Берілген кәсіпорынды жобалаудың негізгі қағидалары мен кезеңдері, технико-экономикалық негізделген құрылысы

4) оқу  бөлмелерін, бұрыштарын жасап, ұйымдастырады,  техника қауіпсіздігі   бойынша  плакаттар  мен ескерту  жазбаларын  қолданады;

5)өндіріспен  байланысты   төтенше  жағдайлар және авария  кезінде зардап  шеккендер  санағын  жүргізеді, оның  болу  себептеріне  анализ жүргізеді,  оларға  есеп  береді;

Техника қауіпсіздігі  жөнінде  жұмысшыларға  бірнеше  нұсқамалары бар.Кіріспелік нұсқаманы  өндіріске  келген  әр  жұмысшыны   техника қауіпсіздігі  жөніндегі  инженер  жүргізеді,  ал  егер ол  болмаған  жағдайда өндірістің  техникалық бастығы өндіріспен, қауіпті   және  улы  заттарды көрсетеді,ішкі  жұмыс  кестесімен, жалпы  және  жеке гигиенаға  қойылатын талаптармен  таныстырады.Жұмыс орнындағы нұсқаманы мастер немесе учаске бастығы жұмысқа жаңа келген және  жұмыс орны ауысқан жұмысшылармен  жүргізеді.Жұмыс  басталмас  бұрын жұмысшыны таныстыру  керек:

а)оның  жұмыс  істейтін қондырғысының  құрылымымен;

б)жұмыс  орнын  дұрыс  және қауіпсіз  етіп  ұйымдастыру;

в)белгілі  бір қондырғыда және  оның операцияларында жұмыс  істеу кезінде техника қауіпсіздігін сақтау;

г)жұмыс  қауіпсіздігін пайдалану.

Қауіпті  жұмыс  жасайтын жұмысшылар  жұмысқа  кіргенде 6-10  ауысым кезінде  қауіпсіз  жұмыс  әдістері  бойынша  оқу  жұмыстарынан  өту  керек .Периодтық нұсқама  3-6  ай  сайын  барлық жұмысшылар маман кваликациясы,еңбек  стажына  қарамай  техника  қауіпсіздігінен

Кезексіз  нұсқама  керек,  егер:

а)технологиялық процесс және қондырғы және  т.б.  ауыстырылған  жағдайда;

б)жұмысшылармен  жүргізілген  нұсқама жеткіліксіз және төтенше  жағдайлар, ауру  туған  жағдайда;

в)техника  қауіпсіздігі  нұсқамалары  және  ережелері бұзылған  жағдайда.

Еңбекті қорғауды ұйымдастыру жүйелері.Еңбекті қорғау жұмыс процесінде  жұмысшылар денсаулығын, олардың қабілеттілігін арттыруға  керекті экономикалық, техникалық және гигиеналық  шараларға тиісті заң жүйелері.Еңбекті қорғауды ғылым ретінде қарайтын болсақ, негізгі ғылымдардың (медицина, заң, экономика) негізгі қорытындыларын қамтитын ғылым. Еңбекті қорғау 4 бөлімнен тұрады.

Еңбекті қорғау құқықтары және ұйымдастыру шаралары;

Еңбек гигиенасы және өндірістік санитария; 

Қауіпсіздік техникасы;

Өрт қауіпсіздігі;

Ұйымдастыру шаралары:Өндірісте еңбекті қорғау және қауіпсіздік техникасын жүргізу өндірістегі әкімшілікке тапсырылады (директор, президент, бас инженер), ал цех лаборатория бөлімшелерде сол цехтың бастықтарына жүктеледі.

Қауіпті  өндірістік  фактор   дегеніміз  оның  әсері жұмысшыларға жарақат  әкеледі;

Зиянды  өндіріс  факторы  дегеніміз,  оның  әсері  жұмысшыларға  ауру  әкеледі.

