Қазақстандағы экологиялық туризмнің дамуы

      Алматы  облысының туристік  мақсатта  кең игерілген жерлері негізінен осал  табиғи  ортасы  бар таулы мекендер  түрінде көрсетілген.  Бұл жерлердегі  экологиялық туризмнің дамуы аса жетілдірілген,  мұнда туристік  қызмет  нәтижесінде экожұйелерге  деген  теріс  жерлер  төмендетілген.

      Біздің  зерттеуіміздің  нәтижесінде   экологиялық  туризмді  дамыту  көзқарасы  тұрғысынан  қолайлы   аудандар  анықталды.  Оларға  жататындар: Райымбек,  Талғар,  Қарасай,  Еңбекшіқазақ,  Панфилов . Бұл   аудандардағы  экологиялық  туризмның  дамуы  Алматы  облысының  табиғи  шаруашылығы  тұтас  кешенінің  сәтті  дамуына,  елдің  басты  әлеуметтік- экономикалық  мақсаты- қоғамның  тұрақты  дамуы  мен  салауатты өмір  салты  үшін  қоршаған  ортаның  жағымды  жағдайымен  қамтамасыз  етуге  қол  жеткізуге  себепші  болады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                 

                                              ҚОРЫТЫНДЫ

          XXI - ғасырдың  басында адамзат қоршаған  орта  және  экологиялық  жұйелердің  деградациялау  проблемаларына  аса  көңіл  аударуға  мәжбір  болды.

    Осыған  байланысты  үкіметтік  және  үкімкттік   емес  ұйымдар,  даму  жөніндегі   агенттіктер  және  жеке адамдар   ғаламдық  дағдарысты  тудыруға  қаблетті  жағдайдан  шығу  жолдарын  іздей бастады. Әлемдік қоғамның  қоршаған  орта  жағдайына байланысты  алаңдаушылығы БҰҰ- ның қоршаған  орта  жөніндегі бағдарламасының (БҰҰ- ның Стокгольмдік  конференциясы, 1972)  құрылымынан көрінеді.

    1983 ж  БҰҰ-ның   қоршаған  орта  және  оны  дамыту жөніндегі  Халықаралық  коммисия  құрылды,  1987 ж ол  өркениеттің  жаңа  үлгісін  іздеу  қажеттілігі  мәселесін  көтерді.

     «Біздің  ортақ  болашағымыз» атты жарияланған  баяндамада  алғаш  рет  «тұрақты  даму»  ұғымы  пайда  болып,  тұрақты даму  тұжырымдамаларын  әзірлеуге қадамдар  жасала  бастады.  Тұжырымдама жеке  елдің 2030  жылға деиін, яғни  30 жыл ішінде  экологиялық тұрақты болашағын құруды  көздейді.  Арнайы  зерттеулердің   мәліметтері көрсеткендей,  егер  табиғи,  экономикалық  және  әлеуметтік  жағдайлар  жақсартылмаса,  онда  табиғи  ресурстар  азайып,  күшті  экономикалық  құлдырауға  әкеледі.

      Туризм  саласында  да  түрлі  өзгерістер  жүріп  жатыр.  Жыл  сайын   күшейе  түсетін  туристік  миграциялар  қоршаған  ортаға  қауіп  төндіруде  .  Экологиялық  таллаптады  ескермей  жаппай  туризмді  дамыту  табиғат  кешендерінің  біртіндеп  құлдырауына  әкеледі .  Осыған  байланысты  көптеген  елдерде  туристік  ағындарды  жоспарлы   территориялық  ұйымдастыру  жұзеге  асырылады.  Туризмнің  бұл  түрі  «экологиялық  туризм»  деген  атқа  ие  болады.

      Бүкіл   әлемде  экологиялық  туризм  қандайда  бір  деңгейде  дамыған.  Кейбір  елдерде экотуризм   туризмнің  ірі секторы   ғана  емес,  экономиканың  саласы  болып  табылса,  басқа  елдерде  табиғатты  қорғау  құралы  болып  табылады.

      Біздің  елде  туризм  енді  таныла  бастады.  Қазақстанның  биологиялық   және  ландшафтық  түрлері   өте  бай  және әлемдік   маңызға  ие.  Сондықтан,  табиғаттың  осы  ескерткіштерін  сақтау  үшін, көптеген  проблемаларды  шешу  үшін  мемлекеттік,  қоғамдық,  аймақтық,  халықаралық,  үкіметтік  емес  ұйымдардың,  ассоциацияларының   күшін  біріктіру  керек.

       Алматы  облысы  Қазақстанның  аса  қолайлы  аудандарының  бірі  болып  отыр,  экологиялық  туризиді  дамыту  үшін  шынайы  бағаға  ие.

