Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың ақпараттық негізі

 

Жыл аяғындағы аралық өтімділік пен жалпы өтімділік жыл басына қарағанда біршама төмендегенін көрсетеді. Осылай, аралық өтімділіккоэффиценті 0,59 пунтке, ағымдағы –1,77 пунктке төмендеді. Ал абсолютті өтімділік коэффиценті керісінше 0,07 пунтке өсті. Абсолютті өтімділік өскенімен, ол халықаралық тәжірибие коэффицентінің нормативіне  (0,2-0,25)  сәкес емес.           Аралық коэффиценті –0,59 пунтке төмендеген болса да, теорияға сәйкес.Абсолютті өтімділік коэффиценті керісінше 0,07 пунтке өсті. Абсолютті өтімділік өскенімен, ол халықаралық тәжірибие коэффицентінің нормативіне  (0,2-0,25)  сәкес емес. Аралық коэффиценті –0,59 пунтке төмендеген болса да, теорияға сәйкес.

       Жалпы өтімділік  коэффиценті жыл басында да, жыл  аяғында да талап етілген шектеуге  жауап береді, бірақ жыл басына қарағанда 1,77 пунтке төмндеді. Бұған көлемін тізбектеп ауыстыру әдісімен анықтауға болатын, оның құрылу факторлары әсер етті. Келесі есептеу кестесін қарай отырып, оларды есептеу әдісімен көрсетеміз.Кесте (3.5)                                                                                                                                                          

                                                                                               Кесте 3.5.

Жалпы өтімділіктің (ағымдағы) коэффиценті деңгейінің өзгеруіне қорытылған факторлардың әсерінің есебі

№	Көрсеткіштер	Жыл басында	Ағымдағы активтермен жыл басында және қысқа мерзімді міндеттемелер мен жыл соңында	Жыл аяғында	Ауыт-қулар (+;-)	Соның ішінде өзгеру есебінен Ағымдағы қысқа активтер    мерзім         3гр-2гр       міндет                    ( 2-1)
1	Ағымдағы активтер	14685304	14685304	95516985,6	х	х             х
2	Ағымдағы міндет-лер	4769248,9	73051013	73051013,9	х	х                х
3	Өтімділіктің (ағымдағы) жалпы коэффиценті	3,07	0,201	1,3	-1,77	1,099         -2,869

 

       Кесте мәліметтері өтімділіктің жалпы коэффицентінің өсуіне ағымдағы активтердің абсолютті өсімі оң әсер еткенін көрсетеді, соның есебінен өтімділік коэффиценті 0,201 пунтке өсті (1,3 - 0,201). Осы көрсеткіштің өзгеруіне ағымдағы міндеттеменің күрт өсуі теріс әсер етті, ол 2,869 пунтке төмендеуіне әкелді (0,201 – 3,07).

       Өтімділік коэффицентін  жан-жақты бағалау үшін, оларды құрайтын факторлардың өзара байланысын білу маңызды. “Индустриальное снабжение” жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің жалпы өтімділік коэффицентінің өзгеру факторларын қарастырайық.

       Ағымдағы активтер  баптары үшін үлестік қатысу коэффиценті – 0,000103, ал ағымдағы міндеттемелердің баптары үшін – 0,000306 құрады.

       Жалпы (ағымдағы) факторлардың әсерлерінің есебі (3.6) кестеде келтірілген.                                                                                                                  

                                                                                                             Кесте 3.6.

