Кәсіпорын мысалында қаржылық жоспарлау және жобалау ("Қазақстан темір жолы" Маңғыстау бөлімі мысалында)

Тозу бойынша  шығындар көлемі 6373 мың теңге болып 2008 жылы 15065 мың теңге артық жұмсалып, 8692 мың теңге шығындар ұлғая түсті.

Басқа шығындардың құрамы 2007 жылы  318556 мың теңге тең болса, 2008 жылы 335162 мың теңге артық жұмсалғаны 16606 мың теңгені құрады.Олар төмендегілер:

• Резерфтік қолданылмаған демалыс ақысы 11765 мың теңге.
• Қызмет іс- сапарымен барған "КТЖ" ¥Қ АҚ жұмысшыларына 9569 мың теңге.
• Шығынды қайтару жоспардың жетіспеуіне байланысты 759 мың теңге. Жоспарда қаралмаған шығыстар:

• Жерді пайданғаны үшін 285 мың теңге.
• Өзбекстан темір жолының 4 жол айрығының бізге берілуіне байланысты Ақжігіт, Оазис, Көкбекті, Қызыл - әскер және әкімшілік басқару қызметкерлеріне жұмыс орны ғимаратын қондыру жоспарланған.
• Темір жол тарифі 575 мың теңге  Ақтөбе қаласынан материалдар, жиһаздар техникалар келуіне байланысты, қызметке шақыруына байланысты Ақтөбе және Атырау жол бөлімдерінен мамандар және әкімшілік басқару қызметкерлері келуіне байланысты олардың шығыны төленді 837 мың теңге.

 Сонымен қатар, төмендегі атаулар бойынша жалпы шығындар көлемі үнемделді:

• Қозғалмайтын ірі мүліктерді жалға алудан 723 мың теңге оларды жалға алу және сату мемлекеттік іс болғандықтан, оларға ақы төленбеді, жалға берушілер сот арқылы өндіруден;
• Инкассация төлемі 946 мың теңге үнемделді, нақты ақшамен жұмыс жасағанына байланысты.
• Кадр дайындау бойынша 136 мың теңге.
• Банктің қызметі бойынша 2696 мың теңге.
• Методикалық үнемдеу көрсеткіштері бойынша 230 мың теңге.
• Жоспарланған ғимараттарды куәландыру жұмысы бойынша 264 мың теңге жұмыстың орындаушылардың орындамағаны себебінен жұмсалмады.

2008 жылы Маңғыстау жол бөлімі  бюджеттік жоспарды негізгі қызмет  шығындары бойынша орындау үшін  жоспардан тыс 21990 мың теңге жұмсады. Жоспар бойынша 1229364 мың теңге жұмсалғаны 1251328 мың теңге себебі Маңғыстау жол бөлімі өз қызметін тек 4 тоқсан 2007 жылдан бастады. Бұл жерде біз талдауды 2008 жылғы жоспармен есептейміз. 2008 жылға шығын жоспары 102% орындалды.

 

 

Негізгі қызметтер бойынша 2007 -2008 жылы шығындардың көлемі

(мың тенге.)                                                                                                 Кесте 6.

	2007	2008	%
Негізгі қызметтер бойынша барлығы, оның ішінде:	780276	803684	102
Жалакы қоры	560978	560957	100
Әлеуметтік сақтандыру	64322	61809	96,1
Отын	61809	64322	104
Электр энергиясы	14602	14033	96,1
Сырт мекемелердің көрсеткен қызметтеріне төленген төлемдер	29195	27785	95,2
Кесте 6-ның жалғасы
"КТЖ"¥Қ АҚ дочерлік мекемесі бойынша қызметтер төлемдері	23305	29443	126,3
Тозу	4860	11676	240
Басқа шығындар	299459	315769	105,4
Әкімшілік басқару қызметкерлерін қамтамасыз ету үшін жұмсалған шығындар, оның ішінде:	2096	2117	101
Жалақы қоры	115314	115141	99,85
Әлеуметтік сақтандыру	12972	11344	87,45
Материалдар	4487	2588	57,68
Отын	387	923	238,5
Электр энергиясы	1702	1408	82,73
Сырт мекемелердің көрсеткен қызметтеріне төленген төлемдер	46115	45080	97,76
"Қазақстан темір жолы" ¥Қ АҚ  дочерлік мекемесі қызметіне  төленген төлемдер	9001	8963	99,58
Тозу	1260	3387	269
Басқа шығындар	10945	12133	110,8
Жалпы шаруашылық шығындары	8098	7260	89,65
Көмекші қосалқы қызметтері бойынша	2997	1930	213

 

Сурет   2.5.Негізгі қызметтер бойынша 2007 -2008 жылы шығындардың көлемі.

