Акциз салығы

12) 400.00.012 жолында құрылымдық бөлімшелер үшін немесе салық салуға байланысты объектілер үшін есептелген акциз сомасы көрсетіледі.

«Акциз салудан босатылған акцизделетін тауарлар» бөлімінде: 400.00.013 жолында Салық кодексінің 299-бабына сәйкес акциздерден босатылған акцизделетін тауарлардың құны көрсетіледі. Бұл жолға 400.07.004 жолында көрсетілген сома көшіріледі.

«Салық төлеушінің жауапкершілігі» бөлімінде:

1) «Басшының аты-жөні» жолында құрылтай құжаттарына сәйкес басшының тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) көрсетіледі. Егер Декларацияны жеке тұлға берген кезде жолда «Салық төлеушінің аты-жөні» жолын қамтуы тиіс, деректер жеке басын куәландыратын құжаттарға сәйкес толтырылады;

2) Декларация берілген күн.

Декларацияның салық органына табыс етілген күні көрсетіледі;

3) Салық органының коды.

Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түсуін қамтамасыз ету саласында басшылықты жүзеге асыратын уәкілетті орган бекіткен салық төлеушінің орналасқан орны бойынша салық органының коды көрсетіледі;

4. «Декларацияны қабылдаған лауазымды тұлғаның аты-жөні» жолында Декларацияны қабылдаған салық органы қызметкерінің тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) көрсетіледі;
5. Декларация қабылдау күні.

Салық кодексінің 584-бабы 2-тармағына және Енгізу туралы заңның 3-бабына сәйкес Декларацияны табыс ету күні көрсетіледі;

6) Кіріс құжаты.

Декларацияның тіркеу нөмірі көрсетіледі;

7) почта штемпелінің күні.

Почта немесе өзге байланыс ұйымы қойған почта штемпелінің күні көрсетіледі.

Енді акциз салығының  есептелуін «Өмірбек» ЖШС мысалында  қарастырсақ. Бұл кәсіпорынның акциз  салығын салу объектісі болып: салық салуға жатпайтын алкогольды өнімдер болып табылады, емдеу және фармацевтік өнімдер шығару үшін мемлекеттік медициналық мекемелерге жіберілетін мемлекеттің этил спиртін өндіру және айналымын бақылайтын орган бекіткен этил спирті.

«Өмірбек» ЖШС 2010 жыл  желтоқсан айында №200058 накладнойына,  №58 салықтық шот фактураға сәйкес 64930,35 теңге соммасында, 1500 дана мөлшерінде «Геом» фирмасына 1 бөтелкесі 94 теңге бағасымен 0,5 литр көлемінде «Наурыз» арағы, 64930,25 теңге сомасында 1500 дана көлемінде 1 бөтелкеге 94 теңгеден 0,5 литр мөлшерінде «Журавль» арағы өткізілген.

Араққа №58 салықтық шот  фактураға сәйкес 3000 данаға 15000,0 теңге

ҚҚС-ғы (64930,35 + 64930,25) * 12 % = 15583,22 теңге .

№ 58 салықтық шот фактураға  сәйкес спиртке 18167,4 теңге (арақтағы спирт үлесіне сәйкес)

 Дт     Кт 

1200   6010   64930,25 теңге «Наурыз» арағы

1200    6010   64930,25 теңге «Журавль» арағы

1200   3130            15583,22  теңге ҚҚС сомасы

1200   3140            15000,0 теңге акциз араққа

1200   3140                     18167,4 теңге спиртке акциз

«Өмірбек» ЖШС алкогольды өнім бойынша акциз операция жүргізілген  күннен кейінгі 10 күннен кешіктірілмей  жүргізіледі. Салықтық кезең календарлық  ай болып табылады.

Декларация мен құрылымдық бөлімшелер бойынша есеп қисаптар салық органына салық кезеңінен кейінгі айдың 15-нен кешіктірілмей табыс етіледі.

