Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер етуші факторлар

4.Ағымдағы  активтердің табыстылығы. Тәжірибеде  ағымдағы активтердің табыстылығы  деп аталатын көрсеткіш кенінең  қолданылады. Ол ағымдағы активтерге  салған бір теңгеден кәсіпорын  қанша табыс алғанын көрсетеді.

5- кесте - Табыстылықты бағалау*

(%)

Компанияның табыстылығына келетін болсақ компанияның  өткізу табыстылығы 28% құрап отыр. Бұл  өткен жылмен салыстырғанда 14% төмендеді. Оның төмендеуіне негізінен компанияның  әкімшілік шығындары мен қаржыландыру шығындарының ұлғаюы есебінен болып  отыр. Мысалы, компанияның жалпы  табысы өткен жылмен салыстырғанда 8 млр. теңгеге өсіп отыр. Ал таза табыста  ешқандай өзгеріс жоқ екенін көруге болады, яғни өткен жылмен бірдей.

Компанияның жалпы активтерінің табыстылығы  нашар нәтиже беріп отыр. Компания активтерінің  әр бір теңгесі 2011-2012 жж. 20 тиын әкелсе, 2012ж ол 13 теңгеге  дейін төмендеді. Оған компания активтерінің жалпы көлемінің көбейіп, ал таза табыстың өзгеріссіз болуы өз әсерін тигізіп отыр.

Компанияның ағымдағы активтерінің табыстылығы  жалпы активтердің табыстылығына  қарағанда жақсы нәтиже беріп  отыр. Егер 2011ж ағымдағы активтердің  әр бір теңгесі 1 млн.теңге  23 тиын пайда әкелсе,  2012 ж. ол  1 теңге пайда әкеліп отыр. Бірақ есепті жылы өткен жылмен салыстырғанда табыстылықтың  азаюы, жоғарыда айтылып кеткендей, активтердің өсуі, ал таза табыстың өзгеріссіз болуы себеп болып отыр. Меншікті капиталдың табыстылығыда осындай нәтиже көруге болады.

IV Қаржылық  тұрақтылық  коэффициенті.

Қаржылық  тұрақтылық коэффициенті компанияға ұзақ мерзімді салымдар салған инвесторлар мен  кредиторлардың мүдделері қаншалықты қорғалғандығын және кәсіпорынның ұзақ мерзімді міндеттемелерін төлей алу мүмкіншілігін көрсетеді.

1.Меншіктік  коэффициент. Меншікті коэффициент компанияның капитал құрамындағы меншікті капитал үлесін сипаттайды, яғни кредиторлармен меншік иелерінің мүдделерінің ара салмағын. Батыс тәжірибеде бүл көрсеткішті жеткілікті жоғарғы деңгейде ұстау керек деп саналады. Себебі ол тұрақты қаржылық жағдайды көрсетеді. Егер меншікті капитал компания балансының 60% -ін алып жатса онда тұрақты қаржылық жағдай деп есептелінеді. Қаржыландыру көздеріндегі тартылған капиталдың үлесін көрсететін тартылған капитал коэффициенті есептелуі мүмкін. Бұл коэффициент меншіктік коэффициентіне кері болып келеді.

 2.Қаржылық тәуелділік коэффициенті. Бұл коэффициент фирманың сыртқы қарызға тәуелділігін сипаттайды. Бұл коэффициент жоғары болған сайын, компания қарызының көп болуы яғни компанияны банкроттыққа әкелетін тәуекелділік  деңгейінің жоғары болуын көсетеді. Нарықтық экономика жағдайында қаржылық тәуелділік коэффициенті 40%-тен жоғары болмауы тиіс деп саналады. Қаржылық тәуелділік коэффициентінің жоғары болуы, орташа нарықтық ставка бойынша жаңа несие алу кезінде қиындықтар туғызады.

3.Тартылған  және меншікті капиталдың қатынасын  көрсететін коэффициент. Ол кәсіпорын қарыз капиталына қаншалықты тәкелді екенің көрсетеді, және қарыз және меншікті капиталдың арақатынасы арқылы есептелінеді. Бұл көрсеткіш кәсіпорында  қарыз не меншікті капиталдын көп екенің көрсетеді. Коэффициент 1 – ден көп болған сайын, кәсіпорынның қарыз-  қаражатына  тәуелділігі жоғарлай түседі.  

6- кесте - Қаржылық тұрақтылықты бағалау*

%                                                

Компанияның есепті жылы меншікті капиталының үлесі өткен жылдармен  салыстырғанда, 10% - ға азайды. Егер 2010 жылы ол 67% , 2011 жылы 69% болса 2012 ж. ол 59% құрап отыр. Компанияның меншікті капиталы  өткен жылмен салыстырғанда 22% өсті . Осы уақытта тартылған каптал өткен жылмен салыстырғанда 95% көбейді. Тартылған капиталдын ішінде ұзақ мерзімді міңдеттемелердің құрамы күрт өсті  (қысқа мерзімді міңдеттемелер 30% , ұзақ мерзеімді міңдеттемелер 69%).  Негізінен тартылған капиталдың ішінде ұзақ мерзеімді міңдеттемелер үлкен үлес алып отыр. Бұған қарамастан компанияның қаржылық тұрақтылығы жақсы деңгейде тұр. Қандайда жағдай болмасын компания өз міңдеттемелерін жаба алады.

2.3 Қаржылық тұрақтылық түрлері және қаржылық жағдайлары

Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын тереңірек зерттеу үшін оның түрлерін қарыстырып өту қажет.

Тұрақтылыққа әсер ететін факторлардың көптілігі, оны сыртқы және ішкі болып екіге бөледі, ал оның салдарының көптілігі тұрақтылықтың  әртүрлі жақтарын көрсетеді.

Тұрақтылықтың әрбір түрінің  мазмұнын жеке-жеке сурет 1 бойынша  қарастырайық:

• ішкі тұрақтылық─ қызмет етудің жоғары нәтижелігін қамтамасыз ететін ұйым жағдайы, яғни өндіріс құрылымы мен қызмет көрсету жағдайы және олардың динамикасы немесе кәсіпорын қызметінің тұрықты жоғары табыстылығын қамтамасыз ететін ұйымның жалпы қаржылық жағдайы. Оған жету негізінде шаруашылық орта өзгерісінен белсенді әсер ету жатыр;
• сыртқы тұрақтылық─ мемлеке<span class="Normal__Char" style=" font-family: 'Tim