       Экологиялық  туризм  экономикалық  дамумен  табиғи  территорияларды  сақтау  арасындағы  байланыстың потенциялды  айқындығын  көрсететің  салалардың  бірі.  Экологиялық  туризм  түскен пайданың  бір  бөлігін  жұмсай  отырып,  өз  обьектілерін  жақсы  жағдайда  ұстайды,  ал  обьектілер  өз  кезегінде  туризмнің  табысын  арттыра  түседі.  Мұндай  экономикалық  байланыс  сенімді  қоршаған  ортаны  қамтамасыз  етеді. Экологиялық  туризм  адамға  қажетінің  бәрін  әкеледі:  таза  тіршілік  ортасын,  табиғаттың   құбылыстарымен  тығыз  қатынасты  (ғылыми,  танымдық туризм,  фото аң  аулау),  табиғатта демалу,  емделу.Экологиялық туризммен қандайда  бір қатынасы  бар спорт түрлерін  санау  мүмкін  емес. Бұл , жаяу,  атпен, шаңғымен сапар  шегу, альпенизм,  спорттық  бағытталу  және  т.б. Осы  аталғандарды  дамыту  үшін  Алматы  облысында  барлық  мүмкіндіктер  бар.

      Аймақтық  және  жергілікті  деңгейдегі  мемлекеттік  реттеусіз  экологиялық  туризм  көп  жағдайда  жаппай   туризмнен  ахыратылмай  қалады.

     Осы   дипломдық   жұмыстың  негізінде   келесідей  қорытындылар  мен   ұсыныстар  жасауға  болады:

1.   Бүгінде  туризм  табиғи  кешендердің  теңдігін  қамтамасыз  ететін  табиғи  түрлердің  дамуына  көбірек  бағытталады.  Қазіргі  туризмнің  осындай  түрлерінің  бірі-  Тұрақты  даму  тұжырымына  сәйкес  табиғи  ортаға  деген  зиянды  азайту.

2.   Экологиялық   туризм  табиғаттың  сақталуы  мен  оның  сақталуына  мүдделі  тұрғындардың  тұрмыс  халінің  жақсаруына  өз  үлесін  қосад.  Егер  экотуризмге  қажетті  көңіл  бөлінбесе, онда  экологиялық  және  эстетикалық  көзқарас  тұрғысынан   көптеген  құнды  ресурыстар  келе  жатқан  экологиялық  дағдарыс  нәтижесінде  мәңгіліке  жойылуы  мүмкін.

3.  Экологиялық   туризмнің  дұрыс  ұйымдастырылуы  мен  қатаң  мемлекеттік   бақылауы  келесі  аталған   жағдайларға  себепші  болады:

   - табиғатты  пайдалануды  реттеуге;

   - экожүйелерден  шамадан  тыс  рекреациялық  ауыртпалықтарды  азайтуға;

  - экономикалық  және экологиялық  проблемалардың  балансталған                                                  шашіміне;

   -  жергілікті  тұрғындардың  жұмысбастылығына;

   -  экологиялық   білімді  насихаттауға;

   -  туристік  қызметтен  экономикалық  тиім  алуға; 

4.     Шетелде экологиялық туризмнің жақсы дамығанына, жергілікті  қазынаға  әкелетін  табысына  қарамастан,  Қазақстанда тек оның  даму  перспективалары жөнінде ғана  айтуға  болады.

5.    Экологиялық   туризмнің  қалыптасу  мәселелерін  зерттеу  үшін  біз  Алматы облысының  территориясымен  шетелдік,  себебі  мұнда  табиғи  ландшафттар  алуан  түрлі  және  ерекше,  сонымен  қатар  оны  дамытудың  барлық  алғышарттары  бар.

6.   Туризмнің   ірі  ландшафттарының  ,  көптеген  рекреациялық  ресурстарының  болуы  қажеттіліктердің  қалыптасуын  территориялық  бірқалыпсыздықпен  сипаттайды.  Бұл  ең  алдымен  халықтың  бірқалыпсыз  орналасуымен,  оның  ірі  қалаларда  шоғырлануымен,  обылыс  территориясының  шөлді  және  ланшафтардан  тұруы  мен  байланысты.

7.   Табиғи  және  антропогенді  реакциалық  ресурстардың   талдауы  нәтижесінде экологиалыұқ  туризімдерді  дамыту үшін  перспективт   аудандарды көрсеткен  аудандастыру  негізінде  Алматы облысының  территориасын  бағалау  мүмкіндігін  берді.

8.   Экологиалық   туризімді дамытуда  туритік   ифрақұрлымның  жағдайы   үлкен  орын алды,  ол  материалды-техникалық  базаның  әлсіздігімен  және  облыс  территориасында  біркелкі  таралмаумен  сипаталады.

9.   Жүргізілген  зерттеу нәтижесінде  экологиалық  туризімді  дамыту  үшін потенциалы  жоғары  аудандар  бөлінді. 

 Оларға жататындар: Талғар, Райымбек, Қарасай, Еңбекшіқазақ, Панфилов  аудандары.

