Шыдамдылық және оны тәрбиелеу әдістемесінің негіздері

Курстық жұмыс:    «Шыдамдылық және оны тәрбиелеу әдістемесінің негіздері»

 

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым  министрлігі

 

Қазақтың  Спорт және Туризм академисы

 

Жүзу және гимнастика кафедрасы 

 

«Шыдамдылық және оны тәрбиелеу әдістемесінің негіздері»

 

Курстық жұмыс

 

Орындаған:

 

Искаков Даурен Серікқалиұлы

 

Тексерген :

 

Нұрмұханбетова Динара Кенжеевна

 

Алматы 2013 жыл 

 

Мазмұны

 

Кіріспе

 

I бөлім . Физикалық қасиет жалпы ұғым ретіндегі шыдамдылықтың мінездемесі

 

1.1   "Қимыл қасиеттер", "физикалық сапалар", "шыдамдылық" сияқты ұғымдардың анықтамасы және көрсеткіштері мен факторлары

 

1.2   Шыдамдылықтың түрлері 

 

II бөлім . Ортақ шыдамдылықты тәрбиелеудің әдістемесі

 

2.1    Ортақ шыдамдылықты дамытудың амалдары

 

2.2   Ортақ шыдамдықты дамытудағы әдіс-тәсілдер

 

III бөлім . Арнаулы шыдамдылықты тәрбиелеудің әдістемесі

 

IV бөлім . Шыдамдықтың  даму деңгейін тексеру үшін арналған тесттер

 

Қорытынды

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі

 

 

Кіріспе

 

Шыдамдылық әр-түрлі және кез-келген  қимыл-қозғалыстар орындағанда керек физикалық қасиет болып саналады. Бұл қасиеттің болуына және болмауына байланысты әр спорт түрлерінде сан алуан нәтижелерге қол жеткізуге болады,   әсіресе шыдамдылық (жүзу, , орта және ұзақ қашықтыққа жүгіру, велобәйгелер, коньки жарыстарында , шаңғы жарыстарында) спорттық нәтижені анықтайды, сонымен қатар бокс, күрес, спорт ойындарында  және т.б спорт түрлерінде тактикалық әрекеттерді қолдануда шыдамдылықтың орны орасан зор. Үшіншіден үлкен жұмыс мөлшерін  аз уақыт аралығында орындауда керек , организм жұмыстан кейін тез өз қалпына келу үшін де керек.

 

Шыдамдылық қасиеттің әр спорт  түріне қажет екені беймәлім және бұған қарсы қоятын мәлімет жоқ.

 

Шыдамдылық спортшыларға керек, тек жарысу мақсатында ғана емес, сонымен қатар,  үлкен көлемді жаттығулық жұмыс орындағанда , денені ширатып шынықтырғанда және жарыстда өз стартыңды күткенде , тез арада шаршағаннан кейін қалпыңа келу үшін щыдамдылық қасиет керек . Ортақ шыдамдылықтың биік деңгейі – бір спортшының денсаулығының жақсы екендігінің  басты куәлігі [12]. Осы физикалық қасиеттің маңыздылығы осыларға байланысты болып келеді.

 

Жас спортшылардағы шыдамдылықты дамытудың ең басты мақсаты  ол әр түрлі физикалық қозғалыстарға сүйене отырып , міндетті түрде орындалуға тиіс дене шынықтыру тәрбиесіндегі әдістерді қолдана отырып,  ортақ аэробиялық шыдамдылықтың ұдайы көтерілуі үшін , жақсы жағдай жасау .

 

Сонымен қатар бұдан да басқа  жылдамдықты, күшті, координациялық қимыл-қозғалысты дамытудаға мақсаттар да бар. Бұл мақсаттарды шешу дегеніміз ол деген жан-жақты және үйлесімді қимыл-қозғалыстарға қол жеткізу деген сөз. Енді бір бұдан да маңызды мақсат ол, спорттық жетістікке жетудегі әр-түрлі спорт түрлеріндегі ең тиімді және сапалы жолды іздеп табу.

