Ұйымдағы персоналды басқару процесі

«Тамиш» ЖШС - де Қазақстан Республикасындағы түрлі бағыттағы: киімдік, сыртқы киімдік, көйлектік, костюмдік, жейделік мақта маталарын шығаратын ірі кәсіпорын. Қазақстанның және ТМД елдерінің нарықтарында кәсіпорынның өнімі 30 жылдан астам уақыт бойы танымал және сапалы өнім өндірушісі тұғырынан көріне білді.

Кәсіпорынның жобалық  қуаты жылына 15 мың тонна мақта  талшығын өңдеуге, 70-80 миллион погон метр мата өндіруге жоспарланған. Негізгі жабдықтаушылары болып Оңтүстік Қазақстан облысының мақта шикізатын мақта талшығына өңдейтін 16 кәсіпорын  болып табылады.

«Тамиш» ЖШС – нің негізгі технико-экономикалық сипаттамасының көрсеткіштерін  төмендегі кестеден  көруге болады.

 

Кесте 1– Кәсіпорындардың негізгі технико-экономикалық көрсеткішерін

талдау.

 

№	Негізгі	Өлшем	«Тамиш» ЖШС-ы
№	көрсеткіштер	бірлігі	2010ж	2011ж	Ауытқу(+; -)
1	Өткізуден түскен           табыс	мың теңге	8478,8	75017,3	-9961,5
2	Өнімнің өзіндік           құны	мың теңге	1570,3	118089	-386,1
3	Кезең шығындары	мың теңге	77648	62175	-154,73
4	Жалпы табыс	мың теңге	83411,7	73836,4	-9575,7
5	Таза табыс	мың теңге	69413,7	61500,3	-7913,4
6	Жалпы персонал- дың орташа тізімдік саны	адам	318	290	28
7	Еңбек ақы қоры	мың теңге	59093,2	55952,4	-3140,8
8	Орташа айлық еңбек ақы	теңге	85490	91278	5788
9	Еңбек өнімділігі	мың теңге	267,2	258,68	-8,52
11	Неізгі құралдар- дың орташа құны	мың теңге	159998	168388	8390
12	Негізгі құралдардың орташа құны	мың теңге	122855	13053	+7678
13	Қор қайтар-ығы	теңге	0,6917	0,5747	-0,117
14	Қор сиымды-ғы	теңге	1,4457	1,74	+0,2943
Ескерту:          Кәсіпорындардың мәліметтері бойынша есептелген

 

 

Кәсіпорын жартылай фабрикаттарының тұтынушылары қатарына Өскеменнің, Шымкенттің, Алматының, Талдықорғанның, Павлодардың, Ақтөбенің, Астананың, Атырау, Қарағандының тігін фабрикалары жатады. Дайын тігін өнімдерін негізгі тұтынушылар «Қазақстан темір жолы» жанындағы «Жолаушылар тасымалы» ЕМК-ы, қарулы күштер есептеледі. Қазіргі кезде комбинат құрамына үш фабрика кіреді: №1, 2 тоқыма-иіру комбинаттары (1965 және 1970 жылдары салынған), өңдеу фабрикасы (1968 жылғы). Маталар өндірісінің технологиялық циклы келесі кезеңдерді қамтиды: мақта қоймасы, тасымалдау, түтіп, тарап, тазалау, өңдеу, иіру машиналарына жүнді қабылдау, дайын матаны өңдеу құралдарына қабылдау, дайын өнімді қоймалау. Кәсіпорында өндірістің үздіксіздігін қамтамасыз ететін автомобиль және қойма көлігі бар.

Қарастырылып отырған  кәсіпорындар бойынша негізгі капиталдың қауіпсіздігі көңілде алаң тудырады. «Тамиш» ЖШС-ында тозу коэффициенті қарастырылып отырған жылдарда 44-46% көлемінде, «Тамиш» ЖШС - нің 58-63% аралығында анықталды. «Тамиш» ЖШС - нің өз қуаттылығының тек ¼-ің «Тамиш» ЖШС-ы 13-16%-ын пайдаланылып отыр.

