Кадрларды басқару

1.Сыртқы орта факторының  бір – бірімен байланыстылығы. Бір фактордың өзгерісі екінші  фактордың өзгерісіне әсер етеді.    

2. Сырқы ортаның күрделігі.     

3. Қоршаған ортаның  қозғалмалығы    

4. Сыртқы ортаның аяқталмағандығы.

 

5. Фирмадағы стратегиялық жоспарлау үрдісі (процесі).

ЖОСПАР

1. Стратегиялық жоспарлау
2. Стратегиялық жоспарлаудың өзіндік белгілер.
3. Тактикалық жоспарлау
4. Нарық сыйымдылығын және өткізу көлемін жоспарлау
5. Жарнаманы жоспарлау
6. Тауар өткізудің акырғы жоспары

 

Көпжылдан бері әскери басшылар стратегия терминін колданып келеді. «Стратегия» гректін - «генерал өнері» деген сөзінен шыққан. «Сгратегия» термині осы уақытка дейін жарыс, бәсеке мағынасында колданылып келгенмен, қазіргі кезде бұл атау кәсіпорын қызметінің жалпы кондепциясын білдіреді.

Стратегия дегеніміз ұйымның міндетті ісін орындауды және максатына жетуді камтамасыз ететін  жан-жакты жоспар жиынтығы болып саналады.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   

Стратегиялык  жоспарлау дегеніміз басшы қабылдаған  әрекеттер мен шешімдер жиынтығы, сол арқылы ұйымның өз максатына жетуі үшін басшы арнайы стратегияны іздестреді.

Стратегаялық жоспарлау баскару шешімін кабылдауға кажетті құрал болып саналады. Оның басты міңдеті — ұйымдағы жаңадан енгізілгендерді жеткілікті дәрежеде қамтамасыз ету. Стратегиялық жоспарлау басқару кызметінің төрт түрін камтиды: ресурстарды бөлу; сыртқы ортаға бейімделу; Ішкі уйлестіру және уйымдық стратегиялық болжалдау.

Стратегиялық  жоспарлаудың өзіндік белгілер.

1.  Стратегияны көпшілік  жағдайда жоғарғы басшылар тұжырымдайды  және жасайды, алайда оны жүзеге  асыруға баскарудың  барлык деңгейіндегілердің катысуы көзделеді.

2. Стратегнялык жоспар  жеке бір ұйымға ғана емес, букіл корпоранияның болаішғы  үшін жасалады,

3. Стратегпялық жоспар  көлемді зерттеулерден және нақты  деректерімен негізделуі тиіс. Казіргі  әлемдегі бизнеспен тиімді бәсекелесу үшін фирма сапа, рынок, бәсеке және басқадай факторлар сапалы толып жаткан акпаратты ұдайы жинауы, әрі талдауы тиіс;

4. Стратегиялық жоспар  фирманың айкындылығың, дербестілігін  білдіред, мұның өзі олардын белгілі  бір жұмыскерлерді тартуына ықпал етеді.

5. Стратегиялық жоспарды  жасағанда, ұзақ уақыт бойы  тұтастығын сактаумен қоса, кажет   болған  жағдайда жетілдіруді  және кайта бағыттауды жүзеге  асыратындай икемді болуы тиіс.

Жалпы стратегиялык жоспарды бағдарлама ретіңде қарастыру кажет, сонда ұзақ уакыт бойы фирманың қызметін бағыттауға, әрі кажет болған жағдайда өзгертуге болады.

схема. Стратегиялык жоспярлау  моделі

 

 

 

 

 

Схемада ең елеулі баскару  қызметтері келтірілген, сол аркьілы  жоспарлар жүзеге асырылады.

 

Тактикалық жоспарлау

Барлық баскару кызметінің ішінде жосларлау ең елеулісі болып  саналады, өйткені мұнын өзі кез-келген балама әрекеттерді тандап алуға  байланысты, Жоспарлау кәсіпорын  басшылығандағы негізгі кызметтердің бірі ғана емес, оның өзі жеке төрт кызметі түріде (ұйымдастыру, кадрлармен жұмыс істеу, басшылық, жетекшшік және бақылау) көрініс табады. Сонымен, басшы ұйымдастырады, кадрлармен жұмыс істейді, бағыттайды және басшылық етеді, сондай-ақ  жоспарға сәйкес көздеген мақсатқа жету үшін бақылайды,

«Жоспарлау» үғымына мақсатты айкындау және отан жету жолдары енеді: батыста  кәсіпорынның іс-әрекетін  жоспарлау, өткізу, ондіріс және сатып алу секілді манызды бағыттар бойынша жүзеге асырылады. Мұндайда, әрнне, барлық жоспарлар бір-бірімен тығыз байланыста болады.

Жоспарлау процесінің өзі төрт кезеңнен тұрады:

—         жалпы максатты ойластыру;

—            белгіленген біршама уақыт кезеңі (2,5,10 жылға) арналған нақтылы максатты айкындау;

—        оған жетудің жолдары мен амалдарын  айкындау;

Жоспарлы көрсеткіштерді нақты көрсеткіштермен салыстыру

арқылы қойылған мақсатка жетуді бақылау.

