Қазақстандағы экологиялық туризмнің дамуы

       Сонымен   қатар облыстың  қай  бұрышына  барсақта  өзіндік  табиғаты  әсем, жері  құнарлы , орман-тоғай, суға  бай жерлері көптеп  саналады.

       Жалпы   Көлсай  көлінің  аты өткен  ғасырдың  жетпісінші  жылдары  тұсында  таныла  бастады.  Оның   ең бірінші  ашылуына  атсалысқан  және  себепкер  болған  сол  кездегі  мемлекет  басшысы   Дінмұхамеед  Қонаев еді. 

Көлсай  көліне  алғаш 1968  жылы чех  форелінің   шабақтарын  жіберген, ол  тез  арада  көбейіп  ,  ұсақ  балықтарды  жойып  жіберді. Оның жергілікті  суға  бейімделгені  соншалық  1972 жылы салмағы 12  келіге  дейін жетіпті. Осыдан  кейін  бастауын  мұздықтардан алып  жатқан  Көлсай  көлі  ерекше  назарға  алына  бастады.

          «Көлсай  көлдеріне»  Қайыңды, Саты, Өріктінің басындағы көлдермен қатар Көлсайдың үш  көлі  кіреді. Бұл солтүстіктен – оңтүстікке  дейін 100 шақырымдай  жерді алып  жатыр. Ұлттық  парктың қазіргі жер көлемі -161 мың 45 гектар. Мұның ішінде  босалқы жер - 96 мың 330 гектар , орман  қоры - 64   мың 715 гектар қалғаны сулы  жерлер.

           Бүгінгі  күні дүние  жүзі  бойынша ұлттық  табыс табудың  басты  көзі-туризмді  дамыту  болып  отыр. Ол үшін  бізге ең  бірінші  ифрақұрылымды  жақсарту  керек. Туристердің  қабылдауға  жан-жақтылы  жағдай туғызу  қажет.  Осы  бағытта  республикалық  бюджеттен  жол  жөндеуге  8-9 миллиард  теңгеге  жуық  ақша бөлінген . Мысалы, «Жібек  жолы» компаниясы бірнеше жылдан  бері  осы жерде туризмді  дамыту   мақсатында жұмыс істеп келеді . Оның  жақсы  жағы да , кемшілігіде  бар. Себебі, бұл  туризм –ғылыми  негізінде  жүйелі  жасалған  туризм  емес, жабайы  туризм  болды. Демалушылар әртүрлі жолмен  келеді, олардың  артында небір тазармаған  жерлер қалды. Біздің  негізгі мақсат, алдымын қоқыстан  орман – тоғайлар  мен су  жидектерін   тазарту.[16]

        Сонымен  қатар,  көптеген  жағдайларда клиенттермен  жұмыс істеу қағидалары  дегеніміз -  ақыл-ой  парасаттылық  болып табылады , алайда  көптеген  жағдайларда осы жұмыстың   клиенттің бизнесіне әкелетін  (теріс және оң ) әсері мен салдарлары жеткілікті  түсіндірілмейді.  Кім болсада- шағын қонақ  үйінің    қожайыны , гид, аспазшы, жүргізуші  немесе  басшы  барлығыда  экотуризм  бизнесінің өкілдері  болып табылады. Сондықтан да бұл   семинардың  мақсаты – клиенттер мен тиімді  жұмыс істеудің  қағидаларын талдап  шығып,  жақсы қызмет  көрсету  жөнінде практикалық ұсыныстар  жасау  болып  табылады.

 

                 

3- кесте «Саты» ауылдық аймағындағы  тренингтің бағдарламасы

Уақыты	Тақырыбы
14.00-14.20	Келу, тіркелу, қатысушылармен  танысу Тренингтің  мақсаттары  мен  міндеттері
14.20-15.00	Қонақжайлық  негіздері:         - Негізгі  түсініктер         - Қонақжайлықтың  құрамдас бөліктері           (тұру,тамақтану, көлік, ойын-сауық)          - Клиенттерді  бөлу
15.00-15.45	Қызмет  көрсету негіздері:         - Клиенттермен  жұмыс істеу негіздері         - Біздің қонақтарымыз және олардың  күткендері         - Жақсы қызмет көрсетудің 10 қағидасы         - Жақсы және жаман  қызмет         - Қиын жағдайларды шешу         - Клиенттердің пікірімен ойлары
15.45-16.00	Кофе – брейк
16.00-17.30	Топпен  талқылау:          - Клиент деген кім?          - Қызмет көрсетудің негізгі түрлері мен әдістері
17.30-18.00	Бірнеше кеңес:          - Жұмыстағы салмақтылық          - Қарым-қатынас          - Көмекке даярлық          - Дипломатия
18.00	Талқылау. Сұрақтарға жауап  беру. Тренингке баға беру бойынша сауалнама жүргізу. Қорытынды

