ИНФОРМАТИКАНЫ ОҚЫТУДА МУЛЬТИМЕДИАЛЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНДЕРДІ ҚОЛДАНУ ТӘЖІРИБЕЛЕРІ

2) Білім беруді  ақпараттандыру жағдайындағы оқу-тәрбие  процесінің ерекшеліктері, оның  ішінде математикалық және ақпараттық  моделдеу құралдарын қолданудың  педагогикалық тәжірибесі, дербес  жағдайда арнайы пәндерді оқыту  үдерісіндегі ақпараттық жүйелер.

3) Білім беруге  арналған электронды, мультимедиялы  құралдарды жасау мен қолданудың  негізгі ережелері;

4) Пәндерден  білім мен біліктіліктерді бақылауға  бағытталған компьютерлік бақылау, тестілеуді қолдану ерекшеліктері.

 

1.3 Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді қолданудың құрылымдық-мазмұндық моделі

 

Модель болашақ  мұғалімдердің сапасына қойылып, зерттеу  идеясын болашақ маманды дайындауды оңтайландыру мәселесі бойынша, осы  қарастырылып жатқан проблеманы студенттерге оқытудың тұтас бір әдістемелік  жүйесін құруда негізгі роль атқарады. Техникалық, ақпараттық құралдар туралы мәселелер басым қарастырылатындықтан болашақ мұғалімдерде мотивациялық компонент, осы тұрғыда танымдық, бейімділікке арнайы талап болатындықтан мазмұндық компонент, ал ең бастысы практикалық қолдану болғандықтан болашақ мұғалімдерде іс-әрекеттік компоненттер болуы қажеттілігін модельде ескердік.

Мотивациялық компонентке танымдық қызығудың негізгі қалыптастыру бейнесі жатады. Оған болашақ маманның өзінің кәсіби шеберлігін дамытуға талпынуы, кәсіби жеке біліктілік деңгейін көтеруге бағыттылығы, инновациялық іс-әрекетке ұмтылу әрекеттері, мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенге қызығушылығы кіреді.

Мазмұндық компонентке болашақ мұғалімнің жалпы мәдениеттілік дайындығы мен пәндік әдіснамалық дайындығының деңгейі, мамандығы бойынша білімі, педагогикалық біртұтас білім жүйесі, біртұтас педагогикалық үдерістің заңдылықтары мен қозғаушы күштерінің жалпы теориялық білім негіздерімен қарулануы, мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен туралы түсінігі, білімдер жүйесі кіреді.

Оған біртұтас педагогикалық үдерістің теориялық  негіздерін меңгеруі, жеке тұлға теориясының  ғылыми негіздерін меңгеруі, педагогикалық  іс-әрекет теориясының кәсіби біліктілік тұрғысындағы негіздерін білуі, оқушылардың  барлық мүмкіндіктерін пайдалануға инновациялық іс-әрекеттің көбіне нәтижелі болатындығын сезіне алу жатады.

Іс-әрекеттік компонент болашақ мұғалім өзінің кәсіби іс-әрекетін инновациялық тұрғыда меңгере алуы мен міндетін анықтай алуы және мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенге негізделген педагогикалық үдерісті тиімді жүзеге асыра алуымен өлшенеді. Оған болашақ мұғалімнің өз пәнін жете меңгеруі, біртұтас оқу-тәрбие үдерісінің психологиялық-педагогикалық жағдаятын жоспарлап, жүзеге асыра алуымен сипатталады. 

Кесте -1. Мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді қолданудың құрылымдық-мазмұндық моделі

№	Компоненттер	Өлшемдер	Көрсеткіштер
1	Мотивациялық	-Өзінің кәсіби  шеберлігін ақпараттық -компьютерлік  технология бойынша дамытуға  талпынуы  - ақпараттық-компью  терлік және математи калық модельдеуге қызығушылық таныту	-Кәсіби жеке  біліктілік деңгейін көтеруге  бағыттылығы  -Ақпараттық  және компью-терлік технология  бойынша инновациялық іс-әрекетке  ұмтылуы -Ақпараттық  жүйелерді модельдеу, компьютерлік  модельдеу туралы мотивтер -Мультимедиялы  технология-ларды қолдануға ұмтылуы
2	Мазмұндық	-Өзінің ақпараттық  және компьютерлік технология  бойынша сауаттылығы  - ақпараттық-компью  терлік және математи калық  моделдеу туралы білімдер жүйесі	-Педагогикалық  іс-әрекет теориясының  кәсіби біліктілік тұрғысындағы негіздерін білуі -Барлық мүмкіндіктерді  ескере отырып инновациялық іс-әрекеттің  көбіне нәтижелі болғандығын  сезінуі -Ақпараттық  жүйелерді модельдеуді, компьютерлік  модельдеуді түсінуі - Мультимедиялы  технология лар туралы түсінік -Пән сабақтарында  компьютерлік модельдеуді қолдану керектігін түсіне білуі
3	Іс-әрекеттік	-Өзінің кәсіби  іс-әрекетін инновациялық тұрғыда  меңгеру  -Ақпараттық-компьютер  лік және математикалық модельдеуді қолдану іскерлігі	- Ақпараттық  және компьютерлік технология негізінде іс-әрекетін инновациялық тұрғыда шеше алуы -Ақпараттық  жүйелерді модельдеуді меңгеру - Компьютерлік  модельдеуді игеруі - Мультимедиялы  технология ларды қолдана алуы - Пән сабақтарында  ақпараттық-компьютерлік модельдеуді қолдану мүмкіншілігін меңгеруі

 

Сонымен, болашақ  мұғалімдердің мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді қолдануға даярлығы: мотивациялық құндылықтарды; мазмұндық және іс-әрекеттілік сияқты көрсеткіштерді қамтиды.