Ірі бағдарламаны шешкен кезде кезеңдері мен жоспарлануы  біршама ауқымды болады. Мәселен, жоспарлаудың мынадай кезендері  ажыратылады: а) бар мүмкіндікті  бағалау; б) басты міндет немесе мақсат; в) жоспарлы ұсыныстар; г) баламалар; баламаларды койылған мақсаттармен салыстыру; д) баламаларды тандау; е) қосалкы жоспарларды тұжырымдау; ж) жоспарды цифр түрінде көрсету.

Жоспарлау әрқашанда  бұрынғы деректерге сүйенеді, алайда кәсіпорынның болашақтағы дамуын айкындауға және бақылауға тырысады. Сондықтан да жоспарлардын сенімділігі бұрынғы нақты көрсеткіштердің дәлдігіне тәуелді. Мұндай сенімділікті  камтамасыз ету бухгалтерлік дәл есепсіз және аукымды статистикадық қажетті базаға ие болмай мүмкін емес екендігі айқын.

Кәсіпорын әркашанда  жалпы нарыктың шағын бөлігі ғана болып саналатындықтан, ел экономикасын дәл жоспарлау үшін дәл ақпаратты  мүмкіндігінше көбірек алу кажет.

Егер кәсіпорынның  дамуы накты елдегі жалпы эконмиканын  дамуымен қатар өтуі міндетті болмаса, онда рынок көрсеткіші кәсіпорынды жоспарлаудын бастатпқы деректері болып саналады. Кәсіпорын неғұрлым ірі болса, әдетте, жоспарлау соғұрлым оңай келеді. Дегенмен, ірі кәсіпорындарға қарағанда, ұсақ кәсіпорындарда басшылар үшін кейбір факторлар едәуір айқынырақ болады.

Тағы бір атап керсететін жайт, тұтастай экономикалық кейбір жағдайларды, мәселен экономикалық  дағдарыстарды, ереуілдерді т.б. жоспарлау тіптен мүмкін емес. Болашактың даму барысын  дәл болжалдаудың мүмкін болмайтындығы секілді тұтастай рынок туралы, бірінші кезекке, бәсекелестер кызметіне катысты манызды деректерді күні бұрыш алу мүмкін емес.

Нарық сыйымдылығын және өткізу көлемін жоспарлау

Батыс кәсіпорындары  қызметінің осал тұстары сату саласы болып саналады, сондықтан да кәсіпкерлік пен басқарудың барлық негізі салаларында нарық сыйымдылығы мен өткізу көлемі болжалдау маңызды рөл атқарады.

Кез келген қаржы жоспарының ақтық бағасы өнімді сату көлемінің  мүмкіндігін болжалдауға немесе өткізуден түскен пайда көлемі болжалдауға байланысты. Сол себептен де нарық сыйымдылығы мен өткізу көлемі болжалдау маркетингте және өткізу ісінде айрықша рөл атқарып қана коймай, басқа да іс-әрекет бағытында шешуші фактор болып саналады. Мәселен, өндірісте — куат ауқымын жоспарлағанда, жабдыктауда — шикізат қажетін, ал каржы саласында — ақша айнылымы мен күрделі қаржыны жоспарлағанда болжалдау ерекше қажет.

Маркетинг пен өткізу саласында жоспарлаудың ең шешуші пункті мынадай көрсеткіштерді анықтау  болып саналады:

—         қысқа мерзімдік, өнімнің әр түрін еткізу (көлемі және кұны), географиядық бағыт бойынша өткізу (көлемі және құны), бәсекелестер бағасы, сауда кызметкерлеріне қойылатын мақсатты нұсқаулар кор деңгейі;

—         орташа мерзімдік, өнім категориясы  бойынша жалпы өткізу, бағалар, жалпы экономикалық жағдай, нарыкқа тауар жеткізілуінің ерекшеліктері, жаңа өнімдерді енгізу;

—         ұзақ мерзімдік, өнім категориясы бойынша  өткізудін жалпы көлемі, нарык  орыңдарына тауарды толтыру, жаңа өнімдерді  енгізу, нарыктағы бұрынғы өнімдерді әкету, маркетингті зерттеудің маңызды ерекшеліктері т.б.

 

 

Жарнаманы жоспарлау

Жарнаманы жоспарлау  тауарды өткізу жоспарымен бірге  жасалады да, мұнда нарыкты зерттеу  нәтижесі және бесекедестер кабыддаған щаралар ескеріледі. Өнімді өткізуде жарнаманың тікелей тиімдідігін дәл анықтау ешқашанда мүмкін болмайтындықтан кәсіпорын жарнама кұралдарын пайдаланған кезде калауынша еркін әрекет ете алады.

Дегенмен жарнама бюджетін анықтауда мынадай тәсілдер колланылады:

-        айналым пайызын анықтау;

-          бәсекелестер жұмсаған каржыны анықтау;

-   өзінде жоспарланған  жарнама қаржыларын бағалау.

Әдетте бірінші және үшінші тәсілдермен жарнама құралдарының жалпы сомасы. ал екшшісімен — бөлінісі аныкталады. Жоспарлар резервтерді  ескере отырып жасалады.

