Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау саласындағы маркетингтің даму жағдайы

Қазақстан Республикасында фармацевтика саласын нарықтық экономика жағдайына бейімдеу үшін қайта ұйымдастыру үдерісі басталды. «Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Кодексін іске асыруда дәрілік заттардың, медициналық мақсаттағы бұйымдардың және медициналық техниканың айналысы саласын реттейтін нормативтік құқықтық актілер әзірленді. Мемлекеттік қолдау шаралары отандық кәсіпорындардың сапалы фармацевтикалық өнімдерін өндіру көлемін және номенклатурасын жыл сайын арттыруды қамтамасыз етуге бағытталған.

Дәрілік заттарды, медициналық мақсаттағы  бұйымдар мен медициналық техниканы тіркеу, сертификаттау, сапасын, сондай-ақ олардың жарнамасын бақылауды қамтамасыз ету қызметі тәртіпке келтірілген.  Ұлттық ақпараттық дәрі-дәрмек орталығы құрылды.

Нормативтік құқықтық актілерді Еуроодақ елдерінің нормаларына сәйкес үйлестіру жұмыстары басталды. Қазақстан Республикасы Еуропалық фармокопея комиссиясының ресми бақылаушысы және дәрі-дәрмектердің жанама әсерлерінің мониторингі бойынша ДДҰ-ның халықаралық бағдарламасының толық құқықты қатысушы ел болды. Республикалық және жергілікті бюджеттер есебінен сатып алынатын дәрілік заттардың бағасын мемлекеттік реттеу енгізілді, бұл олардың  бағасын орташа есеппен 30%-ға арзандатуға мүмкіндік туғызды.

Әлемдік тәжірибенің негізінде дәрілік заттар мен медициналық мақсаттағы бұйымдарды дистрибуциялаудың бірыңғай жүйесі құрылды, бұл қаржы қаражатын айтарлықтай үнемдеуге және отандық препараттарды тұтыну үлесін бірнеше есеге арттыруға мүмкіндік туғызды. Ауыл халқына дәрілік көмектің жеке қолжетімділігін қамтамасыз ету үшін дәріханалық ұйымы жоқ 3000-нан астам ауылдық елді мекенде БМСК объектілері арқылы дәрілік заттарды өткізу ұйымдастырылды.

Фармацевтика қызметінде қол жеткізген табыстармен қатар бірінші кезекте шешуді қажет ететін белгілі бір міндеттер  бар. ТМККК тізбесіне сәйкес сапалы фармацевтикалық өнімнің қолжетімділігін қамтамасыз етуге бағытталған ұлттық дәрі-дәрмек саясатының жаңа жобасын әзірлеу қажет. Кеден одағына мүше елдердің фармацевтикалық жиынтық нарығында импорт, АҚШ долларымен есептегенде 17 миллиардтан асады. Фармацевтика саласын қарқынды дамыту үшін шығарылатын дәрілік препараттардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру жұмыстарын жүргізу қажет және халықаралық нарыққа шығу керек, оның ішінде кеден одағы аясында түпкі өнім сапасын бақылау жүйесінен өндіру сапасын қамтамасыз ету жүйесіне, дистрибьюторлық және дәріханалық практикаға көшу қажет.

Денсаулық сақтау саласындағы жағдайды талдай отырып, жалпы саланың күшті жақтары ретінде мыналарды атауға болады:

• денсаулық сақтау саласын дамытудың нақты белгіленген басым бағыттары;
• денсаулық сақтау саласын мемлекеттік қаржыландыруды айтарлықтай ұлғайту;
• ел хақының негізгі медициналық-демографиялық көрсеткіштерінің тұрақтануы мен жақсаруы, оның ішінде әлеуметтік мәні бар аурулар бойынша сырқаттанушылықтың төмендеуі;
• денсаулық сақтау объектілерінің қалпына келтірілуі және  жаңаларының салынуы;
• емдеу-диагностикалық үдеріске жаңа медициналық технологиялардың енгізілуі;
• ауылдық жерлердің медициналық ұйымдарында телемедициналық пункттердің болуы;
• елдің барлық өңірлерінде филиалдары бар республикалық медициналық ақпараттық-талдау орталығының болуы;
• халықтың дәрілік заттарға қолжетімділігінің жақсаруы.