 

Жалакы қоры 2007 жылы 560978 мың теңге жұмсалған болса 2008 жылы 560958 мың теңге шығындар  кұрады. Әлеуметтік сақтандыруға бөліп шығарылған каржы 2007 жылы 64322 мың теңге жұмсалған  болса, бұл көрсеткіш 2008 жылы 61809 мың теңге, әғни үнем 2513 мың теңге кұрады, немесе 3,9%.

Отынға 2007 жылы 64322 мың теңге жұмсалса, 2008 жылғы көрсеткішті 61809 мың теңге тең, сондай-ақ, салыстырсақ артық жұмсалғаны 49 мың теңге, - 4% кем.

Электр энергиясына кеткен шығын 2007 жылы 14602 мың теңге құраса, 2007 жылы бұл көрсеткіш 14033 мың теңге болды, әғни 569 мың теңге үнемделген, бұл пайыздық көрсеткіште 3,9% 09райды. 2007 жылғы электрэнергиясын бағамен негізгі жұмсалған электр энергиясының айырмашылығы 1,5тенге І кв. сағ болды.

Сырт мекемелердің көрсеткен қызметтеріне төленген төлемдер 2007 жылы бойынша 29195 млн. Теңге құраса, онда 2008 жылғы көрсеткіш 27785 млн теңгеге тең, бұл 2007 жылмен салыстырғанда 1410 мың теңге үнемделгенін көрсетеді, әғни 4,8 %7

Жалпы үнемделген шығындарға төменде талдау беріледі:

Күнделікті жөндеу және көліктерге техникалык қызмет көрсету 280 мың теңге. Бұл шығын әкімшілік басқару қызметкерлерінің шығындары, күнделікті жөндеу және оргтехникаларға техникалық қызмет көрсету бойынша 146 мың теңге, жылу беру бойынша 223 мың теңге Сай - Утес станциясының жұмысшылары вокзал ғимаратынан жаңадан салынған ЭЦ постына көшіп өтуіне байланысты жылу жүйесінің жабылып қалуына байланысты, Үстүрт станциясы және Каркол вокзалдарына жылу берілмеді. Қазақтелеком байланысы бойынша шынында шығын болмады. -   жылыту  жүйесін   жуу   және   сынау   бойынша   260 мың теңге    жұмысты орындаушылардың орындамаған себебінен жұмсалмады. Сумен қамтамасыз ету бойынша 212 мың теңге үнемделді, бұның себебі: тауарлар   күрделі жөндеуден өтуіне байланысты, сонымен қатар контейнерлерді сорттау кезінде 3006 мың теңге үнемделді.

"КТЖ"¥Қ АҚ дочерлік мекемесі бойынша қызметтер төлемдеріне талдау жүргізсек  2007 жылы бойынша 23305 мың теңге төленген, ал 2008 жылы 29443 мың теңге құрады, сондай-ақ, 6128 мың теңге артық жұсалған.

Тозу  бойынша 2007 жылдың көрсеткіші 4860 мың теңге болса, 2008 жыл көрсеткіші 11676 мың теңгеге тең, бұл көрсеткішті өткен жылмен салыстырсақ 9207 мың теңге шығын құрайды, бұның себебі көп мөлшерде негізігі құралдар келіп түсті.

