Бәсекелік артықшылық және кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі

      Жүзеге  асырылатын қызметтің түріне, кәсіпкерлік сферасына, қойылған мақсатқа байланысты мәліметтер құрамы өзгеріп отыруы мүмкін. Осылайша,  мыналар қорғалуы тиіс, технологиялық сипаттағылар – конструкторлық құжаттама, чертеждар, сызбалар, технологиялық сынақтардың сипаттамалары, жасап шығарылатын өнімнің конструкциялық сипаттамаларының нақты берілгендері мен жасап шығарылатын технологиялық үрдістердің сипаттамалары; жеке бөлшектер жасалған материалдар туралы мәліметтер, қолданылатын жаңа приборлар, станоктар, құрал – жабдық, жасап шығарылатын өнімдердің рецептуралары; ғылыми – техникалық сипаттағылар – идеялар, ашулар, өнертабыстар, ноу – хау, потенттер, ө/птік үлгілер, жеке формулалар, ө/с пен еңбекті ұйымдастырудың жаңа әдістері, маңызды ғылыми зерттеулердің тақырыптамасы; ғылыми зерттеулердің нәтижелері; ЭЕМ бағдарламалық қамсыздандыру ж/е басқа да жасап шығарулар,  - жасалған келісімшарттар туралы мәліметтер, ресурстардың жабдықтаушылары мен клиенттері туралы берілгендері; нарық шолулары, маркетингтік зерттеулердің материалдары, құпия келіссөздер туралы ақпарат, тауарлардың өзіндік құнының калькуляциясы , бағалар құрылымы мен мөлшері, жоспарланатын пайда деңгейі, инвестициялар жоспары, фирма дамуының стратегиялық жоспарлары, фирма персоналының жеке категориялары туралы берілгендер ж/е басқа да мәліметтер.     Фирма қызметінің сипатының өзгеруіне байланысты кәсіпкерлік құпияны құрайтын мәліметтер тізімі өзгеріп отыруы керек. Аталған тізім белгіленген тәртіпте болуы керек ж/е қызметкерлерге дейін жетуі керек. Сонымен қатар кәсіпкерлік құпияның сақталуы үшін жауапты атқарушылардың мүдделілік шараларын орнату қажет.

Кәсіпкерлік құпия қорғау механизмінің негізгі  элементтері.

        Кәсіпкерлік қызметтің түріне  байланысты, фирма мөлшеріне ж/е  фирма қызмет етуінің басқа  да критерийлеріне байланысты кәсіпкерлік құпияны қорғау механизмінің элементтер жиынтығы өзгеріп отыруы мүмкін. Әрине, бұл жерде э/қ қауіпсіздікті қорғау үші қажетті қаржылық – материалдық мүмкіндіктер де маңызды ролі атқарады.

        Әдетте, кәсіпкерлік құпияны қорғаумен байланысты барлық мәселелерді шешумен байланысты барлық проблемаларды шешу үшін  фирмада қауіпсіздік қызметі құрылады, оның басшысы болып фирма басшысының орынбасары табылады. Бірақта экономикаллық қауіпсіздікті қорғаудың жеке сұрақтарымен фирмамен келісімшарт бойынша өз функцияларын атқаратын қауіпсіздік к/одары айнаысуы мүмкін. Мұнда фирма қауіпсіздігі қызметінің жоғары білікті мамандарын таңдау, қызметкерлерді міндеттемелерін нормативтік орнату ж/е қауіпсіздік қызметі келесі фунцияларын орындаудың маңызы зор:

• үйлер мен ғимараттардағы өткізу режимін ұйымдастыру мен қамтамасыз ету, оларды қорғау, қызметкерлермен фирмада орнатылған режимді ұстануы;
• э/қ қауіпсіздік пен кәсіпкерлік құпияны қорғау бойынша фирмадағы құқықтық ж/е ұйымдастырушылық қатынастарды реттеу бойынша іс – шараларды өткізу; 
• кәсіпкерлік құпияны қорғау қағидасы мен тәртібін құрайтын негізгі нормативтік құжаттарды жасап шығаруға қатысу;
• қызмет инструкцияларды, барлық категориядағы қызметкерлердің, мамандардың, бөлімше басшыларының  міндеттемелерін жасап шығаруға қатысу;
• коммерциялық құпия болып табылатын мәліметтерді құрайтын құжаттардың сақталуын қамтамасыз ету;
• кәсіпкерлік құпияны құрайтын мәліметерді тарату фактісі бойынша қызметтік тергеулерді өткізуді ұйымдастыру; сонымен қатар фирма басшысымен бекітілген қауіпсіздік қызметі туралы ережелердегі функциялар. 

        Фирма қауіпсіздгі мен кәсіпкерлік  құпияны қорғау механимзінің  құрамына келесідей қосалқы жүйелер  жатады:  құпияны құқықтық қамсыздандыру,  инженерлік – техникалық қорғауды жүзеге асыру, кәсіпкерлік құпияның қорғалуын қамтамасыз ететін қызметкерлерді ынталандыру; фирмаға э/қ зиян тигізетін мәліметтерді таратқаны үшін жауапкершіліктің әртүрлі түрлерін күшейту.

        Қолданылуы фирма қауіпсіздігін,  оның мүлкінің , ресурстарының, сонымен қатар фирма қызметі туралы мәліметтердің қолданылуын қамтамасыз ететін арнайы инженерлік – техникалық құралдардың жиынтығы ерекше маңызға ие.   

ҚР-да шағын ж/е орта бизнесті дамытудың  негізгі бағыттары. ҚР-ның «Бизнестің жол картасы - 2020» мемлекеттік бағдарламасы

Бағдарламаның мақсаты:Экономиканың шикізат емес секторларында өңірлік кәсіпкерліктің тұрақты ж/е теңгерімді өсуін қамтамасыз ету, сондай-ақ тұрақты жұмыс орындарын сақтап қалу ж/е жаңаларын құру.

Міндеттері:Бағдарламаны іске асыру шеңберінде міндеттерді шешу мынадай үш бағыт бойынша жүзеге асырылады:

1) жаңа бизнес-бастамаларды  қолдау;

2) кәсіпкерлік секторды  сауықтыру;

3) экспортқа бағдарланған  ө/стерді қолдау.

Бірінші бағыт: жаңа бизнес бастамаларды қолдау

Бағдарламаны іске асырудың бірінші бағыты Мемлекеттік бағдарламаның басымдықтарына сәйкес экономиканың шикізат емес секторларында жобаларды іске асыру кезінде мемлекеттік қолдау көрсетуді көздейді.

Бағдарламаны іске асырудың бірінші бағытының шеңберінде мемлекеттік  қолдау мыналарды қамтиды:

жобаларды іске асыру  үшін банктердің кредиттері бойынша  пайыздық ставканы субсидиялау;

банктердің жобаларды  іске асыруға бағытталған кредиттері бойынша ішінара кепілдік беру;

ө/стік (индустриялық) инфрақұрылымды дамыту;

бизнесті жүргізуді сервистік қолдау;

кадрларды даярлау, жастар практикасы ж/е әлеуметтік жұмыс  орындарын ұйымдастыру (құрауыш 2011 жылдан бастап енгізіледі).

Банктердің  кредиттері бойынша пайыздық  ставканы субсидиялау

Пайыздық ставканы субсидиялау шарттары

Банктің сыйақы ставкасын субсидиялау жаңа инвестициялық жобаларды, сондай-ақ ө/сті жаңғыртуға ж/е кеңейтуге бағытталған жобаларды іске асыру үшін берілетін жаңа кредиттер бойынша жүзеге асырылады.

Пайыздық ставкасын  субсидиялау жүзеге асырылатын кредиттің(тердің) сомасы бір қарыз алушы үшін 3 млрд. теңгеден аспауы тиіс.

Субсидиялау мерзімі  кейіннен 10 жылға дейін ұзарту мүмкінгдігімен  
1 жылдан 3 жылға дейін мерзімді құрайды.

Өтінім беруші жобаны іске асырудың жалпы құнының 15 %-дан  кем емес өз қаражатының жобаны іске асыруға қатысуын қамтамасыз етуі тиіс.

2010 жылы пайыздық ставканы  субсидиялау банктердің сыйақы  ставкасы 12 %-дан аспайтын, оның 7 %-ын  Бағдарламаға қатысушы төлейтін, ал 5 %-ын мемлекет өтейтін кредиттері  бойынша ғана жүзеге асырылады.  Бұл ретте, банк:

Банктердің кредиттері бойынша кепілдіктер беру

Ө/стік (индустриялық) инфрақұрылымды дамыту

Ө/стік (индустриялық) инфрақұрылымды дамыту бойынша қолдау көрсету шарттары

Ө/стік (индустриялық) инфрақұрылымның  дамуы жетпейтін инфрақұрылымды жақындатудан тұрады ж/е ө/стерді жаңғырту мен кеңейтуге бағытталған жобалар үшін, сондай-ақ жекелеген жобалар үшін де әрі ө/п алаңдары ұйымдары шеңберінде де жүзеге асырылуы мүмкін.

Қаражат бөлу тек мынадай  инфрақұрылымды салу мен қайта жаңартуға  бағытталуы мүмкін: жолдар, кәріз, жылумен жабдықтау, су құбырлары, теміржол тұйықтары, телефон орнату, кіші электр станциялары, электр тарату желілері.

Ө/стік (индустриялық) инфрақұрылымды дамыту бойынша қолдау көрсету тетігі

Бизнес жүргізуге  сервистік қолдау көрсету

Сервистік қызметтер  Бағдарламаға енгізілген жобаларды іске асыруды қолдау үшін, сондай-ақ өңірдің кәсіпкерлігін жалпы қолдау үшін  көрсетіледі.

Кадрлар даярлау, жастар саясаты мен әлеуметтік жұмыс  орындарын ұйымдастыру

Екінші  бағыт: кәсіпкерлік секторды сауықтыру

Бағдарламаны іске асырудың екінші бағыты экономиканың шикізат емес секторының к/одарын сауықтыруға бағытталған.

Сауықтыру шеңберінде мынадай  қолдаулар көрсетілуі мүмкін:

борышкерге банктердің бар кредиттері бойынша (мақұлдау сәтінде) пайыздық ставканы ж/е жобаны мақұлданғаннан кейін пайда болатын бір кредиттік желі шеңберінде жаңа берешекті субсидиялау;

борышкерге бюджетке төленетін салық берешегін (төлем  көзінен ұсталатын жеке табыс  салығынан басқа) өтеу бойынша мерзімін ұзартуды Салық кодексінде белгіленген  тәртіппен көзделетін өсімпұл есептемей беру мәселесін қарау;

қаржы-э/қ сауықтыру  жоспары шеңберінде к/одарды сауықтыру  бойынша, оның ішінде Қндық қор биржасынада  орналастырылған облигациялар бойынша  ішкі кредиторлар алдындағы берешек  бойынша басқа да іс-шаралар.

Салық ж/е бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер (төлем көзінен ұсталатын жеке табыс салығынан басқа) бойынша мерзімін ұзартуды ұсыну шарттары

Екінші бағытты  іске асыру тетігі

1. Уәкілетті орган  мен Қн қаржыгерлері қауымдастығы (бұдан  
әрі – ҚҚҚ) арасында Бағдарламаның екінші бағыты шеңбердегі өзара іс-қимыл туралы меморандум жасалады.

2. Борышкер берешегі  аз банкке (егер борышкердің бірнеше  банкте бірдей қарыздары болса  ол олардың біреуіне өз таңдауы  бойынша өтінеді) сауықтыруға  арналған өтінішімен барады, оған мыналар қоса берілед:

Үшінші  бағыт:Экспортқа бағдарланған ө/стерді қолдау

Бағдарламаны іске асырудың үшінші бағыты өнімді сыртқы нарықтарға экспорттайтын кәсіпкерлерді қолдауға бағытталған.

Мемлекеттік қолдау банктерде  бар кредиттер бойынша пайыздық ставканы субсидиялау арқылы көрсетілетін болады. 

Бағдарламаның үшінші бағытына қатысушыларды іріктеу өлшемдері

Бағдарламаның үшінші бағытына мыналарды  қоспағанда, экономиканың барлық секторларында  шығарылатын өнімнің 10 %-дан астамын  экспорттайтын кәсіпкерлер қатыса алады:

тау-кен өнеркәсібі;

минералдық шикізатты өңдеуді  жүзеге асыратын ж/е Қн Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 31 желтоқсандағы  № 1344 қаулысына сәйкес Мониторингке жататын ірі салық төлеушілердің  тізбесіне енгізілген металлургия  өнеркәсібінің к/одары.

ҚР-ның «30 корпоративті көшбасшы» бағдарламасының мақсаты  ж/е негізгі міндеттері

Бағдарламаның мақсаты ел экономикасының шикізаттық емес секторының экспорттық әлеуетінің әртараптандырылуын ж/е дамуын қамтамасыз ететін бизнес пен мемлекеттің ө/стің жаңаларын құрудағы ж/е жұмыс істеп тұрғандарын жаңғыртудағы күш-жігерін жұмылдыру болып табылады.

      Бағдарламаның міндеттері:

      1. Қнда  өңірлік ж/е әлемдік деңгейдегі  корпоративтік көшбасшыларды қалыптастыру  жолымен бәсекеге қабілетті, экспортқа  бағдарланған салаларды ж/е шикізаттық  емес секторды құруға жәрдемдесу.

      2. Жағымды  бизнес-орта мен инвестициялық ахуалды қалыптастыру.

      3. Халықаралық  стандарттар мен бизнестің барабар  талаптарына сәйкес бәсекеге  қабілетті индустриялық-инновациялық  инфрақұрылымдарды дамыту.

Корпоративтік көшбасшы - әлемдік ж/е/немесе өңірлік нарықтарды орнықты ұстаным иеленген, экспортының үлесі Қн Республикасының шикізат экспортының жалпы көлемінің кемінде  2 %-ын құрайтын Бағдарламаның   қатысушысы болып табылады. Күтілетін нәтижелер:

• Қнда тауарлар мен    қызметтердің өңірлік ж/е әлемдік   нарықтарында бәсекеге қабілетті корпорациялардың қалыптасуы;
• ЖІӨ құрылымындағы шикізат емес секторлар үлесінің ұлғаюы;
• мемлекеттік жеке әріптестіктің  жұмыс істейтін тетігінің құрылуы ж/е дамуы;
• инфрақұрылымдардың халықаралық талаптарға сәйкес дамуы;

Соңғы үш жылдың өзінде-ақ елде 615 к/о қызметке енгізілген. «30 корпоративті көшбасшылар» бағдарламасын жүзеге асырудан үлкен э/қ ж/е әлеуметтік әсер күтіледі. Бұл төңірегінде шағын ж/е орта бизнестің инфрақұрылымдық ж/е сервистік ұйымдарының желісі құрастырылатын, қазіргі күні қызмет етіп тұрған к/одарды модернизациялау мен жаңаларын құрұды білдіреді. Өз кезегінде, егер жоспарланған ө/стің масштабтарын ескерсек, осы тәрізді қызметтер – еңбекке жарамды тұрғындардың үлкен көлемін тартудың негізі. Берілген жағдайдағы мультипликативті әлеуметтік әсер болашақтағы кедейшіліктің ж/е жұмыссыздықтың төмендеуінен, Қндықтардың өмір сүру деңгейінің жақсаруынан байқалатын болады.    30 корпоративтік көшбасшы бағдарламасы – бұл несиелік арна емес, жаңа индустриялық экономика құру құралы. Бағдарламаның мәні нақты сектордың серпінді жобаларын ойдағыдай іске асыру жөнінде мемлекеттік-жеке меншіктік әріптестікті жолға қоюда.

Тауарлар ө/сінің әлемдік  технологиялар негізінде сыртқы рыноктарға 30 қуатты Қндық ойыншы шығуы тиіс. Әрине, бұл шартты сан, шамаланған бағдар. Ондай көшбасшылар көп те болуы мүмкін. Бірақ та олар локомотивтер секілді өзінің артынан басқа барлығын тартатын болады. Оңтүстік Кореяда оларды “чеболдар” деп атаған. “Қазақмыста” жұмыс істеген ж/е жұмыс істеп жатқан “Самсунг” компаниясы сондай чебол болып табылады. Осындай ірі компаниялардың айналасында көптеген шағын ж/е орта к/одар құрылады.