Тағам  өнеркәсібінде мынандай  зиянды факторлар  кездеседі:

1)дән,ұн және  т.б. сақталатын  бөлмелерде  көп  мөлшерде шаңның  бөлінуі;

2)өндіріс бөлімдерінде  шудың болуы;

3)нан пісіру, кондитер  өндірістерінде  ыстықтың пештерден  бөлінуі.

Тамақ  өндірісінде  шаңның  көп  бөлінуі  жарылыстың тууына себепші және ол ұзақ әсер  еткенде  ауруға шалдығуы мүмкін, ал шаңды  тоқтату үшінгі  едендегі су  мен  ылғал  жұмысшылардың  құлауына себепші.

Компрессорлы тоңазытқыш  қондырғылармен жұмыс істегенде  аммиак қолданылады, алол құбырлардың және баллондардың герметикалығы   бұзылған  жағдайда жұмысшылар жұмыс  істеп  жатқан ауданға кіріп кетуі  керек. Оның  ауадағы 20 мг/м3 мөлшері ауыр ауруларға әкеп соғады.

Машиналардың және  механизмдердің  айналу  бөлшектері  де қауіп  туғызады.Жұмысшыларға қауіп  және зиян келтіретін  заттардан  қорғану  үшін  арнайы  бөгеттер,  вентиляторлар және т.б. қондырғылар  орнатылады.

Профессионалдық  зақым–еңбек  қауіпсіздігі  талаптарын  сақтамаған жағдайда және жұмыс  орнында  алған  жарақаты;Профессионалдық  ауру-зиянды  еңбек  жағдайынан  туындаған  аурулар.

Зиянды өндірістік факторлар және одан қорғану шаралары

Зиянды өндірістік фактор деп-жұмысшыларды ауруға әкеп соқтыратын өндірістік факторды айтамыз.

Тамақ өндірісінде кәсіпорындарда келесі зиянды өндірістік факторлар кездеседі:

• Астықты , ұнды және тағы сол сияқты шикізаттарды орналастырғандағы көп мөлшерде шаңның бөлінуі;

• Диірмендегі ұсақтайтын бөлімде, май шығаратын кәсіпорындағы (заводтағы)  майдалағыштардың, шарап өндіру және алкагольсіз сыра өндіру кәсіпорындардағы шыны жуу цехтарының, макарон және нан пісіру цехтарының жоғары шуы;

• Кондитер және нан пісіру цехтарында қант заводтарында өнімдер бөліміндегі жылу бөлінуі;

Тамақ және астықты қайта өңдеу өндіріс орындарында ұзақ тұрған шаңның әсерінен адамдар ауруға ұшырайды, егер цех ылғал болса, едені ылғал және тегіс болса, құлауға, жарақаттануға әкеп соғады.Тамақ өнеркәсібі салаларында болатын зиянды факторлар:нан пісіру, спиртті алкагольсіз сыра, шарап өндіру сияқты тамақ өндірісі салаларында көміртегі диоксидінің бөлінуі, көмір қышқыл газының бөлінуі. Осындай кәсіпорындарды жобалағанда желдеткіш құралдарға ерекше мән берілуі тиіс.Жоғары аталған салаларда этил спиртінің қоршаған ортаға көп мөлшерде таралуы мүмкін. Адамның организмінде зиянды заттардың әсер ету дәрежесі 4 класқа бөлінеді.

1. Төтенше.

2. Жоғары  қауіпті.

3. Орташа  қауіпті.

4. Аз  қауіпті.

Өрт қауіпсіздігі. Өндірістегі өрт қауіпсіздігі - өрттің шығу салдарынан адамдарға әсер етуінен және жабдықтарды т.б өрттен қорғау үшін пайдаланады МЕМСТ-12.4.01-75 ССБТ/.Өрт қауіпсіздігі өртті болдырмау және өрттен қорғау жүйелерімен қамтамасыз етіледі. Өндірістегі жарылыстың жіктелуі - өрт қауіпсіздігі

Шу және вибрация.Тамақ өнеркәсібінде қолданылатын технологиялық жабдықтар құю автоматтары, бөтелке жуу, қамыр илеу, қамыр бөлшектеу және қораптау машиналары , конвейерлер және электроқозғалтқыштар адам ағзасының  жалпы ауруына алып келетін биологиялық тітіркендіргіштер болып табылатын шу және діріл көзі.