       Жалпы  (ағымдағы) өтімділік коэффиценті  деңгейінің өзгеруіне 

                        нақтыланған факторлардың әсерінің есебі

	Факторлар	Есептеу	Факторлардың әсер еиу деңгейі
1.	Ағымдағы активтердің өзгеруі	1,3 – 0,201	1,099
1.1.	Ақша қаражаттары мен қысқа мерзімді қаржылық салымдар	10503972*0,000103	1081,909
1.2.	Дебиторлық борыш және басқа да активтер	56015196*0,000103	5769,569
1.3.	Тауарлы-материалдық босалқылар	14312513*0,000103	1474,188
2.	Қысқа мерзімді міндеттемелердің өзгеруі	0,201 – 3,07	-2,869
2.1.	Қысқа мерзімді несиелер мен заемдар	----	----
2.2.	Кредиторлық борыш	70850223,9*(-0,000306)	-21680,168
2.3.	Бюджетпен есеп айырысу	134801,74*(-0,000306)	-41,249
2.4.	Басқа да ағымдағы міндеттемелер	-2703260,7*(-0,000306)	827,197

 

Келтірілген есептеулерден, жалпы өтеу коэффицентіне дебиторлық борыштар (8,4 есе) мен тауарлы материалдық қорлардың (3 есе) күрт өсуі оң әсер еткенін көруге болады. Кредиторлық борыштың 110 есе, бюджетпен есеп айырысу (6,6 есе) өсті және басқа да ағымдағы міндеттемелердің (0,34 есе) төмендеуі, сонымен бірге өтімді активтердің көбеюі осы көрсеткіштердің оң болуына әкеледі.

       Осылайша, біз  кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығының  маңызды көрсеткіштерінің бірі  – төлем қабілеттілігін толық  қарастырдық. Ол баланстың өтімділігіне тығыз байланысты. Сонымен бірге кәсіпорынның төлем қабілеттілігіне басқа да факторлар – елдегі саясат және экономикалықжағдай, ақша нарығының жағдайы, кепілдік және банктік заңдардың жетілуі, меншіктің капиталымен қамтамасыз етілуі,дебиторлық борыш, кәсіпорынның қаржы жағдайы және басқалары әсер етеді.

       Төлем қабілеттілігін  талдау кезінде осы факторларды  кешенді түрде қарастыру маңызды, бұл талданатын кәсіпорынның  қаржы жағдайын объективті бағалауға  мүмкіндік береді.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды пікірлер мен ұсыныстар

       “Индустриальное  снабжение” жауапкершілігі шектеулі  серіктестігінде жүргізілген зерттеулердің  нәтижесінде төмендегі қорытынды  пікірлерге тоқталамын.

       “Индустриальное  снабжение” жауапкершілігі шектеулі  серіктестігі 2005 жылдың қазан айынан бастап Алматы қаласында қызмет істеп келеді. Кәсіпорынның шаруашылық қызметінің негізгі саласы – құрылыс материалдарын шығарып сату. Кәсіпорын қызметінің мақсаты – жоғары сапалы өнім шығару, заңды және жеке тұлғалардың сұранысын қанағаттандыру. Аз шығынды шығарып, табысты көп табу, құрылыс компаниялардың қажеттілігін қанағаттандыру.

        Кәсіпорынның  көрсететін қызметі қазіргі уақытта  нарықтық экономика жағдайында  үлкен сұранысқа ие. Кәсіпорынның  қаржылық-шаруашылық қызметінің  қаржылық нәтижесі 2005 жылы 55700,02 теңге зиян шексе, 2006 жылы кәсіпорын 392442,9 теңге таза табыспен аяқтады.

       “Индустриальное  снабжение” жауапкершілігі шектеулі  серіктестікте есеп жұмысының  соңғы этапы қаржылық қорытынды  есепті құру болып табылады. Қаржылық қорытынды есептің мақсаты – заңды тұлғаның қаржылық жағдайы, шаруашылық қызметінің нәтижесі және есепті кезең ішіндегі оның қаржылық жағдайындағы өзгерістер туралы пайдалы, маңызды және дұрыс ақпараттармен қамтамасыз ету. Зерттеу жүргізілген субьектінің қаржылық қорытынды есебі бухгалтерлік баланстан, табыстар мен шығыстар туралы қорытынды есептен, меншікті капиталдағыөзгерістер туралы қорытынды есептен және түсіндірме хаттан тұрады. Бухгалтерлік баланс қаржылық қорытынды есепте үлкен маңызды рөл атқарады. Ол белгілі бір мезгілдегі кәсіпорынның қаржылық жағдайын көрсетеді. Бухгалтерлік баланс субъектінің активтерін, міндеттемелерін және меншікті капиталын көрсетеді.