Әлсіз жақтары:

• денсаулық сақтау ұйымдарының, әсіресе ауылдық аумақтарда қанағаттанарлықсыз материалдық-техникалық базасы;
• мемлекеттің, жұмыс берушінің және азаматтың денсаулық сақтау үшін ортақ жауапкершілігінің жоқтығы;
• азаматтардың дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуге құқықтарын іске асырудың нақты тетіктерінің болмауы;
• өңірлерде және республикалық маңызы бар қалаларда ұсынылатын медициналық қызметтердің сапасындағы үлкен айырмашылық;
• медицина кадрларын даярлау сапасының жеткіліксіздігі;
• денсаулық сақтау менеджерлерін даярлау институты нашар дамыған;
• кардиохирургия, нейрохирургия, трансплантология, травматология, басқа да бірқатар мамандықтар, сондай-ақ менеджмент саласында арнаулы біліктіліктің жекелеген бағыттары бойынша кадрлар тапшылығы;
• денсаулық сақтау жүйесінің, әсіресе ауылдық өңірлерде білікті кадрлармен нашар қамтамасыз етілуі;
• пациенттің және медицина қызметкерінің құқықтарын қорғау жүйесі нашар дамыған;
• ауылдық жерлердегі шалғай орналасқан елді мекендердегі, әсіресе халықтың әлеуметтік аз қамтылған топтарының медициналық қызметтерге қолжетімділігінің төмендігі;
• денсаулық сақтау ұйымдарында әлеуметтік жұмыс жөніндегі мамандардың болмауы.

Мүмкіндіктер:

• әлемдік экономиканың тұрақтануы;
• медициналық және фармацевтикалық ғылымның дамуы, ауруларды диагностикалау мен емдеудің жаңа әдістерінің пайда болуы;
• Дүниежүзілік банктің инвестициялық қолдауы;
• денсаулық сақтау саласындағы басқарудың жаңа тиімді әдістерінің пайда болуы;
• денсаулық сақтау секторында ақпараттық технологияларды дамыту;
• халықтың арасында спортты танымал ету, спортпен шұғылданатын халықтың санын ұлғайту;
• ДДҰ қолдауымен көптеген елде темекі шегуге жағымсыз қатынасты қалыптастыру;
• шектес мемлекеттермен эпидемиологиялық  ахуалдың асқынуы туралы шұғыл хабарлау жүйесінің болуы.

Қауіптер:

• тұмаудың, H1N, H5N1 жаңа вируленттік түрлерінің оқыстан пайда болуы;
• қазіргі заманғы медициналық жабдықтар мен фармацевтикалық препараттарға бағалардың өсуі;
• елдің аграрлық өнеркәсібінде пестицидтер мен тыңайтқыштардың, Қазақстан Республикасына импортталатын өнімдердің жеткілікті реттелмеуі;
• елдің мал шаруашылығында гормоналдық және фармацевтикалық препараттарды, Қазақстан Республикасына импортталатын өнімдерді пайдалану;
• ел аумағында аса қауіпті инфекциялардың табиғи ошақтарының болуы;
• кейбір өңірлерде қауіпсіз ауызсу көздерінің болмауы.

 

 

4. Бағдарламаны іске асырудың  мақсаты, міндеттері, нысаналы индикаторлары  және нәтижелерінің көрсеткіштері 

 

Мақсаты: елдің орнықты әлеуметтік-демографиялық дамуын қамтамасыз ету үшін Қазақстан азаматтарының денсаулығын жақсарту. 

Бағдарламалық мақсаттар:

1.  Денсаулықты сақтау мәселелерінде бүкіл қоғам күштерінің келісушілігіне қол жеткізу арқылы қазақстандықтардың денсаулығын нығайту.