 

Курстық жұмыстың мақсаты: шыдамдылықты тәрбиеу әдістемесін толық түсіндіру

 

Курстық жұмыстың мақсаттары:

 

1.         Зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді зерттеу ;

 

2.         Ортақ және арнаулы төзімділікті дамытудың әдістері мен амалдарын анықтау;

 

3.         Шыдамдылықтың дамуының деңгейін тесттер арқылы тексеру;

 

I бөлім . Физикалық қасиет жалпы ұғым ретіндегі шыдамдылықтың мінездемесі

 

1.1   "Қимыл қасиеттер", "физикалық сапалар", "шыдамдылық" сияқты ұғымдардың анықтамасы және көрсеткіштері мен факторлары

 

Қимыл-қозғалыс қасиеттері ол, әр адамда әр-түрлі болып келеді,  қозғалыс  мүмкіндігіне байланысты олардың деңгейі де бір-бірінен айырмашылығы бар. Қимыл қасиеттерді көрсету бейімделу мен дағдылыққа байланысты болып табылады. Қимыл қасиеттің негізін физикалық сапалар  құрайды.

 

Адамның физикалық қасиеттеріне  күш, жылдамдық, күш пен жылдамдықтың үйлесімі, координациялық қозғалыс қасиеттері және ортақ және арнайы төзімділікті жатқызуға болады.

 

Қимыл-қозғалыстық шеберлігі - ол, белгілі бір техникалық қозғалысты тура  және дұрыс орындағандағы қимылдардың  жиынтығы.

Қимыл-қозғалыстық икемділігі –  ол дегеніміз қимыл-қозғалыстарды  ойланбастан, тура жәе дұрыс түрде  автоматты отырдау мүмкіндігі.

 

Физикалық қасиеттер ол адамның туа пайда болған морфофункционалдық касиеттері болып келеді. Осыған байланысты адамның жүріс-тұрысы,қимыл-қозғалысы байланысты.

 

Жалпы 5 негізгі физикалық қасиеттер бар. Оларға: күш, шапшаңдық,  ептілік, иілгіштік және шыдамдлық жатады.

 

Қимыл-әрекет қызметі адамның нақты белгілі бір мақсатты орындауда қолданылады қозғалыс сипаты болып келеді.

 

Ең маңызды физикалық қасиеттің бірі шыдамдылық болып табылады.

 

Шыдамдылық сияқты адамның қасиеті белгілі бір  қозғалыс  қызметті  ұзақ уақыт бойы оның тиімділігін төмендетпей орындауы.

 

Шыдамдылық - сол жұмысты оның параметрлерін сақтай орырып орындауы (айталық, онық үдемелігін, қозғалыстың дәлме-дәлділігін төмендетпей) орындау.(А.П. Скородумова, 1984)

 

Шыдамдылық – қимыл-әрекет барысында бұлшықет қызметінің шаршағанына төтеп беруі.

 

Н.Г Озолин шыдамдылық ұғымына тағы басқа анықтамаларын береді. Оның айтуынша, шыдамдылық сияқты қасиет үдемелік көлемін арттырғандағы жұмыстың ұзақ уақыт бойы орындалуы, шаршағандықпен күресу және тез-арада жаттығу жұмысын орындағаннан кейінгі қалпына келу қасиеті.

 

 

 

 

 

 

аралап шық- из бөлек-бөлек көзқарастардың автор және прейдя к түрлі-түрлі ғылыми білімнің біртұтас түсін- туралы шыдамдық сияқты физикалық зейінде, және бойынша осы қорыту болады, не жұмыстың длительность ақыр соңында бас- қажумен шектеледі, сол шыдамдық болады да анықта- сияқты бой зейін жең- бас- қажу [9].

 

Қажу - бойдың сол жұмысқабілеттіліктің мезгілдіктің төмендет- себепті длительной және шиеленісті қызметтің ту- және сипатта- функциялық күйі, бойдың атқаратын  қызметінің өзгерістерінің және усталости  субъективті түйсігінің біт- [16]. қажу кейін түп жұмыстың арқылы уақыттың тағайынды арасын туады және арада күштің және бұлшықет шыдамдық кему, қозғалыс үйлестік аздыр-, ара затрачиваемой қайрат зорайғандық при бір және баяғы жұмыс орындалу білдір-, ара ақпарат өңдеу жылдамдық саябырлық, жад аздыр-, жинастыр- үдеріс қиналыс, көңіл ауыстырып-қосу және пр., т.е. ара көтеріңкі қиындық немесе жалғастыру нанғысыз қызмет мен алғашқы тиімділік [15].

 

Усталость - қажудың белгісінің сол  субъективті тартуы. Ол либо ара  нәтиже бойдың қажуының, либо себепті жұмыстың бірсарындылқының басады. Осы себебінің шыдамдықтың әртүрлі деңгейі болып табылады. Шыдамдықтың дамуы үшін бас спортшылардың белгілі нысанға келтіру түбегейлі салмақты қатынасты усталости біт- және оқыт- оның жеңуінің психологиялық әдіс-айлаларына [16].