«Тамиш» ЖШС - нің кредиторлық қарыз мөлшері көп. Осы ретте 2010 жылы кәсіпорынның «Темір банк» ЖШС-ы арасындағы болған шиеленісін ескеру қажет.

Бұқаралық ақпарат құралдарында жария болған материалдардың көзқарастары әртүрлі. Бір авторлар кәсіпорынның қызметін, кәсіпорын басшылығының көзқарастарын  ақтап ойларын білдірсе, екінші авторлар банк қозғалысын жақтап шығады.  Біз кім қалай десе де, осы шиеленістің кәсіпорынға қолайлы болмағанын айтқымыз келеді. Себебі, біріншіден, кәсіпорынның имиджіне сөз келсе, екіншіден тоқыма компаниясының инвестициялық тартымдылығына нұқсан келді.Сондай-ақ, жабдықтаушылар мен тұтынушылар тарапынан кәсіпорынның болашағына деген сенімсіздік туады.

Шығындарды басқарудың экономикалық дағдарысқа қарсы басқаруды  қамтамасыз ету көрсеткіштеріне  талдау жүргізу арқылы шығындарды азайтудың  резервтерін анықтауға мүмкіндік туады. Осы ретте «Тамиш» ЖШС-ы өнімінің мысалында өнімнің өзіндік құнына талдау жүргізілді.

 

Кесте 2–«Тамиш»  ЖШС-да кілемнің өзіндік құнының көрсеткіштерін талдау (1 шаршы метрге)

 

Көрсеткіштер	2010жыл		2011 жыл
	теңге	%	теңге	%
Шикізат және материалдар	625	44	461,5	44
Өндірістік шығындар	379,55	27,8	293,69	27,9
Амортизация	39,38	2,8	30,42	2,9
Негізгі құралдарды жөндеу	68,28	5	52,45	5
Салықтар	138,74	10,2	104,89	10
Әкімшілік шығындар	62,1	4,6	47,2	4,5
Ескерту:  Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған

2-кесте мәліметтері 1 шаршы метр кілемнің (жалпы тоқыма және кілем өнеркәсібі өнімдерінің) өзіндік құнында негізгі үлес салмағы шикізат және материалдарға келетінін көрсетеді.

 Өндірістік шығындардың  үлес салмағы-28 %, амортизация-3 %, негізгі Құралдарды жөндеу-5% «Тамиш» ЖШС - нің 10-13% шамасында), салықтар-10%, әкімшілік шығындар-5% тұрғысында болатынын көрсетеді. Талдау жүргізіліп отырған кәсіпорындардағы шығындар өзгерісі 2- кестеде көрсетілген.

 

Кесте 3– Кәсіпорындардағы  шығындарды  талдау

 

№   №	Көрсеткішітер	Өлшем бірлігі	Тоқыма және тігін өнеркәсібінің  кәсіпорындары
			«Алматы кілем» ЖШС-ы
			2010 ж	2011 ж.	Өткен жылдан ауытқу
1	Кәсіпорынның жалпы шығындары	мың теңге	234351	180264	76,9
2	Өнмнің өзіндік құны	мың теңге	156703	118089	75,4
3	Кезең шығындары	мың теңге	77648	62175	80,1
4	1 теңге өнімге сәйкес келетін шығындар	мың теңге	1,034	0,955	92,4
5	Барлығы:		468703,3	360528,9	324,8
Ескерту:   Кәсіпорын ақпараттары бойынша дайындалған

 

 

Осы ретте кәсіпорындағы  жалпы шығындардың өзгеру беталысы арқылы шығындарды азайтудың бағыттарын анықтауға болады. 3- кесте мәлметтеріне талдау жүргізіліп отырған екі кәсіпорында жалпы шығындарда өнімнің өзіндік құнының алатын үлес салмағының әртүрлі екенін көрсетті.

