Развитие научных исследований в современном проектировании изделий легкой промышленности

После обучения выполняется  анализ работы нейронной сети, определение  доли случаев неправильной диагностики нейронной сетью.

Если сеть обучена  хорошо, она приобретает способность  моделировать неизвестную функцию, связывающую значения входных и  выходных переменных. Впоследствии такую  сеть можно использовать для прогнозирования  ситуаций, когда выходные значения не известны, сеть способна прогнозировать эту величину в соответствии с новыми значениями влияющих факторов. Таким образом, ускоряется процесс нормирования времени той или иной производственной операции и, кроме того, достигается достаточно точный результат.

Для обучения сети использовались данные раскройного производства одного из промышленных предприятий г.Новосибирска специализирующегося на выпуске  мужских костюмов.

Реализация данной методики экспресс-нормирования времени операций раскройного производства осуществлялась при помощи аналитической платформы Deductor, разработанной российской компанией BaseGroup Labs (г. Рязань).

Таким образом, было рассмотрено  десять различных архитектур нейронных  сетей, обучаемых «с учителем»:

1) нейросеть с одним  скрытым слоем: 18х18х9; 18х37х9; 18х54х9; 18х54х9 RPROP; 18х18х9 RPROP; 18х37х9 RPROP;

2) неросеть с двумя  скрытыми слоями: 18х18х2х9; 18х3х18х9; 18х37х2х9; 18х18х2х9 RPROP.

В результате анализа  диаграмм рассеяния выбрана сеть с одним скрытым слоем, состоящим из пятидесяти четырех нейронов (рис. 2), которая может в дальнейшем использоваться для планирования работы предприятия на основе точных значений, что сократит временные и финансовые расходы на дополнительные ресурсы. Неоспоримым достоинством использования нейронной сети для нормирования технологических операций является учет случайных факторов и особенностей производства, а также высокая скорость получения результатов.

Анализ полученных архитектур осуществлялся путем сравнения результатов обучения со значениями таблицы данных, разработанной по данным предприятия, при помощи средств, представляемых программным продуктом и традиционным способом с использованием статистических характеристик.

 

 

Рисунок 2. Графическая модель седьмой нейросетевой архитектуры

(один внутренний слой, состоящий из 54 нейронов).

Таким образом, автоматизированное нормирование времени операций раскройного  производства с использование аппарата нейронных сетей может иметь  место на практике, что в значительной степени облегчает и ускоряет труд нормировщика.

Применение предложенной методики позволяет учесть особенности  конкретного предприятия (состав и  характеристики оборудования, вспомогательное  время и др.). При этом значительно  сокращаются затраты времени  и трудоемкость нормирования операций.

 

ЛИТЕРАТУРА

1. Кокеткин П.П., Доможиров  Ю.А., Никитина И.Г., Басалыго Л.И.  Справочник по организации труда  и производства на швейных  предприятиях. – М.: Легпромбытиздат, 1985. – 312с.

2. Отраслевые нормативы  времени на операции подготовительно-раскройного производства при изготовлении пальто, костюмов, курток, платьев, сорочек и производственной одежды. – М.: ЦНИИТЭИлегпром, 1987. – 201с.

3. Аксенов С. В., Новосельцев  В. Б. Организация и использование  нейронных сетей (методы и технологии) / Под ред. В. Б. Новосельцева. – Томск: Изд-во ИТЛ, 2006. – 128 с.

 

 

 

ӘӨЖ 687

АДАМ ДЕНЕСІНІҢ  СЫРТ ПІШІНІН СИПАТТАЙТЫН ӨЛШЕМ  БЕЛГІЛЕРГЕ

ӘСЕР ЕТЕТІН ФАКТОРЛАР

 

Омарбекова  М.Т., т.ғ.к., Пернебаева Р.А.

М.Х. Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті, Тараз қ., Қазақстан Республикасы

 

Қазіргі таңда киім сапасының  жоғары болуына, тұтынушылардың денесіне киімнің дұрыс қонуын жақсартуға үлкен мән берілуде. Тұрғындардың өлшем типологиясының тұтас және әртүрлі топтарын жасаудың халық  шаруашылығында басты да маңызды мәселе екенін дәлелдеудің қажеті жоқ. Типология стандартты типтік фигуралар тізімін және халық арасында кездесу жиілігін жоғарғы дәлдікпен береді. Осы берілгендерді пайдалана отырып тауар өндірушілер тұтынушылар үшін қажетті өлшемдегі тауарларды өндіре алады.