Жарнама шараларының жоспарына жататыны:

1.  күнделікті жарнама  шараларын өткізу жоспары;

-   жарнама құралдары  бойынша;

-   жекелеген шарадарды  өткізу уақыты бойынша;

2. көрмелер мен экспозицияларға қатысу жоспары;

3.  жарнама шараларынын  корытынды жалпы жоспары, бұған резервтер де жатады;

4. арнайы жарнама науқандарын өткізудін жеке жоспары. Ірі американдық фирманң кожайыны жарнама бюджетін талқылаған кезде былай деген көрінеді: осыған жұмсалган ақшанын жартысына жуығы желге ұшқанын білемін, бірақ оның неге тектен-тек жұмсалғанын білмеймін. Көп жағдайда мұны өмірлік өзі дәлелдеп отыр.

Өткізу деңгейін сақтау, содан кейін арттыру үшін, жарнама шараларымен бір мезетте кәсіпорын имиджін (мәртебесін) сақтау және жақсарту мақсатында шаралар жоспарын қабылдау кажет.

Тауар өткізудің акырғы жоспары

Оның негізі алынған деректерімен және болашақта өткізу болжамымен қаланады. Тауар өткізуді әр айға және аптаға жоспарлайды. Егер тауарларды кайта бөлу тенденциясы байқалмаса, онда басты негіз ретіңде тауарларды уақытша қайта бөліп өткізуді пайдаланады. Мұндайда жылдық мөлшер шамасын 100% етіп алады да, айлык айналымд.ы жылдық айналымнын бөлігі ретінде есептейді.

Бұл жылдык жослар өндіріс  жоспарына ықпал етеді, өйткені өндіріс процесі, әдетте, тауар өткізумен катар жүреді. Дұрыстап бақылау үшін тауар өткізу жоспарын тауар өткізу статистикасы тәсілімен жасайды.

Жоспарды сандық көрсеткіштермен жасағанан кейін кұндык көрсеткіштердің есебін жүзеге асырады, мұндайда әдетте орташа бағаға сүиенеді.

Содан кейін өнімнің жекелеген түрлері тауар өткізу аудандары мен сатып алушылар тобы бойынша өткізу шйғындарының  жоспары жасалады.

Осыдан кейін өндіріс құны мен сату бағасының ең төменгі деңгейі бойынша жоспарлы пайданы анықтайды. Мұнда ең көп жеңілдікті және төлем жағдайын анықтау кажет.

Осы жоспарларға сәйкес жоспарлы тапсырмалар мен барлық сатушылар үшін қосымша нұскаулар жасалады.

Сонымен, тауар өткізу жоспары калған барлық жоспарларды жасаудын негізі болып саналады және де әрдайым бұған мыналар енеді:

- молшерлік (саңдық) жоспар;

- құн жоспары:

- жеңілдіктер, мерзімдер және төлем жағдайлары туралы нұсқаулар.

 

6. Фирманың ұйымдық құрылымы және басқару нормалары.

 

ЖОСПАР

1. Кадр қызметінің мәселелері, функциялары және құрылымы
2. Кәсіпорындағы кадрлық қызметтің тиімділігі
3. Басқарудың ұйымдастыру құрылымының түрлері, басқару нормасы (мөлшері).
4. Басқарудың қазіргі заманғы ұйымдастыру құрылымы

 

Персоналды  басқару мәселелері мен негізгі  талаптарының өзгеруіне байланысты кадр қызметінің мәселелері, функциялары  және құрылымы өзгеріс тапты. Әңгіме кәсіпорында көп функционалды кадрлар қызметін бір бүтін етіп қалыптастыру, бірыңғай тұтас жетекшілікке қарайтын, қандай да бір деңгейде адамдармен жұмыс істеумен айналысатын, өндірісті басқару жүйесіндегі құрылымдық бөлімшелердің барлық жұмыстарын ұйымдастыру жайында болып отыр. Тек осындай жағдайда ғана өндірісті дамыту мақсаттары мен оны жүзеге асыратын жұмыскерлердің қажеттіліктерімен біріктіруге, кәсіпорынның даму стратегиялары мен онымен айналысатын кадрлардың дамуын меңгеруге мүмкіндік туады.

Персоналды  басқару – бұл функция тек қана кадрлар қызметіне жатпайды. Осы және басқа да бағыттағы жұмысқа өз құзырының көлемінде персонал басқарудың басқа да субъектілері – өндірістік бөлімшелердің сызықтық жетекшілері оған бағынатын мамандарымен бірге міндетті түрде қатысады.

Басқарудың  жоғары сатыларында стратегиялық сипаттағы  мәселелер шешіледі: кадрлар саясаты, оны орындаудың стратегиясы мен  тактикасы және оны орындаудың тапсырмалары, әдістемелік пен нормативтік  материалдарды жасау тапсырмалары қалыптасады, оның орындауына бақылау қойылады және кадрлармен жұмыс істеу бойынша барық бөлімшелерде жалпы жетекшілік жасайды. Жеке өндірістер деңгейінде персоналды басқару көбінесе оперативті сипатта болады.