Ташкили мусофирбари

 

2. Воситаҳои  техникии алоқаи диспетчерӣ яке  аз қисмҳои муҳими системаи  танзимгарӣ ба ҳисоб мераванд. Танҳо дар ҳолати мавҷуд будани  воситаҳои техникии зарурӣ Системаи  автоматикии хадамоти диспетчерӣ метавонад фаъолият намояд. Дар нақлиёти автомобилӣ воситаҳои алоқаи комплексӣ (симин, радиотелефонӣ ва радиорелеӣ) метавонанд истифода шаванд.

Намуди асосии алоқа дар хатҳои сафари автобусҳои шаҳрӣ ва берун аз шаҳрӣ, алоқаи телефонии  симин ҳисобида мешавад.

Воситаҳои алоқаи симин инҳоро дар бар мегирад:

• алоқаи бевоситаи телефонии интихобӣ (селекторӣ)
• алоқаи телетайнӣ (муштарак, телеграфӣ)
• алоқаи танзимгарии телевизионии саноатӣ.

Воситаҳои алоқаи радиотелеграфӣ -  дар системаи нақлиёти автомобилӣ УКВ – радиоалоқа, бо воҳидҳои алоҳидаи ҳаракаткунанда ва статсионарӣ, ки ба алоқаи радиотелефонии умумии марказӣ системаи ягона васл карда шудааст, истифода бурда мешавад.

Воситаҳои алоқаи радиорелеӣ - бо ёрии стансияҳои радиорелеӣ ташкил карда шуда, барои ташкили алоқаи таъҷилии воситаи байнишаҳрии танзимгарони автовокзал ва автостансияҳо инчунин МНА, ду ва зиёда шаҳрҳоро, ки дар як самт ҷойгир шудаанд хизмат менамояд.

 

 МАВЗӮИ 6.

РАВАНДИ НАҚЛИЁТӢ ВА ЭЛЕМЕНТҲОИ ОН

 

Саволҳо:

1. Раванди нақлиётии автобусҳои мусофирбар ва таркиби он
2. Нишондиҳандаи сифатию миқдории истифодабарии воситаҳои нақлиёт
3. Маҳсулнокии автобусҳо ва автомобилҳои сабукрави таксӣ
4. Таҳлили омилҳое, ки ба маҳсулнокии автобусҳо ва автомобилҳои таксӣ таъмир мерасонанд

 

1. Раванди нақлиётӣ - ин раванди ҷойивазнамоии мусофирон бо назардошти ҳамаи амалиётҳои тайёрию хотимавӣ - амалиётӣ ба истгоҳҳои ибтидоӣ омадани воситаҳои нақлиёт, саворшавии мусофирон, фаромадани мусофирон, ҳаракати воситаҳои нақлиёт, ба муассисаи нақлиётӣ баргаштани воситаҳои нақлиёт ва ғайра.

Дар натиҷаи  раванди нақлиётӣ мусофирон масофаи  муайянеро тай менамоянд. Яъне кори нақлиётӣ ба амал меояд, ки бо шумораи  мусофирон ва масофаи тайшуда  баҳо дода мешавад.

Доираи раванди  нақлиётӣ - ин маҷмӯаи амалиётҳои хотимаёфта барои ба нуқтаҳои муайяншуда расонидани мусофирон. Раванди нақлиётӣ дараҷаи нишондиҳандаҳои асосӣ ба монанди вақти барои ҳаракат намудан бо воситаи нақлиёт сарфшуда, вақт ва зарурияти аз як намуд ба намуди дигари воситаи нақлиёт гузаштани мусофирон, вақти интизоршавии мусофирон ва ғайраро муайян менамояд.

 

2. Ҳамаи нишондиҳандаҳои  техникӣ - истифодабарии воситаҳои  нақлиётро ба гуруҳҳои сифатӣ  ва миқдорӣ тақсим намудан  мумкин аст.

 

а) Нишондиҳандаҳои миқдорӣ 

ба нишондиҳандаҳои  миқдории нақлиёти автобуси инҳо дохил  мешаванд:

Ҳаҷми мусофирбарӣ

Q = q_н*γ_н*η_см*Ζ_р*АД_р

Бо шумораи  мусофирони бурдашуда чен карда  мешавад.