Типтік фигуралардың кездесу жиілігін анықтауда қателіктерді болдырмау үшін, топтарға жіктеп қарайды. Типтік фигуралардың кездесу жиілігін анықтауға ауытқу шамасы таңдау өлшеміне тәуелді, ары қарай осы шамаға байланысты есептер жүргізіледі.

Дене өлшемінің ауытқуы жоғары екені бәріне де белгілі. Алайда, типологияға үлкен шамадағы типтік фигураларды ендіретін болса (әйелдер үшін 500, ерлер үшін 300) тұрғындардың типтік өлшемдер жүйесін жасауға болады, мұны көп ұлтты елдерде, сонымен қатар бір мезетте бірнеше елдерде пайдалануға болады. Типтік фигуралардың оптимальды параметрлері жасына, ұлттық, аймақтық және кәсіби ерекшеліктеріне байланысты әр топтарда өзгеше болуы мүмкін. [6]

Жасына байланысты ерекшеліктер

Тұрғындардың жасына байланысты біріктірілген топтарындағы тұлғалық ерекшеліктер тек қана жасына ғана байланысты болады деген қате түсінік. Жасына байланысты болатын өзгерістер өмір сүру деңгейінің өзгеруіне де тәуелді, өйткені әр ұрпақ өмірдің ұдайы өзгерістеріне байланысты елеулі өзгеріске ұшырайды.

Жас ерекшелігіне байланысты өлшемдерге талдау жасағанда, басты  назар тұлғаны анықтайтын өлшемдерге аударылады. Мұнда тұлға дененің  жоғарғы бөлігінің алдыңғы және артқы доғаларының қатынасымен  түсіндіріледі. өйткені, дәлелденгендей еңкіштік артқан сайын алдыңғы доға қысқарып, артқы доға ұзарады.

Жас ұлғайған сайын еңкіштік те арта түседі және көбінесе барлық өлшемдерінің кішірейе бастағаны байқалады.

Кіші жас топтарында, мәліметтерге сүйенсек, иық диаметрі енді, бөксе ені кіші болады.

Сүйектердің өсуі ішкі факторлардың әсер етуімен бірге, өмір сүру деңгейіне байланысты. Ішкі факторлар бойдың өсу барысына және оның қарқындылығына әсер етеді, ол өмір сүру деңгейі осы бағдарламаның дұрыс қалыпта өтуін қадағалайды. Үлкен адам денесі қаңқасының соңғы өлшемі өсу барысындағы ішкі және сыртқы факторлардың әсерінің нәтижесі.

Бірақ, қолайлы  ішкі факторлар болса да, қаңқаның жеке бөліктерінің өсуі әр жас кезеңінде  әртүрлі болады, сондықтан өмір сүру деңгейінің жақсы немесе нашар болуының әсері әр жас кезеңінде әрқилы. Ең сезімтал жас, жыныстық дамуға әсер ететін, балалардың бойының қарқынды өсуіне қажет ететін кезең.

Кәсібіне байланысты ерекшеліктер

Кәсіби топтардың дене құрылысындағы ерекшелік кәсіби таңдауға, мамандықтың әсеріне, топтың жастық құрамына байланысты.Мұнда мамандығына байланысты топтарға жіктеп қарайды. Мысалы, спортпен тұрақты және кәсіби түрде айналысатын адамдардың дене бітімі ірілеу болады. Әрине, мұнда спорттың түріне, саласына тәуелді. Ой жұмысымен айналысатын мамандарда бұл параметрлер төмені әрі еңкіштік басым болады.

Ауыр өнеркәсіпте жұмыс  атқаратын жұмысшыларда бойдың және жеке бөліктерінің ұзындығы көп жағдайда төмендеу болады.