 

Қажудың төрт үлгісі өмір сүреді [5, 8, 12]:

 

1.         Умственное(мақсаттың  шешімі ша математикаға, ойын  шахматтарға және т.д.);

 

2.         Сезгіш(анализатордың  қызметінің қажуы. Мысал: көру  анализатордың қажуы бас атқыштардың және т.д.);

 

3.         Эмоциялы(сияқты  салдар эмоциялы тарту. Қажудың  эмоциялы компонентінде жер кейін  аттанулардың баста жауапты жарыстың, қорқыныштың жеңуімен тоқулы  емтихандардың, және т.д. ылғи  имеет);

 

4.         На физикалық(ара  нәтиже бұлшықет қызметтің), бөліс-:

 

ал.         Жергілікті(жергілікті) қажу - қашан жұмыста дененің бұлшықетінің менее 1/3 барлық көлемі араласты;

 

б.         аймақтық қажу - жұмыста 1/3 дененің бұлшықетінің 2/3 барлық көлеміне дейін жасаушы  бұлшықеттер қатысатын;

 

в.         - при  жұмыста дененің свыше 2/3 бұлшықеті  ортақ(ғаламдық) қажу.

 

Қимылдатқыш қызметтің орындалуының ұзақтығы дейін толық қажудың  дамуының екі фазаға деген бөлу болады [8]:

 

1.         компенсированного  қажудың фазасы, озық шұқырай-  қажумен сипаттайды, қарамастан үдеушінің қиналыстарына қарамастан, адам біреу уақыт сақта- жұмыстың алғашқы ашықтығын арқасында үлкен біледі, еш алдымен, жігерлі мехнат және қимылдатқыш әрекет(айталық, ұзындықтың кемуінің және қадамның шапшаңдығының аумақтауымен при шабыста) биомеханикалық құрылым жарым-жарты өзгеріс;

 

2.         Декомпенсированного  қажудың фазасы, қашан адам, барлық  аласұрыстар, жұмыстың қажетті  ашықтығын сақтау білмейді. Жалғастыру  егер жұмыс осы күйде, сол  аздан кейін "бас тарту"  оның орындалуынан басады;

 

осы екі фазаның длительности арақатынасы : бас адамдардың мен күшті жүйке  жүйеммен ұзын екі фаза түрлі, мен  әлсіз жүйке жүйеммен - бірінші  фаза. Арада бүтіндікте ғой шыдамдық ана және сырттарда мүмкін бірдей [8]. Айтылмыштан спортшының жігерлі сапасының ең маңызды рөлі тиіс, өйткені олар, оның есті қызметінің нәтижесімен болып табылады. Жұмыстың ашықтығының, сақталатын жігерлі кернеу ортақ компонентпен шыдамдықтың барлық көріністері үшін болып табылады. және сол себептен жігерлі сапалар арада маңызды шарада жаттығудың мардымдылығын және қатысудың табыстысының ара жарыстарда анықтайды, сұра- үлкен, межелі шыдамдықтың кез [5].

 

Шыдамдық арада ана немесе өзге шарада при көрінген физикалық қызметтің  орындалуы керек. ара физикалық  жаттығудың ылғи көрінісінде ол ауызекі спорт нәтижені(жүріс, орта және салалы араларға деген шабыс, велобәйгелер, шабыс конькиларда салалы ара, лыжные шабандоздықтарға) анықтайды, ара сырттарда - алды бейнемен орында- тағайынды тактикалық әрекеттерді(бокс, күрес, спорт ойындар және т.п.) қояды; үште - дүркін-дүркін өткінші биік жүктерді көтеріп өту көмектеседі және аспа-жалап қалпына келтір- кейін жұмыстың(спринтер шабыс, сілтеп қал-, секірістер, ауыр атлетика, сайыс және пр.) қамсыздандырады [9].

 

Шыдамдықтың өлшеуішінің тағайынды мінездің және ашықтықтың бұлшықет қызметі жүзеге ас- уақыт болып табылатын [8].

 

Туралы шыдамдықтың дамуының дәрежесінде  бас негіз көрсеткіштің екі тобының  соттау болады [9]:

 

1. Сыртқы(поведенческие), нешінші адамның  қимылдатқыш қызметінің мардымдылығын барысында қажудың: сәуле түседі

 

При көрінген физикалық жаттығу  сыртқы көрсеткішпен, аумақ және қимылдатқыш  әрекеттің(ұзындық, қадамның жиілігі, жеккөрінішті бол- уақытының, қозғалыстың  дәлме-дәлділігінің және др.) түрлі  биомеханикалық параметрінің өзгерісінің мінезі арада түпте болып табылады, ортаға және соңында жұмыстың. Оның мағыналарын уақыттың бөлек-бөлек кездеріне салыстыра, ажырымның дәрежесін анықтайды және тұжырымды туралы шыдамдықтың деңгейінің береді. Сияқты правило, еш кіші өзгер- осы көрсеткіштер жаттығудың адағына, соғұрлым шыдамдықтың биік деңгейі.