2010 жылдың ақпан айында  ЖШС «Өмірбек» акциз бойынша  декларацияны толтыру ережесі. 

«Өмірбек» ЖШС 2009 жыл  ақпан айында 2000 литр спирт және 40000 литр алкогольды өнім өндірілген.

Акциз салығы бойынша  декларация нысаны 400. 400 001 декларация нысаны спирттің барлық түрлері бойынша  салықтық декларация ақпараттары көрсетіледі, үш графадан тұрады.

А графасында салықтық база мөлшері көрсетіледі  - 2000 литр

В графасында акциз ставкасы көрсетіледі  300 теңге.

С графасында акциз соммасы  көрсетіледі  600 000 теңге.

Спирт бойынша салық  салынатын айналым жолында,

400 01 001 жолында алкоголь  өнімін өндіру үшін жеке өндірген  спиртіне акцизді есептеледі.

400 01 002 жолында жеке  өндірілген спиртті өткізуге акцизді аудару туралы мәліметтер көрсетіледі. 600 000 теңге.

400 01 003 жеке өндірістік  мақсатта қолданылатын жеке өндірілген  спиртке акцизді аудару көрсетіледі. 

400 01 004 давалдық негізде  өңдеуге берілген жеке мақсатта  өңделген спиртке акциз салығын есептеу.

400 01 006 табиғи төлемде  қолданылатын жеке мақсатта өндірілген  спиртке аударылған акциз мәліметтері.

400 01 009 емдеу фармацевтикалық  мақсатта қолданатын мақсатта  спиртке салынатын акциз сомасы  көрсетіледі. 

400 00 011 алкоголь өнімін өндіру үшін атып алынған жеткізушінің төлеген акциз сомасы көрсетіледі.

400 00 012 спирт бойынша  есептелген акциз сомасы көрсетіледі. (400 01 001 С – 400 01 011) 240 000 теңге. 

400 00 012 жолы 400 00 001 жолына  аударылады (600 000 – 240 000) 360 000 теңге.

Алкоголь өнімі бойынша  салық салынатын айналым 400 02 нысаны.

400 02 нысаны жеке өндірілген  алкоголь өнімі бойынша есепте  кезеңде жүргізілген операцияларды  көрсетеді. Әр алкоголь өнімі  әр жолда көрсетіледі. 

Алкоголь өнімі бойынша  салық салынатын айналым бөлімінде келесідей ақпараттар көрсетіледі.

- 400 02 001 жолы алкоголь  өнімінің түрі - арақ 

- 400 02 002 жеке өндірілген  алкоголь өнімінің көлемі     40 000 литр

- 400 02 003 капиталдың жарғылық  қорына берілген жеке өндірілген  алкоголь өнімінің көлемі:     

400 02 005 табиғи төлем  негізінде қолданылған жеке өндірілген  алкоголь өнімінің көлемі.

400 02 006 салық төлеушінің  жеке мақсатында қолданылған  жеке өндірілген алкоголь өнімінің  көлемі.

400 02 007 мемлекет меншігіне  қайтарымсыз және мемлекетке  мұрагерлік құқықта берілген алкоголь өнімінің көлемі.

400 02 008 бұзылған және  жоғалған нақты фактісі бар  жеке өндірілген алкогольды өнім  көлемі.

400 02 009 алкогольды өнім  бойынша есепті кезеңде жүргізілген  операциялар бойынша салықтық  базаның жалпы көлемі.

400 02 010 жолында белгіленген  салық ставкасы көрсетіледі. 1 литрге 40 теңге. 

400 02 011 СК-нің 269 бабына  сәйкес есептелген акциз соммасы. 

400 02 011 жолының мөлшері  400 00 002 жолына аударылады. 12 000 теңге.

400 10 нысаны салықтан  алып тастау.