Жұмыс уақытында:

Таныс емес болатын машинаның құрылымын  тиiспеу.

•Өнiмдердiң сменалық тетiгiнде жүктеудiң жанында электр қозғағышының жiберу және қоюлары өзгерту тыйым салынған.

•Жұмыс iстейтiн машинаны немесе сменалық механизмді  қараусыз тастап кету рұқсат етiлмейдi.

•Жұмыс уақыты барлық жұмыс iстейтiн тетiктер және машина тыс қосылған күйдегi электр желiсiнен өшiрілуi керек.

•Алынған жүктеушi шұңқырмен жұмыс iстеуге рұқсат етiлмейдi.

•Еттер балмұздақты мүшелеудi ерiтуден кейiн өндiрiп алу.

•Жылулық жабдықта жұмыс iстегенде қатал ереженi сақтау. Қуыратын тақтаның беті  тегiс болуын қадағалау.

•духовкаға сәйкес келмейтін  протвейн өлшемдерін  духовкаға қоймау.

•Ыстық азық  пiсiп жатқан  қазандар, тағы басқа ыдыстың кәстрөлдерiнiң қақпақтарын ашуға  тыйым салынған.

•Жалаңаш қолдармен ыстық ыдысқа жақындамау, сүлгiнi пайдалану.

•Азығы бар ыдысты, оның өңдеуiнен кейiн, ыңғайлы, орнықты тығыршыққа орнату.

•Өнiмдердiң еден түсiрiп алған майлардың жуылған сұйығының жинасына шара қолдану.

Қауіпсіздік техникасы - бұл жұмысшыларға қауіпті өндіріс факорларының әсерін тоқтататын ұйымдастыру және техникалық шаралар жүйесі.Өндіріс санитария жұмысшыларға қауіпті өндіріс факторларының әсерін тоқтататын ұйымдастыру және гигиеналық, санитарлы – техникалық шаралардың жиыны.Еңбекті қорғаудың мақсатына жоғары өнімділік кезінде белгіленген МЕСТ-дың, стандарттардың ( ССБТ-еңбек қауіпсіздігі стандарттарының жүйесі ) үздіксіз бақылауына орнату кезіндегі максималды еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз еу кіреді.Жобаланатын өнеркәсіптік МЕСТ 12.00.03-74 ССБТ пен белгіленген барлық төрт классификациялық топтардың қауіпті және зиянды өндіріс факторларының бар болуымен сипатталады.Қауіпсіздік ережелерін бұзу эксплуатация және аталған құрал-жабдықтардың конструктивтік кемшіліктерін механикалық, жылулық, электірлік,химиялық және басқа зақым түрлеріне жиі әкеледі. Олар басқа өндіріс салаларындағыдай шығу тегіне байланысты аналогиялық болады.

Қауіпті және зиянды өндіріс факторлары болып: жағымсыз микроклимат, шу мен вибрацияның жоғарғы деңгейі, өндіріс операцияларының қатарындағы еңбек біркелкілігі болып табылады.Тамақ өндірісіндегі еңбек қауіпсіздігі жұмысын ұйымдастыру еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етумен, травматизм және профессионалды аурулар ликвидациясымен, улану профилактикасымен және жұмысшыларға өнеркәсіп ортасы факторларының зиянды әсерімен, өрт қауіпсіздігімен байланысты проблеммаларды шешу арнайы техникалық пәнде және еңбек қауіпсіздігі сияқты комплексті пәнде көрсетілген білім негіздерін меңгермесе мәнсіз болып табылады. Еңбек қауіпсіздігі негіздерін оқу және қатаң меңгеру әрбір болащақ инженер үшін міндет.