 

Шыдамдықтың сыртқы көрсеткіштері  физикалық жаттығудың циклдік көріністерінде:

 

-          өт- ара  тапсырынды уақытта(айталық, "сағаттың  шабысында" немесе Купердің 12-минуттың  қамырында);

 

-          біраз  протяженной араның(айталық, 5000 м,  малтуға деген шабыс бас 1500 м) жеңуінің ең төмен уақыты;

 

-          наибольшая  ара при аууда "мейлінше" деген тапсырынды жылдамдықпен

 

Шыдамдықтың сыртқы көрсеткіштері  арада қызметтің ойынның көріністерінің және единоборствах қимылдатқыш қызметтің тапсырынды тиімділігінің деңгейі жүзеге ас- уақытты замеряют.

 

шыдамдықтың сыртқы көрсеткіштері  ара қызметтің, мен дәлме-дәлділіктің  орындалуымен тоқулы қозғалыстың(спорт  гимнастика, фигуралы теп- және т.п.) сложнокоординационных көріністерінде, шыдамдықтың көрсеткішінің тұрақтылық техникалық әрекеттің дұрыс орындалу болып табыл-.

 

2. Ішкі(функциялық), нешінші тағайынды  өзгерістерді түрлі органның  және айтылмыш қызметтің орындалуын  қамсыздандыр- бойдың жүйесінің функционировании сәуле түсетін.

 

Шыдамдықтың ішкі көрсеткіштері: өзгерістер ара сердечнососудистой, тыныспен, эндокрин және др. жүйе және адамның  органдарының ара шарттар қажудың  ЦНС.

 

Дамудың және шыдамдықтың айқында- деңгейі қимылдатқыш қызметтің  түрлі көріністерінде фактордың сау қатарынан деген тәуелді болады [9, 17, 16]:

 

1.         Бойдың  энергетикалық әлуеті, ішіне ал- бой располагает энергетикалық  қамбаның көлемін;

 

2.         Бойдың(тыныс,  сердечнососудистой, эндокрин, терморегуляционной, нервно-мышечной және др. ЦНС) түрлі жүйесінің функциялық әлуеті;

 

3.         Белсендірудің және келісімдінің  дәрежесінің жедеғабылдықтары айырбасты,  продуцирование және қайраттың  қалпына келтір- ара үдеріс жұмыстың  қамсыздандыратын биік жаңағы  жүйенің жұмысында;

 

4.         Физиологиялық  және психикалық атқаратын қызметімнің  тиянағына сақтау қой- бойдың  функциялық жүйесінің белсенділігін  қатал жылжуларға бойдың ішкі  сәрсенбісінде, шақырылушыларды  жұмыспен(оттек қарыздың үдеуіне,  сүттің ащылығының көтермелеуіне  қанда және т.д.). Функциялық тиянақтан адамның зейіні сақта- қызметтің тапсырынды техникалық және тактикалық параметрі, үдетпелі қажуға тәуелді болады;

 

5.         Бойдың  энергетикалық және функциялық  әлуетінің игерушілігінің үнемділігі. Ол жаттығудың және шығынның орындалуының нәтижесінің арақатынасын оның табысына анықтайды. әншейін үнемділікті барысында жұмыстың мен бойдың энергообеспечением байланыстырады, ал себебі энергоресурстер(субстраттар) ара бойда іс жүзінде ылғи шектеулі немесе арқасында ол аумақсыз, қарамастан немесе арқасында, оның шығынын затрудняющих факторлардың, сол адамның бойы жұмыс арқасында энергозатрат минимумының орындауға тырыс-. Бұл ретте еш спортшының биік біліктілігі, айрықша шыдамдықтың айқында- сұрайтын спорттың көріністерінде, соғұрлым орында- жұмыстың биік үнемділігі онымен;

 

6.         Опорно-двигательного  аппараттың бабына;

 

7.         Технико-тактикалық  ұсталықтың кемелділіктері, иеленушіліктің  техниканың немесе жарыстың қызметінің  тиімді тактикасының деңгейінен  деген тәуелді бол-;