және икемділікті дамытудың әдістері мен құралдарына мінездеме

Эксперименттік әдіс бойынша қозғалыс үйлесімділігі және икемділікті дамыту әдістері мен құралдарына мінездеме.

Көркем гимнастикада жоғары спорттық шеберлік деңгейіне жету үшін жаттығушыларда икемділік қабілетін дамыту керек. Педагогикалық эксперименттің негізгі талабы – алынған зерттеулердің нәтижесінде икемділікті дамыту әдістемесін жетілдіру қажет. Икемділікті дамыту үрдісі ақырындап жүзеге асырылады.

Икемділікті дамытуға бағытталған  жаттығулар мөлшері үлкен емес, бірақ жаттығулар әр сабақта жүйелі түрде қолданылып отырды. Сонымен қатар бұл жаттығулар таңғы гимнастикада да пайдаланылды. Буындардағы қозғалушылықты жоғарылатуға арналған жаттығуларды бастамас бұрын, бұлшық еттерді қыздыр жаттығулары жасалды. Созылуға арналған жаттығуларды қайта-қайта жасағанда аздап ауырған сезім болғанда ол тиімді. Икемділікті дамытудың негізгі құралдары динамикалық (серіппе тәрізді, серпу жәнет.б.) және статикалық (әр түрлі қалыпта максималды амплитуданы сақтау) мінезді созылу жаттығулары болып табылады. Созылу жаттығулары салмақ салу және салмақсыз орындалады.

Салмақ салуды қолдану  буындардағы қозғалыстарды қамтамасыз ететін бұлшық еттерді дамытуға бағытталған.

Тірек-қимыл аппаратының  бөлінген жерлерінде қозғалушылықты дамытуға бағытталған жаттығулар кешені белсенді (максималды амплитуда жаттығу жасаушының өзімен орындалады) және белсенді емес (қосымша сыртқы күштің көмегімен  максималды амплитудаға жету) жаттығулардан құралған. Жыл бойы және жеке сабақтарда икемділікті дамытуға арналған жаттығулар жүктемесі жаттығулардың санының өсуі мен қайталауының санына байланысты жоғарылатылды. Белсенді жаттығулар кезіндегі ырғақ 1 секундта бір қайталауды құрады; белсенді емес жаттығу кезінде – 1-2 секундта бір жаттығуды құрады; статикалық қалыпты ұстау – 20-30 секундты құрады.

Икемділікке арналған тапсырманы орындау кезінде баланың алдына нақты мақсат қойылды, белгілі бір  нүктеге немесе затқа қолын жеткізу. Берілген әдіс үлкен қозғалыс амплитудасына жетуге мүмкіндік береді.

Икемділікті дамытудың  негізгі әдісі – қайталау әдісі, созылуға арналған жаттығулар 10-12 рет  қайталау арқылы сериялармен орындалды. Қозғалыс амплитудасы сериядан серияға  жоғарылатылып отырды. Егер де балалар берілген жаттығуларды күнделікті үйлерінде орындаса және жаттығу сабақтарын босатпаса, жаттығулардың тиімділігі жоғары болар                   еді. Жаттығудың 40 % уақыты икемділікті дамытуға арналды. Икемділікті дамытуға арналған жаттығулардың сәйкестігі: 40 % - белсенді, 40  % - белсенді емес, 20 % - статикалық. 5-6 жастағы балаларда аптасына жаттығу сабақтары 3 рет өткізілуіне байланысты, үй тапсырмасы жүйесі қолданылды. Оған кіретін жаттығу түрлері: омыртқаның, жамбас, тізе, тобық, тізе асты байламдары икемділігін дамытуға арналған, және қарғымақпен секіру жаттығулары. Оқу-жаттықтыру сабақтарында икемділікті дамытуға жылдамдық-күш мінездегі жаттығулар қолданды: серіппе тәріздіқимылдар, аяқты серпіп, одан кейін ұстап тұру. Егер жаттығулар салмақ салу арқылы жасалса, салмақ серпуді жасау және серіппе қимылдарының жылдамдығынан кем болмауы керек (салмақ салу ауырлығы гимнасттың салмағынан 2-3% болуы керек). Икемділікті жетілдіру әдісі ретінде ойын және жарыс әдістері қолданылды, сонда сабақ өте қызықты, көңілді өткізілді (кім төмен еңкейе алады; кім тізені бүкпей затты жерден көтере алады және т.б.). Икемділік жаттығулары келесі кезекпен орындалды: ең бірінші қол басы буындарына, сосын тұлға және аяқ басы буындарына арналған жаттығулар. Жаттығуды орындауда тіректің атқаратын маңызы зор. Жаттығулар алғашқыда тірекпен, одан кейін тірексіз орындалды. Белсенді және белсенді емес икемділік бір уақытта дамиды.

Икемділікті дамытуға қолданылатын жаттығулар:

1. Созылу қарқындылығын жоғарылататын қайталанбалы серіппе қимылдар<span class="dash041e_0431_044b_0447_043d_044b_0439__Char" style=" fon