Осы аталған  көрсеткіштердің әсерінен білім, білік, дағды, кәсіп, іскерлік, іс-әрекет, игеру, нәтижелері құралады.

Модельдің негізінде  біз әртүрлі көрсеткіштерді сипаттайтын  деңгейлерді (төмен, орташа, жеткілікті, жоғары) анықтадық.

Төмен деңгей: Кәсіби шеберлігінде ақпараттық және компьютерлік технологияны қолдануға талпынысы жеткіліксіз, инновациялық іс-әрекетке құлқы жоқ, ақпараттық жүйелерді модельдеу, компьютерлік модельдеу іс-әрекеті төмен, мультимедиялық технологияларды пайдалану мүмкіндігін біле бермейді. Осы мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іскерлігін қалыптастырудың төмен деңгейімен байланысты іскерліктер:    

-белгілі бір  информатикалық ұғымдардың анықтамаларын,  ережелерді біледі, бірақ ақпараттық-логикалық  тұрғыдан талдай алмайды;    

- оқулықтағы  оқу  материалының  тарауын,   пунктін  логикалық-  
дидактикалық тұрғыдан талдай алмайды;     

-  объектілер мен құбылыстарға байланысты мәселерді мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен арқылы шешуді іздестіруді ұйымдастыра алмайды;    

- қарапайым  мультимедиялық, электронды көрнекі  құралдарды дайындай алмайды;

• нақты кәсіби ақпаратты оқып үйрену үшін, қажетті әдебиетті және Интернет сайтын таңдай біледі;

 

  Орта деңгей: Кәсіби шеберлігінде ақпараттық және компьютерлік технологияны қолдануға талпынуы тұрақты емес, инновациялық іс-әрекеттің қажеттілігіне мән бере бермейді, ақпараттық жүйелерді модельдеу туралы түсінігі бар, бірақ меңгеруі орташа. Компьютерлік модельдеу туралы туралы қабілеті бар, бірақ ішінара қолданады. Мультимедиялық технологияларды қолдану туралы талпынысы бар.

Болашақ мұғалімінің мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іскерлігінің қалыптасуының орта деңгейі әдістемелік немесе оқу-таным іс-қимылының орындалу мақсаттарын саналы түрде түсінуі, оны орындауда белгілі бір нұсқауға, үлгіге сүйенуі болып табылады. Осы мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іскерлігін қалыптастырудың орта деңгейімен байланысты іскерліктер:    

-белгілі бір  информатикалық ұғымдардың анықтамаларын,  ережелерді, алгоритмдерді, модельдерді,  ақпараттық мазмұнды есептерді  ақпараттық-логикалық тұрғыда талдай  алады;    

- оқулықтағы  оқу  материалының  тарауын,   пунктін  логикалық-  
дидактикалық түрғыда талдай алады;    

- ақпараттық мәселелерді модельдеу арқылы шешуді іздестіруді ұйымдастыра біледі;    

- информатикалық  ұғымдарды қалыптастыру, информатикалық  тұжырымдарды дәлелдеу, белгілі бір ережені қалыптастыру немесе модель құру үшін қажетті есептерді таңдап алып, оларды тиімді пайдалана алады;

• анықтамалық құралмен, кестемен және басқа да дидактикалық материалмен жұмыс істей біледі және оған білімгерлерді үйрете алады;
• оқушылардың білімін тексеру мақсатында сұрақтар жүйесін, өз  
  бетімен орындайтын және бақылау жұмыстарының тапсырмаларын құра біледі;
• білімгердің ақпараттық-компьютерлік және математикалық модель құру жұмыстарын тексеріп, бағалау және олардың нәтижелерін талдай алады;

 

    - ақпараттық-компьютерлік және математикалық модельдердің дәптерге  
жазылу мәдениетін және компьютер үшін бағдарлама құра алады.

Жеткілікті  деңгей: Өзінің кәсіби шеберлігінде ақпараттық және компьютерлік технологияны барынша қолдануға талпынуы тұрақты, инновациялық іс-әрекетке ұмтылысы ұдайы еркін көрінеді, ақпараттық жүйелерді модельдеу, компьютерлік модельдеуді, мультимедиялы технологияларды қолдана алады.

Жеткілікті  деңгей - қалыптастырылған жекелеген, кейде тіпті мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іскерлігінің толық бір кешенін жаңа нысанға, оқу материалының неғұрлым ірі блогына (модельдеу әдісіне, тақырыпқа, ақпараттық мәселелердің типтеріне, т.б.) көшіре білуі. Мұндай көшіру көбінесе жалпы ұсыныстарды пайдалану жолымен, оның мақсатының мағынасын түсіну негізінде жүзеге асады.