       Қаржылық қорытынды  есептің негізгі нысаны бола  отырып, бухгалтерлік баланс есеп беретін мерзімге кәсіпорын мүлкінің құрамы мен құрлымын, ағымдағы активтердің өтімділігін, меншікті капитал мен міндеттемелердің нақты барын, дебиторлық және кредиторлық қарыздардың жағдайы мен динамикасын анықтауға мүмкіндік береді.

       Бухгалтерлік  балансқа тігінен және көлдеңінен талдау жасау кезінде кәсіпорынның мүлкі жағынан келесі баға беруге болады. Активтердің нақты құнын айқындайтын баланс валютасы 2006 жылы өткен жылмен салыстырғанда 82140324  теңгеге немесе 557,2 пайызға өскен. Бұл кәсіпорынның әрі қарай дамуын көрсетеді, оның жұмысының оң нәтижесін сипаттайды. Ұзақ мерзімді активтердің баланс валютасының үлесі, ағымдағы активтердің үлесіне қарағанда төмен екенін көреміз. Есепті жылдың басына ұзақ мерзімді активтердің үлесі ағымдағы активтердің үлесінен 99,19 пайызға (99,56-0,37) кем болса, жыл аяғында 97,19 пайызға (98,59-1,4) кем болды. Яғни кәсіпорынның ұзақ мерзімді активінің есепті жылы ішінде 2 пайызға көбейгенін көреміз. Ағымдағы активтердің өсуі ұзақ мерзімді активтердің өсуінен 0,2 есеге кем (550,4-2364,5) болып отыр.  

       Есепті жылда  зерттеу жүргізілген кәсіпорынның  дебиторлық борыштың сомасы көбейген. Егер бұл көрсеткіштің сомсы  есепті жылдың басында 7569543,41  теңгені құрса, жылдың аяғында 63584739,56 теңге болған, яғни 8,4 есе көбейген. Бұл көрсеткіш шамасының жоғарлауы кәсіпорынның қаржылық жағдайының төмендегенін көрсетеді.

       Меншікті капиталдың  шамасы есепті жылдың аяғында  өткен жылмен салыстырғанда 392442,9 теңгеге өсті. Міндеттеменің шамасы  есепті жылы өткен жылмен салыстырғанда 81756200,9 теңгеге жоғарлаған. Банктен алынған несие есепті жылы өткен жылмен салыстырғанда 13474436 теңгеге немесе 135,6 пайызға өсті. Теория бойынша кәсіпорынның жағдайы оң болу үшін дебиторлық борыш кредиторлық борыштан 2 есе жоғары болу тиіс. Зерттеу жүргізілген кәсіпорында бұл теорияға сай емес. Кәсіпорынның тәуелсіздік коэффиценті есепті жылы 0,28-ден 0,44-ке дейін немесе 0,16 пунтке жоғарлағанын көрсетеді. Тәуелсіздік коэффиценті нарықтық қатынастары дамыған елдерде жоғары болып саналатын коэффицент шамасынан (0,5-0,6) төмен болып отыр. Сондықтан кәсіпорынның қаржылық тұрақтылық деңгейі өте төмен жағдайда. Серіктестікте есепті жылдың аяғында қаржыландыру коэффиценті 0,995-ке тең болды. Қаржыландыру коэффиценті бірден төмен болып отыр, бұл төлем қабілетінің өте қауіпті жағдайға жеткендігін және несие алуды қиындатқанын көрсетеді. Баланс өтімділігіне келтін болсақ, ол өтімді емес. Себебі белгіленген 4 теңсіздіктің ішінен біреуіне ғана сай болып отыр. Ол дегеніміз тез өткізілетін активтер қысқа мерзімді міндеттемелерден артық. Қалған үш теңсіздік белгіленген нормаға сай келмейді. Өтімділік коэффицентке келетін болсақ абсолютті өтімді коэффиценті халықаралық тәжірибие коэффицентінің нормативіне сай емес. Яғни жақын мезгілде ағымдағы қарыздың бөлігі өтелмейтінін көрсетіп отыр. Аралық өтімділік коэффиценті белгіленген кәсіпорын үшін ұтымды мәніне сай. 1,02 коэффицентін құрап отыр. Жалпы өтімділік коэффиценті өткен жылы 0,7 ал жыл соңында 0,6 құрады. Осы коэффицент теориялық мәніне (0,9-дан төмен болмау) сәйкес келмейд, яғни кәсіпорынның төлем қабілетсіздігін көрсетіп отыр.“Индустриальное снабжение” жауапкершілігі шектеулі серіктестік қаржылық қорытынды есебіне зерттеу жүргізу нәтижесінде кәсіпорынның осы уақытқа дейін өзінің 30 “Қаржылық қорытынды есепті дайындап тапсыру” деп аталатын Қазақстандық стандартына сәйкес құратындығы анықталды. Қазіргі таңда барлық кәсіпорындар халықаралық стандартқа көшіп жатыр. “Индустриальное снабжение” жауапкершілігі шектеулі серіктестігіне қаржылық қорытынды есебін халықаралық стандартқа сәйкестендіруді ұсынамыз.