Ұлтына, тұрғылықты жеріне тәуелді ерекшеліктер

Ұлтына байланысты ерекшеленетін  топтар тұқым қуалаушылық факторларына тәуелді, алайда мұны өмір сүру деңгейінен бөліп қарауға болмайды. Өйткені ұрпақтың өсуі мен даму дәрежесі өмір сүру деңгейіне тікелей байланысты. Өмір сүру деңгейі қоршаған ортаға (географиялық факторлар), сонымен бірге уақытқа тәуелді әсер етеді (ғасырлық өзгерістер), сондықтан ұлттық топтар арасындағы айырмашылықты сипаттағанда өмір сүретін аймағына және уақытына назар аударады.

Қазақтарда бастың айналма  өлшемі, жалпы топтағылармен салыстырғанда 1,2 см-ге үлкен. Дене пропорциясында да айырмашылықтар бар. Аяқтың ұзындығы, басқа топтағылармен салыстырғанда қысқа, қолдың барлық бөліктерінің де ұзындығы қысқа, дененің жоғары бөлігінің ұзындығы, бөксенің диаметрі орташа шамадан үлкен. Иық ені және бөксе ұзындығы шамасы жалпы топтағы шамадан айырмашылығы жоқ. Қазақтар салыстырмалы түрде еңкіштеу болып келеді.

Қырғыздардың басының  өлшемі қазақтарға ұқсас болады. Білектің айналма өлшемінің шамасы жоғары. Қырғыздарда иықтың айналма өлшемінің  шамасы кіші, дененің жоғарғы бөлігі үлкен, бөксенің, балтырдың, иықтың ұзындығы қысқа. Басқа топтағылармен салыстырғанда қырғыздардың жауырынды есепке ала отырып өлшегендерді арқаның белге дейінгі ұзындығының шамасы үлкен.

Өзбектердің денесінің  жоғарғы бөлігі салыстырмалы түрде  ұзын, бөксе ұзындығы қысқа, иық ұзындығы қысқа, еңкіштеу, бөксенің айналма өлшемінің шамасы кіші болады.

Орыстар, татарлар, украиндықтар жалпы топтан өзгешеленбейді.

Белорустардың иық ұзындығы үлкендеу, бөксенің айналма өлшемінің  шамасы кішілеу болады.

Азербайжандарда жалпы  топпен салыстырғанда бөксенің айналма өлшемінің шамасы үлкен, дененің жоғарғы бөлігі ұзындау, бөксенің ұзындығы қысқалау болады.

Грузиндерде мойынның айналма  өлшемінің шамасы үлкен, қол айналма  өлшемі, балтыр, бөксенің айналма өлшемдері  жалпы топпен салыстырғанда едәуір жоғары болады. [ 3 ]

Бұдан басқа адам денесінің сырт пішінін сипаттайтын өлшем белгілерге өмір жатқан аймақтың географиялық жағдайы да әсер етеді. Мысалы, экологиялық зиянды деген аймақтарда адам денесінің өсуіне кедергі жасайтын, дененің әртүрлі қолайсыз жағдайларда өзгеруіне әсер ететін факторлар болады. Ал, керісінше, ауасы таза, климаттық жағдайы жақсы аймақтарда адам денесінің дұрыс дамуы байқалады.

Жалпы топтың өзгеруді тұқым  қуалаушылық және модификациялық деп  бөлуге болады. Генетикалық бірыңғайлылық  тұқым қуалаушылыққа байланысты өзгерістерге тікелей тәуелді. Географиялық ортаның факторлары өзгерудің бұл түріне әсер етпейді.

Еңбектің әртүрлі жағдайына, өмір сүруі деңгейіне және тағы да басқа жағдайларға бейімделген  өзгерістер тұқым қуалаушылық емес өзгерістерге жатады.

Тұқым қуалаушылық емес факторларға, ұлт аймақтық топтардың алуандығын қамтамасыз ететін тұрмыс, тамақтану, балаларды тәрбиелеу ерекшеліктері жатады.

Тотальды морфологиялық  белгілердің өзгеруі

Тотальды белгілерге дененің ірі антропометриялық белгілері  жатады: дененің сыртқы пішінін сипаттайтын және дамудың маңызды белгілері болып саналатын-бой, кеуденің айналма өлшемі және салмақ.

Дененің ұзындығы жасқа  байланысты, жыныстық, топтық, топаралық  және ғасырлық өзгерістерге ұшырайды.