Басқа шығындар бойынша көрсеткіш 2007 жылы 299459 мың теңгеге тең болса,  ал 2008 жылы бұл 315769 мың теңге көрсеткен, қөріп отырғандай,  16310 мың теңге артық шығындалған. Артық жұмсалған шығын төмендегілер:

• Қызмет іс сапарымен төленген шығын 7274 мың теңге артық жұмсалған "КТЖ" АҚ ¥Қ қызметкерлеріне көбейтілген мөлшерде төленді;

 

 

Сурет   2.6. Негізгі қызметтер бойынша барлық  шығындар

 

• Темір жол тарифі 759 мың теңге артық жұмсалды, көп мөлшерде;
• Резервтік қолданылмаған демалыс ақысы 11129 мың теңге.

Әкімшілік басқару қызметкерлерін қамтамасыз ету үшін жұмсалған шығындардың барлығы  2008 жылы 2007 жылға қарағанда 2117 мың теңге тыс жұмсалды яғни шығын 101% құрады, немесе 1% өсті.

Жалақы қоры бойынша  2007 жылы 115314 мың теңге болса, 2008 жылы 115141 мың теңге жұмсалып, үнем 173 мың теңге құрады, себебі: қызметкерлердің науқастанып қалуына байланысты, толық емес жұмыс күндері болды.

Әлеуметтік сақтандыруға бөліп шығарылған қаржы 2007 жылы 12972 мың теңге құрады, ал 2008 жылды алатын болсақ, онда 11344 мың теңге жұмсалды, әғни үнем 1628 мың теңге құрайды, сондай-ақ бұл көрсеткіш 13,55 % төменделген.

Материалдарға жұмсалған шығындарды қарастыратын болсақ  егер 2007 жылы 1899 мың теңге жұмсалса, 2008 жылы 4487 мың теңге артық жұмсалған, бұл 2588 мың теңгеге тең, оның себебі жаңадан алынған бөлімге толып жатқан көп керекті материалдардың келуіне байланысты болды.

 

 

Сурет 2.7.  Әкімшілік басқару қызметкерлерін қамтамасыз ету үшін жұмсалған шығындар

 

Отынға кеткен шығындар 2007 жылы 387 млн.тенге құраса, 2008 жылы  жұмсалған шығндар саны 923 млн.тенге болды, әғни 536 млн.тенге артық жұмсалған.

Электр энергиясына  жұмсалған шығындар  саны 2007 жылы 1702 мың теңге болса, 2008 жылы 295 мың теңге болды, көріп отырғандай 1408 мың теңге үнемделген.

Сырт мекемелердің көрсеткен қызметтеріне төленген төлемдер бойынша  
2007 жылы 46115 мың теңге, ал 2008 жылы бойынша 45080 мың теңге, әғни үнем 1075 мың теңгені құраған, бұл көрсеткіш 2,24 %  тең.

Үнемге талдау жүргізсек төмендегі атаулар бойынша болған:

• Күрделі жөндеу өткергенде 668 мың теңге. Бұл жұмысты орындаушы ЖШС "Сембы" жұмысты толық орындады. Күнделікті жөндеу және оргтехникаларға техникалық қызмет көрсету 146 мың теңге;
• Қазақтелеком байланысы бойынша 430 мың теңге үнемделді, жоспарда есептелген, бірақ негізінен қаржы жұмсалмады;

"Қазақстан темір жолы" ¥Қ АҚ дочерлік мекемесі қызметіне төленген төлемдер бойынша  2007 жылы 9001 мың теңге болса, 2008 жылы 8963 мың теңгеге тең, сондай-ақ үнем 38 мың теңге құрады.

 АҚ Транстелеком бойынша 89 мың теңге сонымен бірге есептеу кезінде ЖШС Темір жол жылу — Маңғыстау мекемесі бойынша жылу жүйесін сынау жұмыстарына жоспарға кіргізілмеген қаржы жұмсалды.

Тозу көрсеткішіне талдау жүргізсек 2007 жылы 1260 мың теңгеге тең,ал 2008 жылы 3387 мың теңгеге шығындалған, сонымен артық шығын 2127 мың теңге құрайды.