Пайдаланған әдебиеттер тізімі

1.     1 “Қаржылық есептілікті  дайындап тапсыру” Халықаралық  стандарт 

  2001

2.     Қазақстан Респубдикасының  “Бухгалтерлік есеп және қаржылық

        қорытынды  есеп беру туралы” Заңы. Алматы 2002

3.     Бухгалтерлік есептің  Қазақстандық стандарты. Алматы  Есеп 1998

4.     К.Ш. Дүйсенбаев, Э.Т. Төлегенов, Ж..Г. Жумағалиева “Кәсіпорынның

        қаржылық жағдайын  талдау” Оқу құралы. Алматы Экономика 2001

5.     Бухгалтер бюллетені - №3, қаңтар2006 БИКО баспа үйі

6.     Бухгалтер бюллетені - №6, ақпан 2006 БИКО баспа үйі

7.     Бухгалтер бюллетені - №14, сәуір 2007 БИКО баспа үйі

8. Байболтаева Н.Ә. Бухгалтерлік ескп принциптері. Алматы 2006
9. Қаржылық қорытынды есепті дайындап тапсырудың концептуалдық

негіздері. Алматы: Қаржы-қаражат, 1996

10.   Сборник методических  рекомендаций по применению

        Международных  Стандартов Финансовой Отчетности. Алматы: БИКО

        2006

11.    Ефимова О.В. Как анлизировать финансовое положениепредприятия

(практическое пособие). Интел-синтез,1994

12.    Ковалев А.И. Привалов В.П. Анализ финансового состаяния

        предприятия. Москва: Центр экономики и маркетинга, 1995

13.    Назарова В.Л. Шаруашылық жүргізуші субьектілердегі бухгалтерлік

        есеп. Оқулық Экономика 2005

14. Радостовец В.К., Ғабдуллин Т., Шмид О.И. Кәсіпорындағы бухгалтерлік

        есеп. Алматы: «Қазақстан орталық аудит» тәуелсіздік  аудиторлық

        компаниясы, 2003

15.    Шеремет А.Д. Сейфуллин Р.С. Методика финансового анализа. Москва

        Информ 1995

16.     Кондраков Н.П. Бухгалтерский учет, анализ хозяйственной

         деятельности  и аудит Москва перспектива 1994

17.    Энтони Р., Рис Дж. Учет: ситуации и примеры. Москва: Финансы и

         статистика, 1993

18.    Финансовый анализ деятельности фирмы. Москва: ИСТ-Сервис, 1994
19.    Балабанов И.Т. Анализ и планирование финансов хозяйствующего