    

  

4-кесте. «Deus Travel»  компаниясының «Саты»  ауылы аймағындағы клиенттердің  жұмыс істеу барысындағы 2006  жылғы табыс көрсеткіштері

  

Аты-жөні	Туристер саны (ад / күн)	Тапқан   табыс
		Тұр- атын орын	Тамақ-тану	Қазақ үйден (25)%	Бар- лығы
Жансуанов  Ділдә	46	36300	41400	3356	81056
Амиров  Есжан	37	29550	33300	1773	64623
Баймырза-ұлы  Сейсенбай	47	37350	42300	3356	103006
Үмбеталиев Қайрат	20	15000	18000	1928	34928
Темиров  Төлеппек	41	32250	36900	3356	72506
Мырқасымов  Жанғали	26	20400	23400	1928	45728
Темирхан	22	33000	19800	1928	52800
Қазақ – үй  лагері (Байсуанов  Бақтыбек)	47	17625	42300	0	59925
Барлығы	286	221475	257400	17625	520572

        Ұлттық  парктің  және  бір  бағыты  шеттен  инвесторлар  тарту.  Бұл  тек  ұлттық  парктің  мүдесі  үшін  емес  ауданның  бюджетін көтеругеде  үлкен  септігін  тигізетін  болады.  Үкіметтің  арнайы  қаулысы бойынша  ендігі  жерде ұлттық  парктің аумағына  кіретіндер 0,2 пайыз, яғни, бір айлық есеп көрсеткіші бойынша 218 теңге көлемінде ақы төлеп кіреді Түскен қаржы салық органдары арқылы мемлекеттік бюджетке кетеді . Басқа қызметтер белгілі  тариф , калкулация бойынша  іске асырылады. 

        Сонымен қатар ұлтттық парктер де  қорықтар сияқты сиреп бара жатқан жануарлар мен өсімдіктерді қорғау және көбейту, сондай-ақ табиғи құндылығы жоғары ландшафтарды сақтап қалуға бағыт алып жұмыстар атқарады. Алайда қорықтардан айырмашылығы көп жағдайда оларда арнайы ғылыми-зерттеу жұмыстары өткізілмейді. Екінші принцип бойынша айтылатын нәрсе-ұлттық паріктер, әсіресе табиғи бағытта құрылған ұлттық  паріктер үлкен аумақтарды қамтиды. Сондықтан табиғатты қорғау жинағынан да , туристік мақсаттар бойынша да ұлттық паріктер әр түрлі табиғи ландшафтарда болғаны дұрыс . 

 

5-кесте. 2005-2006 жылғы мемлекеттік табиғи қорықтардың жануарлар мен өсімдіктер әлемі[12]

 

Табиғи қорықтар атауы	Түрлер  саны
	аңдар	құстар	өсімдіктер	балықтар
«Қорғалжын мемлекеттік  табиғиқорығы»	41	319	350	14
«Алматы мемлекеттік  табиғи қорығы»	39	170	965	-
«Алакөл мемлекеттік  табиғи қорығы»	16	137	246	17
«Батыс-Алтай мемлекеттік  табиғи қорығы	52	129	824	2
«Марқакөл мемлекеттік табиғиқорығы»	58	260	935	6
«Наурыз мемлекеттік  табиғи қорығы»	44	280	687	10
«Барсакелмес мемлекеттік  табиғи қорығы»	23	175	256	3
«Үстірт мемлекеттік  табиғи қорығы»	27	111	261	5
«Ақсу-Жабағлы мемлекеттік  табиғи қорығы»	52	267	1312	5

 

 

6-кесте. 2005-2006 жылғы мемлекеттік табиғи ұлттық парктердегі жануарлар мен өсімдіктер[13].