2.  Бәсекеге қабілетті денсаулық сақтау  жүйесін қалыптастыру. 

Бағдарламаны іске асырудың нысаналы индикаторлары:

• халықтың күтіліп отырған өмір сүру ұзақтығының 2013 жылға қарай  
  69,5-ке дейін, 2015 жылға қарай 70 жасқа дейін ұлғаюы;
• ана өлім-жітімінің 100 мың тірі туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 28,1-ге дейін, 2015 жылға қарай 24,5-ке дейін төмендеуі;
• нәресте өлім-жітімінің 1000 тірі туылғандарға шаққанда 2013 жылға қарай 14,1-ге дейін, 2015 жылға қарай 12,3-ке дейін төмендеуі;
• жалпы өлім-жітімнің 1000 адамға шаққанда 2013 жылға қарай 8, 14-ке дейін, 2015 жылға қарай 6,2-ге дейін төмендеуі;
• туберкулезбен сырқаттанушылықтың 100 мың халыққа шаққанда  
  2013 жылға қарай 98,1-ге дейін, 2015 жылға қарай 94,7-ге дейін төмендеуі;
• 15 жастан 49 жасқа дейінгілердің тобында АИТВ-инфекциясының таралушылығын 0,2-0,6 шегінде ұстау. 

Бағдарламаның міндеттері:

• азаматтардың денсаулығын сақтау және санитариялық-эпидемиологиялық саламаттылықты қамтамасыз ету мәселелері бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылды күшейту;
• Бірыңғай ұлттық денсаулық сақтау жүйесін одан әрі дамыту және жетілдіру;
• медициналық және фармацевтикалық білімді жетілдіру, медицина ғылымын және фармацевтикалық қызметті дамыту.

 

5. Бағдарламаның негізгі бағыттары, қойылған мақсаттарға  
қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар  

 

Негізгі бағыттар:

1) заматтардың денсаулығын  сақтау мәселелері бойынша сектораралық  және ведомствоаралық өзара іс-қимылдың  тиімділігін арттыру;

2) профилактикалық іс-шараларды, скринингтік зерттеулерді күшейту, негізгі әлеуметтік мәні бар  аурулар мен жарақаттарды диагностикалауды, емдеуді және оңалтуды жетілдіру;

3) санитариялық-эпидемиологиялық  қызметті жетілдіру;

4) денсаулық сақтаудың  бірыңғай ұлттық жүйесінде медициналық  көмекті ұйымдастыруды, басқару  мен қаржыландыруды жетілдіру;

5) медициналық, фармацевтикалық  білімді жетілдіру, медицинада инновациялық  технологияларды дамыту және енгізу;

6) халыққа дәрілік заттардың  қолжетімдігі мен сапасын арттыру, денсаулық сақтау ұйымдарын медициналық  техникамен  жарақтандыруды жақсарту. 

 

5.1. Қоғамдық саулықты сақтау  мәселелері бойынша  
сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылдың  
тиімділігін арттыру 

 

Денсаулық сақтау мәселелері тек мемлекеттік денсаулық сақтау жүйесінің құзыретінен айтарлықтай асады және халықтың денсаулығын сипаттайтын көрсеткіштердің сапалық ілгерілеуіне қол жеткізу үшін барлық деңгейдегі мемлекеттік ведомстволарды, бизнес-құрылымдарды және қоғамдық ұйымдарды қоса алғанда, бүкіл қоғамның, бірінші кезекте қоғам денсаулығына едәуір әсер ете алатын құрылымдардың күш-жігерінің келісімділігі қажет.

Осыған байланысты осы бағытты іске асыру жеті сектораралық кіші бағдарлама бойынша көзделеді.         

  Мақсаты: мемлекеттік, қоғамдық және бизнес құрылымдардың қызметін үйлестіру арқылы азаматтардың денсаулығын қалыптастыру, сақтау және нығайту. Негізгі міндет: қоғамдық денсаулық сақтау мәселелері бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылдың  бірыңғай ұлттық саясатын әзірлеу және енгізу. 