10. Жұмыста ұсынылған   экологиялық  туризм  тұжырымдамасы  оның  перспективті дамуының  негізгі  бағыттары  айқыдалады. Айқындалған  басты  бағыттар  экологиалық   туризімнің  дамуының  жалпы  бағдарламасын  әзірлеуде  ескеріледі.

 

          Ұсыныстар  ретінде  келесілерді  атауға  болады:

1.   Республикадағы  туризм  индустриясының көптеген экологиалық  және  әлеуметтік-экологиалық  проблемаларын шешу  мақсатында экологиалық  туризімнің  дамуының   ғылыми  негізделген  ұлттық  стратегиасын  әзірлеу  керек.

2  Туристерге сапалы қызмет ететін экологиялық сауатты мамандар тағайындау.

3.   Алматы  облысының  аса перспективті  аудандарындағы  экологиялық  туризімді  дамыту  үшін  жасалатын  жағдайлар  келесілерді  қамту  керек:

- экологиялыық  туризмді  дамытуға  мүдделі  барлық  меммлекетік  және  жеке  құрылымдардың   жергілік  органдарына  қолдау  көрсету;

-болашақ ұрпақ  үшін  ерекше  табиғи  және  мәдени-тарихи обьектілердің  сақтау  табиғатты  пайдалануды  реттеу  мақсатында  географиялық  ақпаратық  жүйені   құру  керек;

- бірден-бір туристік  қызмет  дамымайтын  , материялдық-техникалық  базаны  дамытып  нығайтуды;

-  қоршаған ортадағы  табиғи ресурстардың (орман, көл,  тау) табыс көздеріне  жергілікті  халықтың түсінуіне мүмкіншілік  беру және осындай идеяларды  тарату бағытындағы жұмыстарды  ұйымдастыру.

5. Алматы  облысында   жүргізілген  зерттеу  нәтижелері зкологиялық  туризімді  дамыту  мақсатында  Қазақстанның  басқа  облыстарында  пайдалануы  мүмкін.

       Қорыта  айтқанда  туризм соның  ішінде  экотуризм сарқылмайтын,     шексіз  ресурстарды  ұқыпты  пайдаланған  кезде ұлттық  байлықтарды молайтатын  негізгі  бағыттардың  бірі болып  табылады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР.

1. Попов. В. И.  Рекреационная  оценка  горных территорий. –      Алматы,  2000 
2. Шабельникова С.А.  Оценка рекреационных  ресурсов  Республики  Казахстан  для  целей  развития отдыха  и  туризма:  Алматы , 2000

3.    Воранкова  Л.П.  История  туризма: учебное  пособие   2001

4.    Мазбаев О.Б.  Туризм  және өлкетану  негіздері:  оқу  құралы

        Мазбаев-Алматы: Қаз ҰПУ, 2006 

  5.  Мусин. К.Н  Международный  туризм:  современная  тенденция  в

        мире  и Казахстане ,  Алматы, 1998 

6.    Чеботарев В.М.  Туристический  бизнес,  Москва: Мир  деловой

         книги    2002  

7.     Воранкова Л.П. История  туризма: учебное  пособие/ Л.П.Воранкова.-

        МПСИ,  2001

8.     Голова О.Б.  Менеджмент  туризма:  практический  курс:

       Финансы и статистика, 2007

9.     Туристік- экскурсиялық  және  туристерге  орналастыру  қызметін

 

        көрсету жөніндегі   қызметтерді сертификаттаудың  тәртібі: Ресми

 

        басылым. – Астана: 2002

 

10.   Туристік   қызмет  туралы.  Заң актілерінің жиынтығы – Алматы: 2006

 

11.   Биржаков  М.   Безопасность  в  туризме:   Национальная  Академия

 

        туризма  : 2005 

 

12. Қазақстан  туризмі  2005-2006  : Статистикалық  жинақ.
13. Қазақстанның  қысқаша  статистикалық  жылнамалығы  2006 :
14. Мызбаев. О.Б. Атейбеков.Б.Н. Асубаев .Б.К.  Туризм және өлкетану негіздері.  2006:
15. «Туристік энциклопедия» . Москва,1993.
16. Замятин С.И. Курорты Казахстана. – Алма-Ата : Казгосиздат, 1999.
17. Шаблеников С.А Оценка рекреационных ресурсов Республики Казахстан для целей развития отдыха и туризма: Алматы, 2000
18. Фишман И.С. Экотуризм: возможности развития : Огни Алатау. 2000
19. Ердавлетов С.Р. Оснавы географии туризма. – Алма-Ата: КазГУ,2001
20. Чижова Ю.А. О проблемах туризма и защиты окружающей среды  Человек и природа : 2005
21. Ерддавлетов С.Р. География туризма : история, теория, методы, практика. Алматы,2005
22. Қазақстан Республикасының «Туризмді дамыту тұжырымдамасы» Астана, 2001
23. Накатков Ю.С. «История туризма Казахстана». Алматы, 2002