Дене ұзындығының жасқа байланысты өзгеруі

Жаңа туылған нәрестенің денесінің ұзындығы: балаларда 51,5 см, қыздарда – 51,0 см. Балалар алғашқы  жылдары тез өседі. Бірінші жылы орташа есеппен 24 см-ге өседі. Мұнан  кейін өсу баяулайды. Балаларда  жылдық өсуі 3 жасқа дейін – 9,5-10 см, 3 жаста 7 жасқа дейін – 6,0-6,5 см. 10 жастан 13 жасқа дейін қыздар ер балалардан жылдамырақ өседі. [ 5 ]

Антропологтардың пікірі бойынша, әйелдер 17-18 жасқа дейін, ерлер -18-20 жасқа дейін өседі.

Адам денесінің узындығы 45-50 жасқа дейін бірқалыпты болады, мұнан кейін әр бес жылда 55 жасқа дейін 0,5 см-ге қысқарады, 55 жастан кейін 0,7 см-ге қысқарады.

Дененің ұзындығы күні бойы да өзгереді. Кешке шаршаған кезде  дене ұзындығы 1,5-3 см-ге дейін қысқарады.

Дене ұзындығының  жыныстық өзгеру

Әйелдердің дене ұзындығы ерлермен салыстырғанда кіші. Бұл айырмашылық әр аймақтақ топқа байланысты 8-11 см-ді құрайды.

Дене ұзындығы орташа есеппен ерлерде - 165 см, әйелдерде – 154 см.

Дене ұзындығының топтық өзгеруі  әр аймақта тұратын әртүрлі ұлт  өкілдерінің дене ұзындығының орташа шамасының айырмашылығымен анықталады.

Дене ұзындығының топаралық  өзгеруі біртекті ұлттық топтар деңгейіндегі топішіндегі өзгерістері анықтайды. [ 4 ]

Дене ұзындығының ғасырлық өзгеруі  өмірдің ұдайы өзгерістерге байланысты өлшем белгілердің ауытқуға ұшыраумен сипатталады.

Кеуденің айналма  өлшемі

Антропологиялық кеуденің айналма өлшемі негізгі параметрлердің бірі болып саналады.

Адамның жасына байланысты кеуденің айналма-өлшемінің өзгеруі Кеуденің айналма өлшемі жаңа туылған нәрестелерде төмендегіше: ер балаларда – 49 см., қыздарда – 48 см. Кеуденің айналма өлшемі қыздарда 18-20 жаста, ер балаларда 25-26 жаста тұрақталады. Бұл тұрақтылық 25 жастан 40 жасқа дейін созылады, 40 жастан кейін тері астындағы май қабаттарының ұлғаюына байланысты кеуденің айналма өлшемінің шамасы артады. Антропологтардың дәлелдегіндей үлкен жастағы адамдармен салыстырғанда (45-60 жас) кіші жастағы адамдардың (20-29 жас) кеуде айналма өлшемінің шамасы 6-7 см-ге кіші. Көкірек клеткасының периметрі 60 жастан кейін кәрілік инволюция кезеңінің басталуына байланысты кеми түседі.

Кеуде айналма  өлшемінің жыныстық өзгеру

Ерлерде кеуде айналма өлшемінің  орташа шамасы (88-89 см) әйелдермен салтыстырғанда (83-84 см) үлкен болады.

Дене салмағы

Ерлерде орташа салмақ – 64 кг., әйелдерде – 56 кг.

Салмақ өзгеруінің жеке себептері, яғни біртекті адамдар тобында + 18 кг. шамасына дейін өзгеріс болуы мүмкін. Үлкен адамның салмағы 40 кг-нан аз және 90 кг.-нан артық болса бұл патологиялық деп есептеледі. [ 8 ]

Салмақтың кенеттен өзгеруі, әсіресе артуы әртүрлі аурулар және ішкі секреция бездерінің қызметінің бұзылуы себептерінен болады. Мұндай жағдайларда дененің салмағы 150 кг. және одан да жоғары болуы мүмкін.

Салмақтың өзгеру динамикасы. Өсу кезінде салмақ ұдайы артып  отырады.

Салмақтың өсуі нәрестенің алғашқы жылдарында байқалады. Салмақ қосудың баяулауы 17 жастан кейін байқалады, бұл өзгеріс әйелдерде 20 жасқа дейін, ерлерде 25 жасқа дейін созылады.