Салықтан алып тастау нысаны есепті кезеңде акцизделетін тауарды өндіруге нақты қолданылған шикізатқа төленген акциз сомасы, алынып тастауға жататын сомма 5 графадан тұрды.

А графасында – жолдың нөмірі 1.

В графасында акцизделетін тауар атауы.

С графасында есепті кезеңде акцизделетін тауарды өндіруге қолданылған шикізат көлемі.

Д графасында алынып тастауға жататын акциз соммасы 250 000 теңге.

Д графасының қорытынды  мөлшері 400 00 013 жолына аударылады 250 000 теңге.

Бүгінде Қазақстан Республикасының аумағына кеден одағына мүше мемлекеттердің аумағынан акцизделетін тауарларды импорттаушы салық төлеушілер орналасқан, яғни тұрғылықты жері бойынша салық органына импортталған акцизделетін тауарларды есепке қабылдаған айдан кейінгі айдың 20-сынан кешіктірмей, Салық кодексінің 276-20-бабы 5-тармағында белгіленген нысанда және тәртіппен, импортталған тауарлар бойынша жанама салықтар жөніндегі декларацияны ұсынуға міндетті. Осындай декларациямен бір мезгілде келесідей құжаттар ұсынылады:

1)  тауарларды әкелу және жанама салықтардың төленгені туралы өтініш;

2) импортталған тауарлар бойынша жанама салықтардың іс жүзінде төленгенін растайтын банктің үзінді көшірмесі, сонымен бірге импортталған тауарлар бойынша жанама салықтарды төлеу жөніндегі салық міндеттемесінің орындалуын растайтын, Қазақстан Республикасының банк заңнамасында көзделген өзге де төлем құжаттары немесе уәкілетті орган берген, салық төлеушіге салық төлеу мерзімін өзгертуге құқық берілгендігін растайтын өзге де құжаттар, қосылған құн салығынан босатылғанын растайтын құжаттар;

3) лизинг шарттары бойынша құжаттар;

4) кеден одағына мүше мемлекеттің аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына тауарлардың өткізілуін растайтын тауарларға ілеспе құжаттар;

5) егер шот-фактураларды шығару (жазып беру) кеден одағына мүше мемлекеттің заңнамасында көзделген жағдайда, тауарларды тиеп-жөнелту кезінде кеден одағына мүше мемлекеттің заңнамасына сәйкес ресімделген шот-фактуралар;

6) кеден одағына мүше мемлекеттің аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына импортталған тауарлар олардың негізінде сатып алынған шарттар (келісімшарттар), тауарлар лизингі (лизинг нысаналары) жағдайында – лизинг шарттары, зат түрінде қарыз берілген жағдайда – қарыз шарттары, тауарларды дайындау туралы шарттар, алыс-беріс шикізатын өңдеуге арналған шарттар;

7) Қазақстан Республикасының салық төлеушісіне кеден одағына мүше басқа мемлекеттің салық төлеушісі не кеден одағына мүше үшінші мемлекеттің аумағынан импортталған тауарларды өткізетін кеден одағына мүше болып табылмайтын мемлекеттің салық төлеушісі берген (ұйымның басшысы, жеке кәсіпкер) қол қойған және ұйымның мөрімен куәландырылған) кеден одағына мүше үшінші мемлекеттің салық төлеушісі туралы мынадай мәліметтері бар ақпараттық хабарлама:

- тұлғаны кеден одағына мүше мемлекеттің салық төлеушісі ретінде сәйкестендіруші нөмір;

- кеден одағына мүше мемлекеттің салық төлеушісінің (ұйымның, жеке кәсіпкердің) толық атауы;

- кеден одағына мүше мемлекеттің салық төлеушісінің орналасқан (тұрғылықты) жері;

- келісімшарттың нөмірі мен күні;

- ерекшелік нөмірі мен күні туралы және импортталған тауарды сатып алу туралы кеден одағына мүше осы үшінші мемлекеттің салық төлеушісімен жасалған келісімшарт.