Басқа шығындарға тоқталсақ  2007 жылғы көрсеткіш   10945 мың теңге болса, 2008 жылы 12133 мың теңге жұмсалды, артықшығын 1188 мың теңге. Артық шығын төмендегілермен түсіндіріледі:

- қызмет сапарына төленген қаражат 2295 мың теңге төлеу нормасының көбеюіне байланысты "КТЖ" ¥Қ АҚ мекемелерінің қызметкерлерінің қызмет сапарында шығарған шығындары төленді;

- Маңғыстау жол бөлімінің жаңадан құрылғанына байланысты Ақтөбе және Атырау жол бөлімдерінен мамандар және әкімшілік басқару қызметкерлерін құруларына байланысты олардың көшіп келуі шығындары төленді 739 мың теңге;

- Маңғыстау жол бөлімінің жаңадан құрылғанына байланысты Ақтөбе және Атырау жол бөлімдерінен мамандар және әкімшілік басқару қызметкерлерін шақыруларына байланысты олардың көшіп келуі шығындары төленді 739 мың теңге;

- Резервтік қолданылмаған демалыс ақысы 636 мың теңге. Осы есептеу кезінде бірнеше атаулардан қаржы үнемделді:

• Медициналық сақтандыру бойынша - 1625 млн.тенге.
• Картридж және ксероксті толтыру бойынша - 142 мың теңге.
• Нотириалдық қызметтері бойынша – 100 мың теңге.

     -    Арнаулы жұмыс киімдерінен - 500 млн.тенге.

Жалпы шаруашылық шығындарға тоқталсақ  2007  жылы  8098 мың теңге жұмсалған, ал 2008 жылы    7260 млн.тенге жұмсалған, айтарлықтай   1067 мың теңге   үнемделген, бұл көрсеткішке талдау жүргізсек келесі шығындар:

-Инкассация қызметі 948 мың теңге нақ ақшамен айналыспағанша байланысты;

- Нормативтік методикалық нұсқауларды қолдану бойынша 230 мың теңге;

-Банк қызметіне төлемдер бойьшша 2696 мың теңге;

-Жоспарда жүргізілген ғимараттарды құжаттау бойынша 264 мың теңге жұмысты орындаушылардың жұмысты орындамығаны үшін 285 мың теңге;

-Өзбекстан темір жолының жол айрығының бізге берілуіне байланысты. Олар Ақжігіт. Оазис, Көкбекті, Қызыл - әскер және әкімшілік басқару қызметкерлеріне жаңадан жұмыс орны ғимаратын салу;

-Экологиялық тексеру жобасын дайындау бойынша 195 мың теңге.

Көмекші қосалқы қызметтері бойынша жалпы шығын 2007 жылы  2997 мың теңгені құраса, 2008 жылы 1930 мың теңгені ғана жұмсалған, жалпы үнем 1067 мың теңгеге тең, көмекші қосалқы қызметтер бойынша барлық шығындар осы тараудан түскен табыспен өтелді және 2180 мың теңге кіріс болды немесе кіріс 213% болды, шығын - 1930 мың теңге кіріс  4110 мың теңге.

 

Маңғыстау темір жол бөлімінің тасымалдау бойынша табысының

талдауы

                                                                                                                           Кесте-7.

Көрсеткіштер аты	Өлшем бірлігі	2007 ж.	2008ж.	%
1.Тасымалданған жүктердің мөлшері
Тарифтік жүк айналысы	Млн п/км	147673	163917	111,0
Соның ішіндегі бағыт түрлері:
ішкі		68848	78142	113,5
Шетке (экспорт)		58774	62088	106,0
Басқа елге (импорт)		10101	12989	128,6
Транзит		10150	11022	108,6
2.Тасымалдаудан түскен табыс	тенге
а) жүк тасымалдаудан түскен табыс		176129043	211007691	119,8
Соның ішінде:
Шетке (экспорт)		69725349	77813489	111,6
Басқа елге (импорт)		15420344	24055736	156,0
ішкі		52809440	63107280	119,5
Транзит		24173495	28137948	116,4
Жүк вагондарын қолданудан түскен табыс		9061617	10565845	116,6
Қосымша төлемдер		4938798	12277851	248,6
б) жолаушыларды тасу бойынша	тенге	7181454	5393272	75,1
Соның ішінде:
ҰҚ төлемі жолаушыларды тасымалдауда	тенге	7181454	12208471	170,0
Тасымалдау бойынша жалпы табыс	тенге	183310497	214473281	117,0