Болашақ мұғалімнің мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іскерлігін қалыптастырудың жеткілікті деңгейіне сәйкес келетін іскерліктер:

• нақты ақпараттық оқу материалын оқыту мақсатын анықтай білу;
• осы мақсаттың негізінде оны логикалық-дидактикалық түрғыдан  
  талдау   (өзекті   материалды,   тақырыптың   негізгі   идеясын   анықтау,  
  модельдерді типке бөле білу және т.б.);

 

    - нақтылы    материалды    (тақырыпты,    математикалық және ақпараттық модельдерді, т.с.с.) не үшін оқып-үйрену қажет екендігін негіздей білу;

• оқу мақсатын айқын қою және оған сәйкес келетін іс-қимыл мен  
  амалдарды іріктеп ала білу;
• оқушылардың іс-әрекетін үйымдастыра білу және оқу үдерісінде  
  оны басқара білу;
• ақпараттық-логикалық талдау негізінде тақырыптың күнтізбелік жоспарын жасай білу;
• қарапайым мультимедиялық, электронды көрнекі құралдарды дайындай білуі;
• оқушылардың жауаптарын талдап, оны әділ бағалай білу.

Жоғары деңгей: Болашақ кәсіби іс-әрекетінде, инновациялық іс-әрекетінде ақпараттық-компьютерлік технологияны, мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді еркін қолдана алады, мультимедиялы технологияларды қолданып, бағдарламалық құралдарды жасай алады.  

Жоғары деңгей - жоғары дамыған  мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іскерлігі, ол мұғалімнің кәсіби іс-әрекетінің тек мақсаттарын ғана емес, сонымен бірге оның мотивтері мен құралдарын таңдай білуімен анықталады. Бұл деңгейде нақты педагогикалық ситуацияға сәйкес әртүрлі оқу-әдістемелік құралдар мен мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенді пайдалана білу іскерлігі тән болады.   

Болашақ мұғалімнің мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іскерлігін қалыптастырудың жоғары деңгейі алдыңғы қалыптастырылған іскерліктердің барлық деңгейлерін де дамытады және арнайы пән бойынша кез-келген оқу материалын оқытуда жүзеге асырылады, яғни:

• логикалық-дидактикалық тұрғыдан мектеп оқулығын талдау, сол  
  сияқты белгілі бір ақпараттық идеялардың, бағыттардың сол оқулықта қалай жүзеге асырылғандығын талдай білу;
• курсты, пәнді, нақты тақырыпты, оқыту мақсатын анықтау, сол  
  мақсаттарға қол жеткізу жүйесін құра білу;

 

    - оқытудың  мақсаттары  мен   нақты  жағдайларына   байланысты  
мультимедиалық оқу-әдістемелік кешенге оқыту әдістемесінің бірнеше нұсқаларын жасай білу.

Осы келтірілген  деңгейлерді мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен негізінде қалыптастыру үшін теориялық және практикалық даярлық жүйесі қажет. Ол арнайы мамандық пәндер циклі арқылы қамтамасыз етіледі.

Білім, жалпы  кәсіби, техникалық арнайы болып бөлініп, кәсіппен ұштасады. Ал кәсіп – мамандық таңдау, мамандықты меңгеру. Ол жалпы мектептерде, гимназия, колледждерде, жоғары оқу орындарында беріледі. Білім алып кәсіп иесі болу үшін іскерлік қажет. Іскерлік – оқу, білім, кәсіп, тәжірибе, ізденушілік, өзіндік жұмыс, ісшаралар, дағдыдан туындайды. Іскер болу үшін іс-әрекетті меңгеру керек.

Іс-әрекет - әрекеттен, операциядан, қимыл-қозғалыстан тұрады. Бұл үдерістің орындалып, игерілуі қажет. Игеру – қабылдау, ұғыну, ойлану, пайымдау, бекіту, жүзеге асыру, қолданудан тұрады. Барлық үдеріс байланыса орындалған соң нәтиже көрсеткіші пайда болады.

Студенттердің мультимедиалық оқу-әдістемелік кешен іс-әрекетінің негізі болатын логикалық құралдарды қалыптастыру және оны дамыту — мамандық пәндерді оқытудың басты құралы.

Оқыту үдерісінде студенттердің кәсіби белсенділігін арттыру мәселесі соңғы кезде жалпы бағытта кең мағынада қарастырылып келеді. Арнайы пәндерді бұл әдіспен оқыту, ақпараттық-логикалық ойлаудың өзіндік ерекшеліктерін ескермей, жалпы белсенділікті қамтамасыз етуді оқыту екендігі белгілі. Сондықтан болашақ мұғалім пәндердің өзіндік ерекшелігін ескере отырып қамтамасыз етілетін белсенді оқыту білігін меңгеруі қажет. Белсенді оқытуды қамтамасыз ету мақсатында оның әдістемесін жасау үшін ақпараттық модельдеу іс-әрекетінің құрамын, құрылымын анықтау қажет болады.