8) комиссия немесе тапсырма шарттары бойынша кеден одағына мүше бір мемлекеттің аумағынан Қазақстан Республикасының аумағына импортталған тауарлар олардың негізінде сатып алынған шарттар.

Бөлшек саудада сатып алу-сату жағдайында Қазақстан Республикасының аумағына импортталған тауарлардың алынғанын растайтын құжаттар, оның ішінде бақылау-касса машинасының чектері, тауар чектері, сатып алу актілері табыс етіледі.

Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген негіздер бойынша салық төлеушінің мөрі болмаған жағдайларды қоспағанда, салық төлеушінің басшысы мен бас бухгалтерінің (ол болған кезде) қолтаңбаларымен, сондай-ақ мөрімен куәландырылған көшірмелерде табыс етілуі мүмкін.

Егер импортталған тауарлар бойынша жанама салықтар жөніндегі декларация мен тауарларды әкелу және жанама салықтардың төленгені туралы өтініш Салық кодексінің 276-20-бабының 6-тармағында көзделген жағдайларда салық органына ұсынылмаған болып саналады.

 

 

2.3	Елден өндiрiліп, өткiзiлетiн  және импортталатын акцизделетiн  тауарлардан түсетін бюджет түсімдерінің тиімділігін бағалау

Қазіргі кезде акциз  салығы ел экономикасын дамытуда, экономикалық тұрақтылықты қамтамасыз етуде, сондай-ақ бюджеттің атқарылуында алатын үлесі барынша зор болып табылады.

5-кестеде көрсетілгендей 2011 жылы мемлекеттік бюджетке  акциз салығы жалпы алғанда  61 423 млн. теңге, ал республикалық  бюджетке 13 614 млн. теңге кіріс әкелген. Бұл көрсеткіштер бюджеттердің атқарылуына акциздердің зор үлес қосқанын дәлелдейді [17].

 

Кесте 5.

2011 жылғы мемлекеттік  және республикалық бюджеттің  атқарылуындағы акциз салығы

Бюджет  атауы	Көрсеткіштер атауы	Акциз салығының үлесі
Мемлекеттік бюджет	2011 жылға түзету енгізілген  бюджет (млн. теңге)	65 396
	2011 жыл үшін атқарылуы  (млн. теңге)	61 423
	бір жылға түзету енгізілген бюджеттің атқарылуы %-бен	93,9
Республикалық бюджет	2011 жылға түзету енгізілген  бюджет (млн. теңге)	20 553
	2011 жыл үшін атқарылуы (млн. теңге)	13 614
	бір жылға түзету енгізілген бюджеттің атқарылуы %-бен	66,2
Ескерту – ҚР ҚМ-нің статистикалық  деректері бойынша автормен құрастырылған.

 

Жалпы, мемлекеттік бюджеттің  кірістері 2011 жылы 4 299 132 млн. тг. болды. Оның ішінде салықтық түсімдер 2 934 081 млн. тг. құрады. Бюджет кірістерінің ішінде акциз салығының үлесі жыл сайын артып келе жатыр. Мәселен, 2008 жылы 58 753 млн. тг., 2009 жылы 56 528 млн. тг., 2010 жылы 57 393 млн. тг., 2011 жылы 61 423 млн. тг. құрады. Бұл көрсеткіштерді 6-кесте мен 1-диаграммадан анық көруге болады.

Ескерту – ҚР ҚМ статистикалық  мәліметтері бойынша автор құрастырды.

 

Диаграмма 1. Мемлекеттік бюджет кірістерінің құрамындағы акциз салығының өсу көрсеткіштері, млн. теңге

 

2011 жылы мемлекеттік бюджет түсімдерінің ішінде акциз салығы да басқа салықтар сияқты өткен жылдармен салыстырғанда тұрақты өсімді көрсетті.