 

Қол жеткізу жолдары және тиісті шаралар

 

Қоғамдық денсаулық сақтау мәселелері бойынша сектораралық және ведомствоаралық өзара іс-қимылдың бірыңғай ұлттық саясатын әзірлеу мақсатында: бизнес-құрылымдардың әлеуметтік жауапкершілігін дамытуды және үкіметтік емес қоғамдық ұйымдарды (бұдан әрі – ҮЕҰ) тартуды қоса алғанда, орталық мемлекеттік органдар және жергілікті мемлекеттік басқару органдары арасындағы жауапкершіліктің аражігін ажыратуды нақты келісу және  жергілікті деңгейде өзара іс-қимылдың тетіктерін әзірлеу арқылы Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Денсаулық сақтау жөніндегі ұлттық үйлестіру кеңесінің мәртебесін көтеру;

мынадай:

1) саламатты  өмір салты және мінез-құлық  факторларымен түсіндірілген әлеуметтік  мәні бар аурулар деңгейін  төмендету;

2) дұрыс тамақтану;

3) мектеп  оқушылары мен жасөспірімдердің  денсаулығы;

4) жол-көлік  қауіпсіздігі;

5) төтенше  жағдайлар (бұдан әрі – ТЖ) кезінде  шұғыл медициналық-құтқару көмегі;

6) туберкулезге, АИТВ/ЖИТС-ке қарсы күрес;

7) аса қауіпті  инфекциялардың профилактикасы  мәселелері бойынша сектораралық  кіші бағдарламаларды  әзірлеу және енгізуді көздейтін өмір сүру және еңбек жағдайларының қауіпсіздік деңгейін арттыруда және қоғамдық денсаулықты жақсартуда мемлекеттік, қоғамдық және бизнес құрылымдардың өзара іс-қимылын күшейту;

дене тәрбиесін және спортты дамытудың салалық бағдарламасын әзірлеу;

қоғамдық денсаулық сақтауды жақсарту мәселелері бойынша бағдарламаны іске асыру тиімділігінің мониторингі мен бағалау жүйесін әзірлеу жоспарланып отыр. 

 

Өмір сүру және еңбек жағдайларының қауіпсіздік деңгейін арттыру мақсатында:         

 денсаулықты  сақтау, оның ішінде еңбек қауіпсіздігі  мәселелері жөніндегі нормативтік  құқықтық базаны жетілдіру;        

 қоршаған  және өндірістік ортаның халықтың  денсаулығына теріс әсерін төмендету;         

 ұйым  қызметкерлерінің саламатты өмір  салтын (бұдан әрі – СӨС) жүргізуді  қамтамасыз етуге жұмыс берушілердің  уәждемесін қалыптастыру, сондай-ақ  жұмыс берушілерге қызметкерлердің  профилактикалық тексеруден уақтылы  өтуіне жауапкершілікті бекіту;        

 өнеркәсіптік  кәсіпорындар жанынан үлгілік  медициналық пункттерді құруды  және дамытуды қоса алғанда, қызметкерлердің денсаулығын қолдау жөніндегі инфрақұрылым құру және оны дамыту;        

 қоршаған  ортаның ластануының халық денсаулығына  әсерін оларды жою бойынша  шараларды қабылдау үшін зерделеу;        

 жобалық  материалдарды әзірлеу кезінде  жер учаскесін беру, экологиялық  қауіпті азайту және халық  денсаулығы үшін қолайсыз әсердің  алдын алу мақсатында жаңа  өндірістер үшін аумақты санитариялық-гигиеналық  бағалауды белгілеу кезеңінен  бастап қауіптерді бағалау жүйесін  енгізу көзделіп отыр. 

 

Денсаулық сақтау мәселелері бойынша сектораралық кіші бағдарламалар

 

Саламатты өмір салты және мінез-құлық факторларына негізделген әлеуметтік мәні бар аурулардың деңгейін төмендету