Дар инҷо:

 q_н – ғунҷоиши номиналӣ

γ_н – коефитисиенти истифодабарии ғунҷоиш

η_см – коефитисиенти ивазшавӣ                      

Ζ_р - шумораи рейсҳо (сафарҳо)

АД_р – шумораи автомобил – рӯзҳои корӣ

Гардиши мусофирон.

Р =Q*lег

Бо мусофир  – километр ифода шуда, ҳамчун ҳосили зарби шумораи мусофирон ба масофаи  миёнаи мусофирбарӣ муайян карда  мешавад.

 

Даромади  умумӣ 

Д_в = ΣQ_i*Τ_i

Дар ин ҷо Т –  тариф дар хати сафар

Дар муассисаҳои таксомоторӣ автомобилҳое, ки бо системаи соатбайъ кор мекунанд, инчунин дар автомобилҳои сабукрави хизматӣ ҳаҷми мусофирбарӣ ба ҳисоб гирифта намешавад. Дар нақлиёти таксӣ ба нишондиҳандаҳои миқдори масофаи музднок дохил мешаванд.

L_пл =Τ_н*V_э * β_пл

Дар ин ҷо

Τ_н – вақти супоришиҷрокунӣ

β_пл – коэфитсиенти истифодабарии масофаи музднок

V_э – суръати истифодабарӣ

Ин нишондиҳанда масофаи тайшудаеро, ки аз тарафи мусофир  бо пул таъмин шудааст, ифода менамояд.

Даромади умумӣ, ки дар натиҷаи истифодабарии таксӣ ба вуҷуд меояд

Дв = Д_пос + Д_проб + Д_{прос у клиент}

Дар инҷо:

Д_пос – даромад аз саворшавии мусофирон

Д_проб – даромад аз роҳгардӣ

Д_{прос у клиент} – даромад аз истодан бо хоҳиши мусофирон

 

б) Нишондиҳандаҳои асосӣ

Коефитсиенти  омодагии техники (α_тг) дараҷаи омодагии автомобилҳоро дар хати ҳаракат ифода намуда, ҳамчун нисбати автомобил – рӯзҳои бенуқсонӣ ба тамоми автомобил – рӯзҳои дар муассисаи нақлиётӣ буда ҳисоб карда мешавад.

α_тг= АД_и/АД_к =(АД_к - АД_р)/АД_к

 

Коэфитсиенти  истифодабарии парки автомобилӣ (α_в) дараҷаи истифодабарии воситаҳои нақлиётро дар хати сафар ифода намуда, ҳамчун нисбати шумораи автомобил – рӯзҳои корӣ ба шумораи тамоми автомобил – рӯзҳои дар муассисаи нақлиётӣ буда ҳисоб карда мешавад.

 

АД_п – автомобил – рӯзҳои бекорӣ дар ҳолати дурусти техникӣ, бо сабабҳои набудани ронанда, кондуктор, бероҳӣ ва дигар сабабҳои ташкилӣ.

Ин нишондиҳандаи  асосии кори шӯъбаи истифодабарии муассисаҳои  нақлиётӣ мебошад.

Давомнокии  вақти супоришиҷрокунии воситаҳои  нақлиёт-Т_н. Ин муддатест, ки аз баромади воситаи нақлиёт аз муассиса то баргаштани он ба истиснои вақти истеъмоли хӯрок ва истироҳати ронандаро дар бар мегирад.

Т_н = Т_дв + Т_п.е. + Т_пр

Дар инҷо:

Тдв – вақти  ҳаракати воситаи нақлиёт

Тп.е – вақти  саворшавӣ, фаромадан ва интизоршавии мусофирон

Тпр – вақти  азкормонии воситаи нақлиёт бо сабабҳои техникию ташкилӣ.

Суръати ҳаракат. Дар нақлиёти автомобилии мусофирбарӣ якчанд намуд суръатҳои ҳаракатро фарқ менамоянд.

- суръати максималӣ-  суръате, ки воситаи нақлиёт  бо имкониятҳои техникии худ метавонад ҳаракат намояд.

- суръати имконпазир  – ин суръат бо назардошти  шароити роҳ ва меъёрҳои бехатарии  ҳаракат муайян карда мешавад.

- суръати техникӣ  - ин ҳамчун нисбати дарозии  хати сафар ба вақти ҳаракати воситаҳои нақлиёт муайян намуда мешавад.