«Алматы-кілем» ЖШС-да 68,5%, «Тамиш» ЖШС - 84% -ды алып отыр. 1 теңге өнімге сәйкес шығындар бойынша қарастырылып отырған кезеңде «Тамиш» ЖШС үш жыл ішінде де 1 теңгеден артық болуы кәсіпорында шығындарды басқару қызметі іске қосылмағаны.

 Жалпы, толық шығындардың  өзгеру серпіні келесідей: «Тамиш» ЖШС 2010 жылы 2011 ылмен салыстырғанда 59,7%-ға артып отырған, «Тамиш» ЖШС-нда 2010 жылы 2011 жылмен салыстырғанда 23,1%-ға төмендеген. Бұл көрсеткіш «Тамиш» ЖШС үшін төмен көрсеткіш болып  отыр. Осы ретте «Тамиш» ЖШС-ы өнімінің мысалында өнімнің өзіндік құнына талдау жүргізілді.

2.2 Кәсіпорынның персоналдармен  жұмыс істеудегі міндеттері мен қызметтері

 

Іс жүргізу және персоналмен  жұмыс бөлімі екі сектордан тұрады: іс жүргізу секторы және персоналмен жұмыс секторы.Сектор өз қызметінде ҚР- ның қолданыстағы заңнамаларын, осы ережені, «Тамиш» ЖШС мен еңбек қатынастарын реттейтін басқа нормативтік құжаттарды басшылыққа алады. Сектор қызметіне басшылықты Алматы филиалының директоры қызметке тағайындайтын және қызметтен босататын бастық жүзеге асырады. Сектордың қызметіне адам ресурстары басқармасының бастығы- директордың орынбасары жетекшілік етеді. Осы ережемен секторға жүктелген міндеттер мен функцияларды анықтау мақсаттарында, Сектор Алматы филиалы мен Туркия мемлекеттік байланыс басқармасы басқа құрылымдық бөлімшелерімен өзара қарым- қатынас пен ынтымақтастықты жүзеге асырады.

Сектордың міндеттері болып  табылады:

1)Кадрлық саясаттың негізгі бағыттарын әзірлеу және оның орындалуын ұйымдастыру, аппарат пен оның бөлімшелерін қажетті мамандықтардың және кадрларымен қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстарды жүргізу.

2) Кадрларды дайындауды  және қайта дайындауды жоспарлау.

3)«Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы» Заңға, Алматы филиалының ішкі құжаттарына, бұйрықтарына және өкімдеріне сәйкес жұмыскерлерді қабылдау, ауыстыру, босату жөніндегі тиісті құжаттарды саналы жүргізуді ұйымдастыру.[1]

4) Ішкі тәртіп ережелері  талаптарының орындалуын, еңбек  ережелерінің сақталуын, персоналдық  жұмысқа қабілетті жағдайда болуын қадағалау.

Сектордың функциясына  мыналар кіреді:

1)Тиісті бөлімшелердің басшыларымен бірге Алматы филиалының персоналын іріктеу, кәсіптік жылжыту жұмыстарын жүргізу.

2)Қызметкерлерді дайындау және біліктілігін көтеру жөніндегі құрылымдық бөлімшелердің ұсыныстарын қорыту, солардың негізінде қызметтің барлық бағыттары бойынша кадрларды оқыту жоспарларын жасау.

3)ҚР- ның қолданыстағы заңнамаларына сәйкес Алматы филиалы бөлімшелерінің байланыс басқармасына қызметкерлерін қабылдау, жұмыстан босату, көтермелеу, ауыстыру құжаттарын уақытылы рәсімдеу жұмыстарын жүргізу.

4)Алматы филиалы бөлімшелерінің құрамының резертерін қалыптастыру жөніндегі жұмыстарды жүргізу.