 

 

 

3 Берілген  кәсіпорынды жобалаудың негізгі  қағидалары мен кезеңдері, технико-эконоикалық  негізделген құрылысы

 

Жобалау негіздері құрылысты және оны қоршаған ортаны тұрғызу үшін жасалынатын жұмыс жиынтығы. Жобалау тәжірибе жүзінде ғылыми ізденістермен бірге жүргізілетін пән болып есептелінеді. Бір кәсіпорындаңы жобалау үшін жоғары квалификациялық мамандар жұмыс жасайды. Жобалау жұмыстарының негізгі бөлігін басты жобалаушылар деп аталатын ұйымдар атқарады. Әр жобаланатын кәсіпорын үшін жобаның әртүрлі бөлігіне, шығарылу мерзіміне, сапасына, техникалық деңгейіне және негізгі шарттарымен сайлылығына (сәйкес тігіне) жауап беретін бас архитектор немесе жобаның  бас инженері тағайындалады. Жаңа құрылыстың жобасы техника- экономикалық негізде техника-экономикалық есептеулермен жасалынады.Жобалық іс-қағаздар құрылыстың техникалық мүмкіндіктерін экономикалық сәйкестігін көрсететін сызба және есеп көрсеткіштері. Жобалық іс-қағаздың 3 бөлімі бар:

1.алдын ала жобаланатын;

2.жобалық ;

3.Жобаланғаннан  кейінгі;

Алдын ала жобаланатын бөлімде экономикалық және техникалық шарттар қарастырылады. Бұл бөлімде жобаланатын кәсіпорынның климаттың және географиялық шарттарына және оның орналасатын жеріне, маркетингтік шарттарына зерттеулер жүргізу және келетін тұтынушылармен бәсекелестердің жұмысын анализдеу арқылы жүргізеді.

Жобалық бөлімде барлық есептеулер нормативтік документтермен сәйкес болу керек. Кәсіпорынның  өндірістік бағдарламасында негізгі экономикалық көрсеткіштерді қарастырады: тауар айналымы, балдық кіріс және табыс. Бұл есептеулер аталған кәсіпорындағы тұтынушыларды және оның орналасқан жеріне кәсіпорынның қызмет көрсетуіне арналған есептеулер.

ТЭО- бұл есептеулердің қызмет көрсету уакыты (үлкен және кіші ). Құрылыста авторлық үкім жүргізіледі. Яғни құрылыстың сапаға сай жүргізілгендігі бас жобалаушы арқылы тексеруден өтеді. Одан кейінгі кезекте сол кәсіпорынның  интерьері және тұтынушыға жіберілетін тағам (технологиялық карта)  мәзір қызмет көрсету ортасы, тағам дайындайтын цехтардың жұмысы жүргізіледі.

ҚТК-ы өзінің орындайтын функцияларына сәйкес мынадай түрлерге бөлінеді:

• дайындауға дейінгі

• дайындайтын

• дайын өнімдер

Дайындауға дейінгі ҚТК-ы олар әр түрлі сатыдағы кулинарлы жартылай фабрикаттарды дайын тағамдарды кондитерлік өнімдердішығарумен айналысады. Дайындауға дейінгі ҚТК-ң негізгі типтері жартылай фабрикаттар мен кулинарлы өнімдер фабрикасы, мамандандырылған цехтар, әр түрлі кулинарлы өнімдер мен жартылай фабрикаттар өндіретін кәсіпорындар.Дайындауға дейінгі кәсіпорындар өзіне қойылған шарттарға байланысты өзінің құрамында келесі ғимараттар құрылымын құрайды:

• Қоймалық

• Өндірістік

• Қызмет көрсетуші

• Тұрмыстық

• Қосалқы сонымен қатар

• Экспедициялық