 

V_т = l_м / t_дв

 

-суръати робитавӣ - ҳамчун нисбати дарозии хати  сафар ба вақти ҳаракат ва  вақте, ки барои саворшавӣ ва  фаромадани мусофирон дар истгоҳҳои  байнӣ сарф мешавад, муайян  намуда мешавад.

V_c = l_м / (t_дв+t_оп*n)

Дар инҷо:

t_оп – сарфи миёнаи вақт дар истгоҳҳои мобайнӣ

n – шумораи истгоҳҳои мобайнӣ

 

-суръати истифодабарӣ - ҳамчун нисбати дарозии хати сафар ба сарфи вақти умумӣ, ки барои ҳаракат ва истгоҳҳои мобайнӣ ва канорӣ сарф мешавад, муайян намуда мешавад

V_э = l_м / (t_дв+t_оп*n + t_ко)

 

t_ко – сарфи вақти истгоҳҳои канорӣ

 

Коэфитсиенти  пуршавии мусофирон ё коефитсиенти истифодабарии ғунҷоиш. Истифодабарии  ғунҷоиши воситаи нақлиёти мусофирбар бо коэфитсиенти статикии ифодаи пуршавӣ, ки ҳамчун нисбати шумораи мусофирони бурдашуда ба шумораи мусофироне, ки дар ҳолати пурраи истифодабарии ғунҷоиш метавонист барад, муайян намуда мешавад.

γ_с = Σ(q_ф*η_см) / Σ(q*η_см)

 

q_ф – шумораи мусофирони бурдашуда

q – ғунҷоиши автобус

η_см – коэфитсиенти мусофиривазшавӣ

Барои инъикоси дараҷаи истифодабарии ғунҷоиши воситаи нақлиёти мусофирбар бо назардошти масофаи миёнаи мусофирбарӣ коэфитсиенти динамикии пуршавиро истифода мебаранд. Коэфитсиенти динамикии пуршавӣ ҳамчун нисбати ҳаҷми гардиши мусофирони иҷрошуда ба ҳаҷми гардише, ки дар ҳолати пурра истифода бурдани ғунҷоиш пайдо мешуд, муайян карда мешавад.

γ_д = Σ(q_ф*η_см * l_ср ) / Σ(q*η_см* l_ср)

 

l_ср – масофаи миёнаи мусофирбарӣ

Коэфитсиенти  истифодабарии масофа

 

β=L_пасс/ L_обш

 

 

3. а) Маҳсулнокии автобус

Шумораи мусофироне, ки дар автобус дар як вақти  муайян ҳастанд, чунин муайян намудан мумкин аст:

q_ф= q_в* γ_с

q_в – ғунҷоиши автобус

γ_{с –} коэфитсиенти пуршавӣ

 

Аз сабаби он, ки дар як сафар ивазшавии мусофирон  ба вуҷуд меояд, шумораи мусофироне ки шумораи мусофирони дар як сафар  бурдашуда чунин муайян карда  мешавад:

Q_р = q_в * γ_с * η_см

η_см=l_м / l_п

l_п – масофаи миёнаи мусофирбарӣ

l_с= l_п / Ζ_р

 

Кори нақлиётие, ки автобус дар як сафар иҷро менамояд

Рр = Q_р * l_п= q_в * γ_с * η_см* l_п

 

Маҳсулнокии яксоатаи автобус вобаста ба шумораи мусофирон  чунин муайян карда мешавад.

W_Q = (q_в * γ_с * η_см) / t_р= ( q_в * γ_с * η_см)/ ((l_м/ V_т) + t_оп+ t_ок )

t_р – вақти як сафар, ки аз сарфи воҳиди вақт барои ҳаракат дар истгоҳҳои мобайнӣ ва канорӣ иборат аст.

t_р= t_дв + t_оп + t_ок

Маҳсулнокии яксоатаи автобус бо ченаки мусофир – километр

W_Р = (q_в * γ * η_см) / (1/ V_т) + (t_оп + t_ок / l_м)

 

б) Маҳсулнокии  автомобилҳои сабукрави таксӣ бо ҳаҷми масофаи музднок дар  воҳиди муайяни вақт муайян карда  мешавад.

 

W_Т= L_обш*β_пл = V_э*Τ_н*Д_к*α_в*β_пл

L_обш – масофаи умумии гашт

β_пл – коэфитсиенти истифодабарии масофаи музднок

Τ_н – вақти супоришиҷронамоӣ

Д_к – рӯзҳои тақвимӣ

α_в – коэфитсиенти истифодабарии парки автомобилӣ

Маҳсулнокии автобус  ва автомобили таксӣ яке аз нишондиҳандаҳои  асосии фаъолияти нақлиёт буда, натиҷаи  кори тамоми шӯъба ва хизматҳои муассисаи  нақлиётро инъикос менамояд.

 

4. Барои таҳлили  омилҳое, ки ба маҳсулнокии  автобусҳо таъсир мерасонанд, бояд  аз ифодаи маҳсулнокии автобус  бо ченаки шумораи мусофирон  ва ченаки мусофир – километр  истифода бурд.

W_Q = ( q_в * γ_с * η_см)/ ((l_м/ V_т) + t_оп+ t_ок )

W_Р = (q_в * γ * η_см) / (1/ V_т) + (t_оп + t_ок / l_м)

 

Чи тавре, ки аз ифодаҳо дида мешавад нишондиҳандаҳои  алоҳида ба монанди ғунҷоиши автобус, коэфитсиенти истифодабарии автобус, коэфитсиенти ивазшавии мусофирон, инчунин вақти супоришиҷронамоӣ дар сурати ифода ҷойгир шудаанд. Агар дигар нишондиҳандаҳоро доимӣ қабул намоем, пас ивазшавии ҳар яке аз ин нишондиҳандаҳои дар боло номбаршуда боиси мутаносибан ивазшавии маҳсулнокии автобус мешаванд.

 

W_Q = С₁* q_в

 

С₁ – бузургии доимие, ки маҷмӯи дигар нишондиҳандаҳоро ифода менамояд.

Гарфики вобастагии маҳсулнокии автобус ва нишондиҳандаҳои q_в,γ, η_см, Т_н чунин намудро мегирад.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сохти таъсири  дигар нишондиҳандаҳо ба маҳсулнокии  автобус мураккаб буда, чунин намуд  дорад.

 

 

 

 

 

 

 

 

Бо афзоиши  β,V_т маҳсулнокӣ меафзояд. Бо камшавии сарфи вақт дар истгоҳҳои мобайнию канорӣ ҳосилнокӣ меафзояд. Бо зиёдшавии масофаи миёнаи мусофирбарӣ маҳсулнокӣ бо ченаки шумораи мусофирон кам шуда, бо ченаки мусофир – км меафзояд.

Дар вақти таҳлил чунин қабул шуда буд, ки ҳамаи омилҳо новобастаанд. Қисме аз онҳо дар ҳақиқат новобастаанд(q_н,γ, β, 1_сп) ва байни худ вобастагии функсионалӣ надоранд. Нишондиҳандаҳои дигар бошанд ба ҳадди муайян вобастагии функсионалӣ доранд. Дар айни ҳол чунин тарзи таҳлил ба хатогии зиёде оварда намерасонанд ва чунин тарзи таҳлилро раво ҳисобидан мумкин аст.

 

 

 

 

 

 

МАВЗӮИ 8.

НАМУДҲОИ МУСОФИРБАРӢ БО АВТОБУСҲО

 

Саволҳо:

1. Мусофирбарии шаҳрӣ
2. Мусофирбарии наздишаҳрӣ ва деҳавӣ
3. Мусофирбарии байнишаҳрӣ ва байналхалқӣ
4. Мусофирбарии саёҳатӣ, туристӣ, махсус, номунтазам ва хизматӣ

 

1. Ба хати  ҳаракати автобусҳои шаҳрӣ онҳое  таалуқ доранд, ки аз ҳудуди  шаҳр намебароянд. Масофаи (дарозии)  хати ҳаракати автобусҳои шаҳрӣ  аз нақша ва бузургии масоҳати  шаҳр вобаста буда, одатан аз 3 то 20 км-ро дар бар мегирад. Хати ҳаракати автобусҳои шаҳрӣ истгоҳҳои наздик дошта, дар ҳудуди аҳолинишини шаҳр 300-500 метрро ташкил медиҳад. Дарозии миёнаи мусофирбарӣ дар хатҳои ҳаракати шаҳрӣ аз бузургии шаҳр вобаста буда, одатан 3-8 км-ро ташкил медиҳад.