5)Алматы филиалы қызметкерлерінің ішкі еңбек ережелерін, еңбек тәртібін сақтауын бақылау.

6)Жоғарғы тұрған ұйымдардан түскен құжаттардың уақтылы орындалуы мен сапасын бақылау, осы мәселелер бойынша басшылыққа жүйелі түрде ақпарат беру.

7)Сектор қызметінің шегінде құпиялық режимнің сақталуын қамтамасыз ету. 

Сектор жұмысының негізгі  бағыттары:

1) «Тамиш» ЖШС Компанияның қызметкерлерін тағайындау, ауыстыру, жұмыстан босату жөніндегі құжаттарды дайындау.

2) Алматы филиалының  басшылығы үшін Алматы филиалы, «Тамиш» компаниясы бойынша кадрлар саны мен тұрақсыздығы туралы ақпараттар дайындау.

3) Штат кестегінде көзделген бос лауазымдарға орналастыру үшін кандидаттардың мәліметтер базасын қалыптастыру.

4) Алматы қаласының  оқу орындарында Алматы филиалы  үшін кадрлар дайындауға ұсыныстар  мен жоспарлар әзірлеу.

5) Бекітілген жоспарларға  сәйкес мамандардың кәсіптік деңгейін көтеруді ұйымдастыру.

6) Алматы филиалының  қызметкерлеріне талап еткен  орындарға ұсыну үшін түрлі  анықтамаларды, қужаттардың үзіндісін  немесе олардың көшірмелерін  дайындау және беру.

7) Алматы филиалы қызметкерлерінің  демалыстар кестегін үйлестіру және қызметкерлерге уақытылы демалыс берілуін бақылауды жүзеге асыру.

8) Филиалдың ішкі құжаттары  мен қолданыстағы заңнамаларға  сәйкес персоналды қабылдау, босату, жылжыту туралы бұйрықтар дайындау.

9) Алматы филиалы қызметкерлерінің  жұмысқа қабілетсіздігі туралы парақтардың есебін жүргізу.

10)Мерейтойлық даталар мен марапаттауға байланысты қызметкерлерді көтермелеуге құжаттар дайындау.

11) Филиал аппараты  бөлімшелерінің аттестациясын ұйымдастыру  және өткізу, кейіннен аттестация  нәтижелері бойынша тиісті құжаттарды рәсімдеуді жүзеге асыру.

12) Аппарат персоналының  сапалық және сандық құрамы  туралы және жалпы филиал бойынша  есептілік жүргізу.

13)Жұмыста пайдаланылатын ақпараттардың құпиялылығын қамтамасыз ету.

Персоналмен жұмыс секторының бастығы адам ресурстары басқармасының бастығы- директордың орынбасарының ұсынуы бойынша Алматы филиалы «Тамиш» ЖШС-ң директоры бұйрығымен лауазымға тағайындалады және лауазымнан босатылады. ҚР - ның қолданыстағы заңнамаларын, «Тамиш» ЖШС ұжымдық шартын, Филиал директорының бұйрықтары мен өкімдерін, персоналмен жұмыс секторы туралы ережені, осы нұсқаулықты, ішкі еңбек ережелерін басшылыққа алады.

Міндеттері:

• «Тамиш» ЖШС кадрлық саясатын жүзеге асырады.
• қажетті мамандықтар қызметкерлерінің кадрларымен филиалды жасақтау жұмыстарына басшылықты жүзеге асырады.
•   бөлімнің барлық қызметіне басшылықты жүзеге асыру, оның жұмысын  ұйымдастыру, сектор қызметкерлерінің лауазымдық нұсқаулығын әзірлеу, сектор қызметкерлеріне міндеттерін табысты орындау үшін қажетті жағдайлар жасау және секторға жүктелген міндеттердің орындалуы үшін дербес жауаптылық.
• филиалдың барлық кұрылымдық бөлімшелерінде сектордың атынан әрекет жасау. Функциялары: