Жобаның техника-экономикалық көрсеткіштері

 

 

 

 

 

 

2. ТЕХНИКАЛЫҚ ҚЫЗМЕТ КӨРСЕТУ СТАНЦИЯСЫНЫҢ (ТҚКС)  ТЕХНИКАЛЫҚ ЕСЕПТЕУ БӨЛІМІНІҢ ӘДІСТЕМЕСІ

 

 

2.1 Бастапқы деректерді  негіздеу

 

ТҚКС қуатын, көлемін және түрін анықтайтын факторлардың ең негізгісі көп мөлшердегі кездейсоқтықпен байланысты ТҚКС кіріс саны болып табылады және ол ықтималдық сипатты көрсетеді. Соғу мөлшерінің қалыптасуына және қалалық станциялардағы жұмыс көлеміне әсерін тигізушілер: қаладағы автомобильдердің мөлшері; жылдық жүрілген жол мен автомобиль паркінің жағдайы; пайдалану шарты; АТҚКС жиынтық қуаты мен көлемі; қаладағы орны және т.б.

Автомобильдер паркіндегі қызмет көрсетуші ТҚКС анықтау кезінде келесі ерекшеліктерді ескерген жөн:

1. ТҚКС кіруші лек талаптары сол немесе басқа түрдегі жұмыстарға әртүрлі сұраныс жиелігімен және жұмысты таза орындаушылығымен сипатталады. Соның ішінде еңбек шығындарының көлеміне, білетініміздей, белгілі көлемдегі шығын әкелетін автомобиль «жасы» өз әсерін тигізеді.
2. Жеңіл автомобильдер әртүрлі автосервис кәсіпорындарында қызмет  көрсетуді пайдалана алады, сонымен қатар олар заңға сәйкес белгілі бір ТҚКС бекітіліп қойылмағандықтан, олардың станцияға соғуы кездейсоқтық сипат алады.
3. Автомобиль қожайындарының бір бөлігі техникалық қызмет көрсетуді (ТҚК) және техникалық жұмыстарды (ТЖ) өз күшімен немесе басқа жаққа жүгін арқылы орындайды, сонымен қатар техникалық қызмет және техникалық жұмыстар қажет болатын автомобильдердің барлығы емес тек олардың бір бөлігі ғана ТҚКС соғады.                                                                                                                                    Жоғарыда көрсетілген ерекшеліктерді ескере отырып, ТҚКС қызмет көрсетілетін автомобильдердің жағдайына байланысты парк үшін техникалық есепті орындау қабылданды: 

 

         (2.1)   

 

Мұндағы, N- аудандағы автомобильдер паркі;

К-ТҚКС көмегін тұтынатын автомобиль қожайындарының санын ескеретін, жүгіну коэффициенті. Мамандардың есептеуі бойынша, отандық автомобильдер үшін К= 0,45...0,50, ал шет елде өндірілетін автомобильдер үшін К=0.75...0,85.

Бұл жерде шартты автомобиль паркі деп, жыл ішінде ТҚКС  кешенді қызмет көрсетілетін автомобиль түсіндіріледі және онда дұрыс жағдайды қамтамасыз ететіндей негізде техникалық қызмет және жөндеу бойынша толықтай кешенді жұмыстар жүргізіледі. Есептеу бойынша, парктегі шартты автомобильдер жыл ішінде ортта есеппен ТҚКС 2 рет Автомобиль-кіріс жасауы қажет.

Техникалық есептеудің мақсаты ТҚКС және техникалық қызмет көрсету мен автомобильді жөндеу ұйымдары үшін кешенді-жоспарлы шешімдерді өңдеу үшін қажетті сипаттамаларды (жұмыс орындарының саны, автомобиль орындары, алаңшалар, және т.б.) анықтау болып табылады.

Технологиялық есептеу құрылымы ТҚКС жобалауда қойылған тапсырмалардағы нақты мақсаттарға тәуелді болады.

Мысалы, ТҚКС құрылымдау үшін тапсырыс берушіден бөлінген қаржыға байланысты немесе тапсырыс берушінің иелігіндегі белгіленген жер бөлімшесінде немесе өндірістік қойма алаңында (белгілі пішіндегі мен өлшемдегі) бір немесе бірнеше маркадағы жеңіл (жүк) автомобильдеріне қызмет көрсететін ТҚКС жобасының 2-3 нұсқасын өңдеп шығару мақсаты қойылуы мүмкін. Бұндай жағдайда жобаның техникалық бөлімі бөлінген қаржының немесе белгіленген жер бөлімшесінің алаңын қолданудың ең тиімді жолын табу мақсатында ТҚКС көлемді-жобалық шешімінің бірнеше нұсқасын өңдеуге жіберіледі.

Сонымен қатар жоспарлық шешімнің негізі болып жұмыс орындарының саны белгіленеді, тек содан кейін қызметкерлер құрамының саны, мүмкін болатын көлемдер мен қызметтер тізімі, қажетті құрылғылар анықталады.

Егер тапсырмада ТҚКС (жұмыс орындарының саны) өлшемі және көрсетілетін қызметтер түрі берілген болса, демек мұндай жағдайда техникалық есеп ТҚКС жоспарлы шешімдерін өңдеудің негізінде болатын ТҚКС атқаратын жұмыс көлемін, жұмысшылар мен алаңшалардың санын, құрал-жабдықтарды анықтаудан тұрады.               

Әдетте технологиялық есеп құрылымы келесі бөлімдерден тұрады:

• бастапқы деректер;
• жұмыстардың жылдық көлемінің есебі;
• жұмыстардың  жылдық көлемін түрлерге және орындалу жерлеріне бөлу;
• жұмысшылар санының есебі;
• жұмыс орындар санының есебі;
• автомобильдерді сақтау және уақытша тұрғызу үшін арналған орындар есебі;
• алаң ғимараты мен құрамын анықтау;
• алаңша аумағының есебі;
• технологиялық құрал-жабдықтарға қажеттілікті анықтау.

Технологиялық есептеудің бастапқы деректері болып:

• NСТО маркалы автомобильдердің станцияда шартты қызмететілушілердің  жылдық мөлшері;
• жылына бир автомобильдің станцияға автомобиль-кіріс жасауының мөлшері – d;
• сатылатын автомобильдердің (егер ТҚКС автомобиль сатумен айналысқан жағдайда) жылдық мөлшері — ;
• орта есеппен автомобильдің жылдық жүрісі –L;
• станциядағы бір жылдың ішіндегі жұмыс күшінің саны – D;
• ауысым ұзақтығы -7;
• ауысым саны –С табылады.

ТҚКС өлшемі мен қуатын негіздеу кезінде, сонымен қатар қаланың, ауданның, областың ішінде орналастырған кезінде әрбір нақты жағдайды — елді-мекеннің автомобильмен қанықтығын, әрекеттегі ТҚКС және басқада автоқызмет көрсетуші кәсіпорындар орнын, жеңіл автомобильдер көп шоғырланған жерлерге ТҚКС жақындату мүмкіндігін, аудандағы жолдық және климаттық жағдайлардың, пайдалану мерзімінің ұзақтығы және т.б. ескеру қажет.

 

 

2.2 Қалалық ТҚКС  жұмыстың жылдық көлемінің есебі

 

Қалалық қызмет көрсету станциялар жұмысының жылдық көлеміне техникалық қызмет көрсету, техникалық жұмыстар, жинау-жуу жұмыстары, автомобильге сату алдындағы дайындық пен коррозияға қарсы өңдеу жұмыстарын жүргізу кіреді.

Техникалық қызмет көрсету мен ағымдағы жөндеу жұмыстарының жылдық көлемі (адам-сағ):

 

 (2.2)

 

     Мұндағы, —жылына жобалаушы ТҚКС қызмет көрсететін автомобильдер саны;

-орташа жылдық мөлшердегі автомобиль  жүрісі, км;

- ТҚК мен ТЖ жұмыстары бойынша  меншікті еңбексиымдылығы, адам-сағ/1000км.

      Қалалық  ТҚКС орындалатын ТҚК және  техникалық жұмыстардың меншікті  еңбек сиымдылығы ОНТП сәйкес  автомобиль класстарына байланысты  анықталады.ТҚКС өлшемімен ауданның  климаттық жағдайымен байланысты  лайықты негізде көрсетілген  еңбек сиымдылығы түзетілуі мүмкін.

       Жұмыс  орындарының санына байланысты  ТҚК мен ТЖ еңбек сиымдылығының  түзету коэффициенттерінің мағынасы  келесіні құрайды:

       5 дейін .....................................................1,05

       5 жоғары 10 дейін ...................................1,00

       10 жоғары 15 дейін .................................0,95

       15 жоғары 25 дейін .................................0,90

       25 жоғары 35 дейін .................................0,85

       35 жоғары ..............................................0,80

 

     Ауданның климаттық  жағдайына байланысты ТҚК мен  техникалық жұмыстардың еңбек  сиымдылығының түзету коэффициенттерінің  мағнасы қосымша 2 бойынша қабылданады.

          ТҚКС кіріс сандары белгілі  болған жағдайда тұрмыс түрлеріне  бір жолғы еңбек сиымдылығы  қолданылады, ал олар түзетуді  қажет етпейді.

        Бірнеше  үлгідегі автомобильдерге қызмет  көрсетуге арналған әмбебап ТҚКС  жобалау кезіндегі жұмыстың жылдық  көлемінің жиынтығы құрайды:

 

                       (2.3)

 

 

Мұнда әр үлгіге сәйкес:

 

, ,… - жылына жобалаушы ТҚКС қызмет көрсететін автомобильдер саны;

, ,… - орташа жылдық мөлшердегі автомобиль жүрісі, км;

, ,… - ТҚК мен ТЖ жұмыстары бойынша меншікті еңбексиымдылығы, адам-сағ/1000км.

 

        Жинау-жуу  жұмыстарының жылдық көлемі  (адам-сағ) автомобильдің жылына станцияға кіріс санымен және жұмыстың орта есеппен алынған еңбек сиымдылығымен анықталады:

 

,                                                 (2.4)

 

      ТҚКС жинау-жуу  жұмыстары ТҚК және ТЖ тікелей  алдында немесе өз алдына қызмет  көрсету түрі ретінде орындалады. Бірінші жағдайда жинау-жуу жұмыстарына  кіріс саны жылына қызмет көрсетілетін  автомобильдер санына сай қабылданады, сонымен қатар:

 

,                                                  (2.5)

 

      Егер ТҚКС жинау-жуу жұмыстары  жеке қызмет  түрі ретінде орындалатын  болса, онда жинау-жуу жұмыстарына  кіріс саны L3 = 800-1000 км бір кіріс есебінен қабылдануы мүмкін.

 

Демек, жеке қызмет көрсету түрі ретінде ЖЖЖ кіріс саны:

 

,                                                 (2.6)  

 

Орта есеппен бір кірістің еңбек сиымдылығы механикаландырылған ( құрал-жабдықтарды пайдалануға байланысты) жуу кезінде 0,15-0,25 адам-сағ тең, ал қолмен шлангалық жуу кезінде 0,5 адам-сағ тең болады.

Автомобильді қабылдау мен берудің жылдық көлемі (адам-сағ):

 

,                                              (2.7)

 

Мұндағы, -  автомобильді қабылдау мен беру жұмыстарына бір кіріс санының бір жолғы еңбек сиымдылығы

Автомобиль қорабын коррозияға қарсы өңдеудің жылдық көлемі (адам-сағ):

,                                                 (2.8)

 

Мұнда - бір жылда қорапты коррозияға қарсы өңдеу мақсатында автомобильдің кіріс саны;

- қорапты  коррозияға қарсы өңдеу жұмыстарына  бір кірістің бір жолғы еңбек  сиымдылығы. Коррозияға қарсы өңдеу  жұмыстарын өткізу жиілігі жылына 0,2-0,3 кіріс жағдайында 3-5 жылды құрайды.

 

,                                       (2.9)

 

Сату алдындағы дайындық жұмыстарының жылдық көлемі (адам-сағ):

 

,                                             (2.10)

 

Мұнда -  бір автомобильдің сату алдындағы дайындығының еңбек сиымдылығы (3,0-3,5 адам-сағ).

2.1 кестесінде  жұмыстың жылдық көлем есебінің  нәтижесі көрсетілген.

 

2.1- кесте

Жұмыстың жылдық көлемі, адам.-сағ

 

Автомобиль маркасы	Виды воздействий					Жұмыстың жалпы жылдық көлемі, Т
Шетелдік	49612,5	131,25	131,25	3150	350	53375
Рессейлік	7560	25	25	600	175	8385

 

2.3 ТҚКС жол  жұмыстарының жылдық көлемінің  есебі

 

Жұмыс орындарының мөлшері автомобиль жолындағы қозғалыс қарқындылығына ; қызмет көрсету мен жөндеу жұмыстарын орындау үшін автомобильдің жолдан шығу жиілігіне; жолдағы станциялардың арақашықтығына; бір кірістік орта есептегі еңбек сиымдылығына тәуелді .

Жалпы кіріс сандарын шамамен автомобиль түрлеріне болу (%): жүк-25; жеңіл – 70; автобустар -5 құрайды.

Әрбір автомобиль түріне жылдық көлемдегі жұмыс (адам-сағ):

 

,                                             (2.11)

 

Мұндағы, -  тәулігіне берілген түрдегі автомобильдің станцияға кіріс саны;

- жылына станциядағы жұмыс күндерінің  саны;

-  автомобильдің станцияға бір  жүргендегі жұмысының орта есептегі  бір жолғы еңбек сиымдылығы, адам-сағ (косымша).

Жылдың ең қызу айында жобалаушы ТҚКС бөлімшесіндегі жол қозғалысының қарқындылығына байланысты кірістің жалпы саны анықталады:

 

,                                                    (2.12)

 

  Мұндағы, - автомобиль жолындағы қозғалыс қарқындылығы,авт./тәу.;

- қозғалыс қарқындылығына байланысты  кіріс жиілігі процентпен ( жеңіл  автомобильдер үшін – 4/5,5, жүк  көлігі мен автобустар үшін  – 0,4/0,6). Алымында – ТҚК мен  АЖ кіріс жиілігі (%), бөлімінде  – жинау-жуу жұмыстары .

 

 

2.4 Жұмыстың жылдық көлемін  түрлерге және орындау жерлеріне  бөлу 

 

Қазіргі кезде автосервис кәсіпорындарында автомобильдерге ТҚК мен жөндеу дайын бөлшектер, түиіндер мен механизмдер базасында жүзеге асырылады. Сондықтан да негізінен ТҚК мен АЖ бойынша жұмыстар жұмыс орындарында орындалады. Әдетте бөлек ғимараттар (жұмыс орындарымен бірге) ЖЖЖ, бояу және коррозияға қарсы жұмыстарды орындауға қарастырылады.