Табиғи ұлттық парктер  атауы	Түрлер саны
	аңдар	құстар	өсімдіктер	балықтар
«Бурабай мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі»	32	223	757	15
«Көкшетау мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі»	47	216	800	22
«Іле-Алатау мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі	47	148	1870	8
«Алтын-Емел мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі»	41	155	1800	30
«Чарын- каньоны мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі»	24	111	56	10
«Катон-Қарағай мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі»	65	284	1000	30
«Қарқаралы мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі»	40	114	124	8
«Баянауыл мемлекеттік  ұлттық табиғи паркі»	14	54	438	8

 

         Жоғарыда айтылғандай кешенді  ұлттық паркің ,мысалы, Алматы облысының   Іле өзенінің атырауында құруға болады, өйткені бұл жер табиғатын қорғауды қажетететін экологиялық дағдарыс алдындағы жер, екіншіден әр түрлі ландшафтар- тоғайлар, көлдер, шөлейттер кездеседі

        Сонымен қатар бұл жерде ұлттық парк құру біріншіден табиғи ортаны сақтауға мүмкіндік берсе, екінші жағынан туристік топтарды тартуды қамтамасыз етуі тиіс.

 

3. АЛМАТЫ ОБЛЫСЫНДАҒЫ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ТУРИЗМДІ ДАМЫТУ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ

3.1.  Экологиялық туризмді дамыту мақсатындағы  Алматы облысының  ресурстық потенциялының сипаттамасы

      

           Алматы облысы 1932 жылы 10 наурызда құрылды. 1997 жылы 22 сәуірде Талдықорған облысының қосылуына байланысты оның ауданы екі есе өсіп, 224 мың шаршы щақырымды құрайды. Облыстың халқының саны - 1700 мың адам (Алматы қаласын қоспағанда).

         Алматы облысы Қазақстан Республикасының оңтүстік шығысында орналасқан. Ол шығысында Қытаймен, Қырғызстан Республикасымен, оңтүстік батысында - Жамбыл облысымен, солтүстік шығысында - Шығыс Қазақстан облысымен шектеседі.

        Облысы территориясының оңтүстіғінде Тянь-Шань тау жүйесі, Іле Алатауы, Күнгей Алатауы, Теріскей Алатауы және оның жалғасы Кетмен жотасы, ал шығысына Жоңғар Алтауы орналасқан. Облыстың солтүстігін оңтүстік Балқаштың шөлді жазықтығы алып жатыр. Мұндай географиялық жағдайы оның табиғатының әртүрлілігін көрсетеді: рельеф, климат, топырақ - өсімдік, жабайы жануарлар әлемі. Алматы облысының территориясында мұздықтардан бастап шөлдерге дейін барлық ландшафттар бар. Облыстың солтүстігінде әлемнің ерекше көлдерінің бірі - Балқаш орналасқан, оның бір бөлігі - тұзды, екінші бөлігі  - тұщы.

          Алматы  облысының климаты континентті, бұл оның Еуразия материгінің тереңінде, ашық теңіздер мен мұхиттардан алыс орналасуымен түсіндіріледі.

          Жер асты және жер бетіндегі су бірқалыпты бөлінбеген.

           Ірі өзендерге жататындар: Іле, Шарын, Шелек, Түрген, Есік, Талғар, Қаскелен, Үлкен және Кіші Алматы, Лепсі, Ақсу, Қаратал, Тентек және т.б.

Ірі көлдері: Балқаш, Алакөл, Сасықкөл, Жалаңашкөл, Үлкен Алматы көлі;

Су қоймалары:  Қапшағай, Бартоғай, Құрты.

          Туристік- рекреациялық ресурстар өзінде табиғи және антропогендік (мәдени) ландщафттарды үйлестіреді.[14]

          Табиғи рекреациялық ресурстар - бұл белгілі бір уақыт аралығында адамның белгілі бір континентін сауықтыру мен демалысын ұйымдастыруда пайдаланылуы мүмкін, сонымен қатар рекреациялық қызмет үшін қолайлы қасиеттерге ие табиғат құбылыстар мен табиғи геожүйелер.               

          Антропогенді рекреациялық ресурстар  бұл мәдени - табиғи объектілер (ескерткіштер, мұражайлар және т.с.с.) мен құбылыстар (этнографиялық, саяси, өндірістік және т.с.с).

           Мәдени - тарихи ресурстарға архитектура, тарихи және археологиялық ескерткіштері жердің этнографиялық ерекшеліктер, экологиялық туризм көзқарасы тұрғысынан қызығушылық тудыратын халық мәдениеті элементтері.

          Туризмнің негізгі ұғымдарының бірі болып жердің немесе объектінің «туристік тартымдылығы» табылады. Қандай да бір жердің тартымдылығы қолайлы тариғи жағдай мен тарихи көрікті жерлермен ғана емес, сонымен - бірге дамыған туристік шаруашылықтың (туризм инфрақұрылымы) болуымен анықталады.